Wolontariat pracowniczy – co to?
Wolontariat pracowniczy to podejmowane przez pracodawcę działania, które inicjują i wspierają aktywność społeczną pracowników. Nie regulują go wprost żadne obowiązujące w Polsce przepisy. Jako jedna z form wolontariatu podlega on jednak ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zastosowanie w jego przypadku znajdują też zapisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu pracy.
Działania z zakresu wolontariatu pracowniczego realizowane są w ramach strategii społecznej odpowiedzialności biznesu. Polegają na tym, że pracownicy ochoczo i nieodpłatnie wykonują określone zadania, wykorzystując do tego swoje kompetencje oraz umiejętności i uzyskując wsparcie firmy. Warto jednak zauważyć, że aktywność ta musi mieć charakter dobrowolny, ponieważ pracodawcy nie wolno przymuszać zatrudnionych do wolontariatu.
Przykłady wolontariatu pracowniczego obejmują:
- pomoc w lokalnych organizacjach charytatywnych,
- akcje ekologiczne,
- udział w wydarzeniach społecznościowych,
- warsztaty i szkolenia dla młodzieży,
- zbiórki i akcje charytatywne.
Wolontariat pracowniczy – najpopularniejsze formy
Działalność społeczna pracowników w ramach wolontariatu może przybierać różne formy. Często wyróżnia się 8 jego podstawowych rodzajów:
- Oddelegowania – to sytuacje, w których pracownicy są kierowani do pracy w organizacji społecznej. Ich aktywność może ograniczać się do pojedynczych zadań lub przyjmować postać zatrudnienia na pełen etat. Zazwyczaj trwa parę dni lub tygodni, ale w dużych programach globalnych zdarzają się nawet roczne i dłuższe oddelegowania do organizacji w innych krajach i na innych kontynentach. Takie rozwiązania pozwalają przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu.
- Wolontariat kompetencyjny – to wolontariat oparty na umiejętnościach, w którym pracownik wykorzystuje swoje kompetencje (zarówno zawodowe, jak i prywatne) na rzecz aktywności społecznej. Kategoria ta obejmuje z jednej strony pasjonatów i hobbystów, którzy robią dobry użytek ze swoich zainteresowań, a z drugiej przedstawicieli wolnych zawodów, podejmujących się działań pro bono.
- Wolontariat osobisty – to każda indywidualna i nieodpłatna działalność na rzecz społeczności, prowadzona z inicjatywy pracownika, ale jednocześnie wspierana przez pracodawcę. O indywidualnym wolontariacie pracowniczym można mówić wtedy, gdy firma oferuje jakiś rodzaj pomocy w takich działaniach, a zatrudniony z takiej pomocy decyduje się skorzystać.
- Wolontariat zespołowy – to najpopularniejsza forma wolontariatu pracowniczego w Polsce. Obejmuje wspólne działania grupy osób, które pracują razem, aby osiągnąć określone korzyści dla społeczności. Z jednej strony mogą to być różne aktywności integracyjne, zrzeszające pracowników jednej lub kilku firm, a z drugiej tak zwany wolontariat rodzinny, który pozwala zatrudnionym angażować się w działania prospołeczne wraz z najbliższymi.
- Zbiórki pracownicze – to aktywność polegająca na organizacji zbiórek funduszy lub darów rzeczowych na cel charytatywny. Z perspektywy pracodawcy może mieć formę bierną (gdy pozwala on pracownikom na przeprowadzenie takiej akcji na terenie zakładu pracy) lub czynną (gdy sam aktywnie się w nią włącza). Warto zauważyć, że w takiej sytuacji wolontariuszami nazywa się jedynie osoby, które odpowiadają za organizację zbiórki, a nie wszystkich przekazujących na nią fundusze lub dary rzeczowe.
- Mentoring – to działania, w ramach których pracownik może przekazywać swoją wiedzę innym osobom. Obejmują na przykład porady zawodowe i inne programy wsparcia indywidualnego. W Polsce są najczęściej utożsamiane z wolontariatem kompetencyjnym.
- Aktywność w miejscu pracy – to wszelkie działania na rzecz społeczności, odbywające się w zakładzie pracy. Bardzo często przyjmują postać tak zwanego job-shadowingu, który polega na prezentowaniu specyfiki pracy osobom zainteresowanym (np. dzieciom w wieku szkolnym czy absolwentom studiów).
