Podział składników wynagrodzenia
Osoby zatrudnione na umowie o pracę otrzymują wynagrodzenie, na które składają się różne elementy. Jedne z nich mają charakter obowiązkowy, inne fakultatywny. O ile te pierwsze zawsze muszą być wypłacane pracownikowi, o tyle w zakresie tych drugich pracodawca zachowuje pełną dowolność.
Do obowiązkowych składników wynagrodzenia zalicza się:
- wynagrodzenie zasadnicze,
- wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy (m.in. świadczenia chorobowe, urlopowe, szkoleniowe itd.),
- dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych,
- wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych i w święta,
- diety za podróże służbowe,
- odprawy emerytalno-rentowe i pośmiertne,
- odszkodowania.
Dobrowolne składniki wynagrodzenia obejmują natomiast:
- premie uznaniowe i nagrody regulaminowe,
- prowizje,
- dodatki (np. stażowe czy funkcyjne).
Wynagrodzenie zasadnicze – definicja
Pensja zasadnicza to podstawowy i obowiązkowy element każdego wynagrodzenia – zarówno wynikającego ze stosunku pracy, jak i przewidzianego przez umowę zlecenie czy umowę o dzieło. Stanowi po prostu uzgodnioną przez strony kontraktu kwotę, którą osoba zatrudniona będzie zarabiała wraz z zaliczką na podatek i składkami ZUS. Do płacy zasadniczej nie wlicza się więc:
- premii,
- prowizji,
- dodatków stażowych i funkcyjnych,
- wynagrodzenia za nadgodziny,
- dodatków za pracę w porze nocnej i w święta,
- nagród jubileuszowych,
- odpraw emerytalno-rentowych.
Wynagrodzenie zasadnicze wyrażone jest najczęściej stawką miesięczną, ale niejednokrotnie stosuje się w jego przypadku także stawkę godzinową, prowizyjną lub akordową.
Wynagrodzenie zasadnicze – brutto czy netto?
Wiele osób na etapie poszukiwania pracy zastanawia się nad tym, czy stawka zasadnicza będzie w ich umowie wpisana w brutto, czy w netto. Warto więc zapamiętać, że pensja podstawowa zawsze podawana jest jako kwota brutto. Oznacza to, że pracownik czy zleceniobiorca będzie dostawał „na rękę” mniej, niż widnieje w jego kontrakcie. Do składników wynagrodzenia zasadniczego wliczają się bowiem:
- pensja netto (płaca „na rękę”),
- zaliczka na podatek dochodowy,
- składka zdrowotna,
- składka emerytalno-rentowa,
- składka chorobowa,
- składka wypadkowa.
Wszystkie elementy poza kwotą netto automatycznie odprowadzane są przez pracodawcę lub zleceniodawcę do odpowiednich urzędów, toteż omijają wynagradzanego, mimo że zaliczają się do jego płacy podstawowej.
W jaki sposób powinno być ustalone wynagrodzenie zasadnicze?
Podstawa wynagrodzenia nie może być niższa niż:
- minimalna płaca krajowa w danym roku – na umowie o pracę,
- iloczyn minimalnej stawki godzinowej i przewidzianego czasu pracy zleceniobiorcy – na umowie zlecenie.
Warto również pamiętać, że warunki płacowe powinny zostać określone na piśmie. W zależności od liczby osób zatrudnianych przez pracodawcę, może on to zrobić:
- w regulaminie wynagradzania – w firmach mających ponad 50 pracowników,
- w indywidualnych umowach – w organizacjach zatrudniających poniżej 50 pracowników.
Zarobki bardzo często ustalane są w formie widełek dla poszczególnych stanowisk i precyzowane w drodze negocjacji.
Wynagrodzenie zasadnicze a minimalne
Często powtarzającym się błędem jest utożsamianie wynagrodzenia podstawowego z minimalną krajową. Są to jednak zupełnie różne wartości. Ta pierwsza, jak już wiesz, odnosi się do głównego składnika pensji, który pracownik lub zleceniobiorca otrzymuje za wykonywanie swoich obowiązków. Druga natomiast regulowana jest prawem pracy i określa najniższą płacę, jaką każdy pracodawca musi zagwarantować swoim pracownikom.
Jak łatwo się domyślić, najniższe wynagrodzenie zasadnicze będzie równe minimalnej krajowej. W tym roku to 3490 zł brutto (od stycznia do czerwca 2023 r.) lub 3600 zł brutto (od lipca do grudnia 2023 r.).
Dodatek stażowy a wynagrodzenie zasadnicze
Pisząc o wynagrodzeniu zasadniczym, warto zauważyć, że jego wysokość wpływa na to, ile wynosi dodatek stażowy. Jest to specjalne świadczenie przyznawane za czas przepracowany w danej instytucji i stosowane przede wszystkim w sferze budżetowej. Inni pracodawcy też mogą z niego korzystać, ale nie mają takiego obowiązku.
Dodatek stażowy w budżetówce wynosi 5% wynagrodzenia zasadniczego po 5 latach pracy w jednej instytucji. W każdym kolejnym roku wysokość tej stawki wzrasta o 1%.
Wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli
Przypadkiem wartym odnotowania jest sytuacja polskich nauczycieli. Ich wynagrodzenie zasadnicze nie jest bowiem regulowane przez zakład pracy, ale przez Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Określa ono stałe płace, uzależniając je jednocześnie od stopnia awansu zawodowego i poziomu wykształcenia nauczycieli. W 2023 r. stawki te prezentują się następująco:
- Nauczyciel początkujący – 3690 zł brutto.
- Nauczyciel mianowany – 3890 zł brutto.
- Nauczyciel dyplomowany – 4550 zł brutto.
Co ciekawe, wynagrodzenie zasadnicze pozostałych pracowników placówek oświatowych ustalane jest przez ich pracodawców.
Dzięki powyższym wskazówkom wiesz już, jak obliczyć wynagrodzenie zasadnicze i czym różni się ono od płacy minimalnej. Pamiętaj, że znajomość tych zasad okaże się bardzo istotna dla Twojej kariery, kiedy będziesz szukać zatrudnienia i negocjować swoje przyszłe pensje.
