Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – co to?
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych to specjalny rachunek bankowy, na którym pracodawca gromadzi środki na wsparcie socjalne. Jest ono przeznaczone dla uprawnionych pracowników i ich rodzin. Finansowane są w ten sposób między innymi różne formy wypoczynku, opieki nad dziećmi, działalności kulturowo-oświatowej czy sportowo-rekreacyjnej.
ZFŚS – czy jest obowiązkowy?
Kwestia tego, czy fundusz socjalny w pracy jest obowiązkowy, zależy od liczby osób zatrudnianych przez pracodawcę. Wartość tę określa się w przeliczeniu na pełne etaty według stanu na 1 stycznia danego roku. Jeśli w ciągu kolejnych 12 miesięcy ktoś zostanie zwolniony lub zatrudniony, nie będzie to miało żadnego wpływu na obowiązek utworzenia ZFŚS aż do 1 stycznia kolejnego roku.
Obowiązek prowadzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych mają pracodawcy, którzy:
- zatrudniają przynajmniej 50 pracowników,
- zatrudniają 20 – 49 pracowników, a o utworzenie ZFŚS wystąpiła zakładowa organizacja związkowa.
Pozostali pracodawcy mogą we własnym zakresie decydować o ewentualnym stworzeniu funduszu socjalnego w organizacji. Warto też pamiętać, że jeśli w zakładzie zobowiązanym do prowadzenia ZFŚS funkcjonuje układ zbiorowy pracy, jego strony mogą zrezygnować z tworzenia funduszu.
Osoby uprawnione do korzystania z ZFŚS
Prawo do wypłaty środków z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych przysługuje:
- pracownikom i ich rodzinom,
- uprzednio zatrudnionym w firmie emerytom i rencistom oraz ich rodzinom,
- innym osobom wskazanym przez pracodawcę w regulaminie.
Warunkiem otrzymania zapomogi jest zatrudnienie na umowie o pracę. Nie ma jednak znaczenia jej rodzaj (na czas określony czy nieokreślony) oraz wymiar etatu. Warto pamiętać, że pracodawca może – ale nie musi – rozszerzyć prawo do świadczeń socjalnych na osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenie czy umowy o dzieło).
Kwota i rodzaj wypłaty z pracowniczego funduszu socjalnego zależy od sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej pracownika. Im jest ona lepsza, tym niższe świadczenia mu przysługują. Nikt z zatrudnionych nie powinien jednak czuć się pokrzywdzony, ponieważ ZFŚS stanowi dodatkowy koszt samego pracodawcy.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – na co można przeznaczyć?
Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych nie precyzuje, na co dokładnie mogą zostać przeznaczone te środki. Ustalając regulamin, pracodawca we własnym zakresie decyduje więc o celu udzielanego wsparcia. Mimo to warto pamiętać, że ogranicza go ogólna zasada stanowiąca, iż przyznawanie tych świadczeń ma być uzależnione od sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej pracowników.
W praktyce świadczenia z ZFŚS przeznacza się więc na:
- Dofinansowanie wypoczynku urlopowego pracowników lub ich dzieci (np. wczasy, kolonie, obozy itp.).
- Zakup paczek żywnościowych lub paczek świątecznych dla rodzin pracowników.
- Zapomogi dla pracowników dotkniętych przewlekłą chorobą lub poważnym zdarzeniem losowym.
- Zapomogi dla pracowników z rodzin wielodzietnych, samotnie wychowujących potomstwo lub opiekujących się dzieckiem z niepełnosprawnością.
- Dofinansowanie aktywności sportowo-rekreacyjnych i kulturalno-oświatowych (np. zakup biletów do kina, teatru czy na koncerty oraz karnetów na siłownię, basen itd.).
- Tworzenie żłobków, przedszkoli lub klubów dziecięcych przy zakładzie pracy (i opłacanie opieki nad dziećmi pracowników w takich miejscach).
- Pożyczki w celu poprawy warunków mieszkaniowych pracowników.
Warto jednocześnie pamiętać, że świadczeń z ZFŚS nie można przeznaczać na:
- szkolenia firmowe,
- imprezy pracownicze,
- premie i nagrody dla pracowników,
- finansowanie dojazdów do pracy,
- zakup środków trwałych,
- prywatną opiekę medyczną,
- stołówkę firmową,
- wynagrodzenia pracowników.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – skąd pieniądze?
Jak już wspominałem, koszty Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych ponosi pracodawca. Wysokość odpisu na jednego pracownika powinna wynosić 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w poprzednim roku. Jeśli w drugim półroczu było ono inne niż w pierwszym, pod uwagę bierze się wyższą wartość. Otrzymaną kwotę należy pomnożyć przez średnią liczbę pracowników – w tym celu sumuje się liczbę osób zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i dzieli tę wartość przez 12.
W taki sposób można obliczyć wysokość corocznej wpłaty na ZFŚS dla większości pracowników. Inne zasady obowiązują jednak w przypadku pracowników młodocianych czy osób pracujących w warunkach szczególnych.
Sprawdź również, czym jest Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Świadczenia socjalne z ZFŚS a okres wypowiedzenia
Na szczególną uwagę zasługuje kwestia wypłaty świadczenia z ZFŚS po rozwiązaniu umowy o pracę. W myśl przytoczonych wcześniej przepisów, kryterium przyznawania środków z funduszu stanowi ważna umowa o pracę lub też status emeryta czy rencisty. Środki przyznawane są na podstawie określonej sytuacji życiowej, rodzinnej lub materialnej pracownika.
Czy pracodawca może nie wypłacić funduszu socjalnego osobie, która odeszła lub została zwolniona z pracy? Aż do końca okresu wypowiedzenia – musi to zrobić. Zatrudniony ma bowiem prawo do świadczeń socjalnych do chwili ustania stosunku pracy. Przestaje mu ono jednak przysługiwać w momencie opuszczenia firmy.
ZFŚS – podsumowanie
Po lekturze powyższego artykułu znasz już najważniejsze rodzaje świadczeń socjalnych z ZFŚS i zasady ich przyznawania. Dostęp do takich środków pozytywnie wpływa na wizerunek firmy i atrakcyjność zatrudnienia. Warto więc zainteresować się nim na etapie poszukiwania nowej pracy.