- Zespoły zarządzające – to praca wolontariacka polegająca na piastowaniu stanowisk kierowniczych w rozmaitych organizacjach pozarządowych. Zazwyczaj członkowie rad powierniczych (trustee) nie potrzebują dużego wsparcia ze strony pracodawców, toteż w Polsce rzadko spotyka się taki rodzaj pracy w wolontariacie. Dzieje się tak również ze względu na zasady przeciwdziałające konfliktowi interesów pracodawcy i podmiotu, na rzecz którego działa pracownik.
Jakie korzyści przynosi wolontariat pracowniczy?
Zalety wolontariatu można rozpatrywać w kilku podstawowych aspektach. Niesie on ze sobą korzyści przede wszystkim dla wspieranej społeczności, ale też dla samych zaangażowanych pracowników oraz ich pracodawców. Przyjrzyjmy się im zatem po kolei.
Korzyści z wolontariatu dla społeczeństwa:
- wzmocnienie więzi społecznych,
- poprawa jakości życia społeczności,
- rozwój lokalnej infrastruktury,
- aktywizacja, edukacja i rozwój świadomości społecznej,
- wsparcie finansowe osób potrzebujących.
Korzyści z wolontariatu dla pracownika:
- poczucie wpływu na otoczenie,
- zdobywanie doświadczenia i kompetencji,
- zwiększanie swojej wartości na rynku pracy,
- nawiązywanie nowych relacji,
- poczucie samorealizacji, rozwoju i dumy.
Korzyści z wolontariatu dla pracodawcy:
- budowa pozytywnego wizerunku firmy,
- wzmacnianie reputacji wśród kontrahentów i partnerów biznesowych,
- nawiązywanie współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami,
- budowa kapitału społecznego w firmie,
- motywowanie pracowników i zdobywanie ich lojalności.
Wolontariat pracowniczy a wsparcie pracodawcy
Aby w ogóle można było mówić o wolontariacie pracowniczym, niezbędne jest wsparcie pracodawcy. Dochodzi do niego wtedy, gdy firma pomaga pracownikowi-wolontariuszowi przynajmniej w jednym z 3 podstawowych obszarów:
- Czas – pracodawca umożliwia przeznaczenie na wolontariat części wymiaru czasu pracy pracownika. Może zapewnić mu na ten cel określoną liczbę godzin lub dni do wykorzystania. Często odbywa się to w ramach ponadwymiarowego urlopu dedykowanego ściśle działalności charytatywnej.
- Fundusze – pracodawca przeznacza środki finansowe na realizację działań wolontariackich lub pokrywa ich koszty. Zazwyczaj udostępnia pracownikom pewien budżet, który mogą oni wykorzystać na realizację określonych działań. Pieniądze powinny zostać przeznaczone np. na zakup niezbędnych materiałów czy dóbr rzeczowych, ale nie na wynagrodzenie wolontariuszy.
- Zasoby – pracodawca wspiera program wolontariatu pracowniczego, udostępniając na ten cel swoje środki niefinansowe (np. sprzęt komputerowy czy flotę pojazdów). Może też zaangażować się w nagłośnienie realizowanych działań z wykorzystaniem firmowej komunikacji wewnętrznej.
Praca w wolontariacie – podsumowanie
Wiedząc, kim jest i co robi wolontariusz, łatwiej zaplanujesz działania charytatywne w swojej firmie. Mogą one obejmować remonty szkół i schronisk, ale też organizację akcji krwiodawstwa. Wszystko zależy od potrzeb danej społeczności. Przepisy przewidują różne rodzaje wolontariatu pracowniczego, dzięki czemu każde przedsiębiorstwo z łatwością wybierze właściwy dla siebie cel i prowadzące do niego działania.
Pracownicy mają oczywiście pełną dowolność w zakresie tego, w jaką aktywność się angażować, a pracodawcy mogą ich na wiele różnych sposobów wspierać. Czasami oferują im dodatkowy urlop płatny, pozwalając na wykorzystanie czasu pracy na wolontariat, a czasami pomagają w organizacji realizowanych działań finansowo lub rzeczowo.
Niezależnie od tego, jaką formę przyjmuje wolontariat pracowniczy, niesie on mnóstwo korzyści zarówno dla wspieranej społeczności, jak i dla samych zaangażowanych w akcję. Pracownik zdobywa w ten sposób cenne doświadczenie, zwiększa swoją wartość na rynku pracy i nawiązuje nowe relacje, a pracodawca buduje pozytywny wizerunek firmy wspierającej wolontariat pracowniczy.
