Kiedy pracownikowi przysługuje zwolnienie lekarskie?
Zwolnienie lekarskie przysługuje wszystkim osobom ubezpieczonym w ZUS. Uprawnia więc do niego zarówno stosunek pracy, jak i umowa zlecenie (pod warunkiem opłacania składek). Można otrzymać je w przypadku spowodowanej problemami zdrowotnymi niezdolności do pracy, a także w ramach opieki nad chorymi bliskimi.
Warto też zauważyć, że przepisy regulują, ile trzeba przepracować, żeby iść na zwolnienie lekarskie. Dla umowy o pracę okres wyczekiwania wynosi mianowicie 30 dni, a dla umowy zlecenie aż 90 dni. Oznacza to, że prawo do wynagrodzenia i zasiłku chorobowego pracownik otrzymuje dopiero po miesiącu, a zleceniobiorca po 3 miesiącach pracy.
Kto wystawia L4? Takie uprawnienie posiada wyłącznie lekarz. Jego specjalizacja (lub jej brak) nie ma jednak żadnego znaczenia. Może on wysłać pracownika na zwolnienie lekarskie pod warunkiem, że jest to zasadne i istnieją ku temu wskazania.
L4 elektroniczne – jak wygląda?
Do niedawna pracownik w przypadku choroby musiał uzyskać L4 od lekarza, a następnie dostarczyć je do swojego pracodawcy w ciągu 7 dni. Taki system wciąż obowiązuje w firmach, które nie posiadają swojego profilu na Platformie Usług Elektronicznych ZUS – nie muszą go bowiem zakładać przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 20 osób. W przypadku pozostałych pracodawców procedura wystawiania zwolnienia lekarskiego jest obecnie zdecydowanie prostsza.
Jak załatwić L4 w firmie, która posiada profil na PUE? Wystarczy, że lekarz wystawi je w formie elektronicznej. Następnie e-ZLA (czyli elektroniczne zwolnienie lekarskie) zostanie automatycznie przesłane zarówno do płatnika składek (czyli pracodawcy), jak i do ZUS-u.
Jeśli zastanawiasz się, jak dostać L4 od lekarza, pamiętaj, że do dyspozycji masz nie tylko osobiste wizyty w gabinecie, ale także telekonsultacje. W przypadku, gdy pozwolą one na zebranie pełnego wywiadu lekarskiego, możesz otrzymać zwolnienie bez wychodzenia z domu.
Jak długo może trwać zwolnienie lekarskie?
Choć najczęściej zwolnienie lekarskie wystawiane jest na parę dni, to zasady L4 stanowią, że maksymalny okres leczenia przy zasiłku chorobowym może wynosić aż 6 miesięcy, liczone jako 182 dni. Okres ten jest jeszcze dłuższy w przypadku ciąży i gruźlicy – trwa wówczas do 270 dni.
Co ciekawe, w niektórych sytuacjach możliwe jest nawet przedłużenie zwolnienia lekarskiego w formie dalszego świadczenia rehabilitacyjnego. Obejmuje ono kolejne 12 miesięcy w przypadku wykorzystania całego zasiłku chorobowego. Jego przyznanie leży jednak w gestii lekarza orzecznika z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zwolnienie lekarskie wstecz – czy lekarz może je wystawić?
Przyjęło się, że pierwszym dniem urlopu chorobowego jest dzień badania lekarskiego lub dzień następny. W niektórych sytuacjach pracownik nie jest jednak w stanie udać się do gabinetu natychmiast po zaobserwowaniu objawów choroby lub ma nadzieję na szybki powrót do sił bez konieczności sięgania po L4. W takich przypadkach zatrudnieni często biorą urlop na żądanie, co jest problematyczne zarówno dla nich, jak i dla pracodawców.
Znaczącym udogodnieniem może się więc okazać wystawienie zwolnienia lekarskiego wstecz. Obejmie ono wówczas maksymalnie 3 dni poprzedzające badanie, ale tylko pod warunkiem, że lekarz będzie miał możliwość pewnego stwierdzenia niedyspozycji pacjenta w tym czasie. Należy mieć zatem na uwadze, że zwolnienie tego typu wystawiane jest wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach.
Wynagrodzenie chorobowe
Wyliczanie wynagrodzenia chorobowego regulują przepisy Kodeksu pracy. Wymiar pensji wypłacanej przez pracodawcę zależy od okoliczności i przyczyn wystawienia L4:
- choroba lub odosobnienie związane z chorobą zakaźną – 80% średniorocznego wynagrodzenia,
- choroba w trakcie ciąży – 100% wynagrodzenia,
- wypadek w drodze lub z pracy – 100% wynagrodzenia,
- badania dla dawców lub pobieranie narządów – 100% wynagrodzenia.
W przypadku L4 wynagrodzenie przysługuje pracownikowi przez maksymalnie 33 dni w ciągu roku kalendarzowego (14 dni w przypadku osób, które ukończyły 50. rok życia).
Wynagrodzenie chorobowe a zasiłek chorobowy
Nieco inne zasady dotyczą zasiłku chorobowego, który w przeciwieństwie do wynagrodzenia nie jest wypłacany przez pracodawcę, tylko przez ZUS. Jest to świadczenie, które przysługuje pracownikom od 34. dnia przebywania na zwolnieniu lekarskim (od 15. dnia w przypadku osób powyżej 50. roku życia).
Podobnie jak w przypadku pensji na zwolnieniu lekarskim, świadczenie chorobowe wynosi zazwyczaj 80% wynagrodzenia. Wyjątek stanowią wymienione wyżej sytuacje objęte 100-procentowym zasiłkiem, a także okresy pobytu w szpitalu, za które pracownikowi przysługuje 70% pensji (wyłączając pobyty spowodowane badaniami dla dawców i pobieraniem narządów).
Wyliczanie wynagrodzenia chorobowego
Zastanawiając się nad tym, ile wyniesie chorobowe za każdy dzień, należy najpierw zsumować swoje wypłaty za ostatni rok (wraz z dodatkami i premiami), a następnie podzielić tę kwotę przez 12. Otrzymasz w ten sposób podstawę wymiaru, od której odjąć trzeba 13,71%, czyli stawkę składek ZUS. Na koniec podziel tę kwotę przez 30 (liczbę dni w miesiącu, nawet kiedy ma on 28, 29 czy 31 dni). 80% tej wartości (lub 100% w niektórych przypadkach) to Twoje wynagrodzenie za czas choroby trwającej 1 dzień.
Zwolnienie chorobowe a umowa zlecenie
Regulujący warunki zwolnienia lekarskiego Kodeks pracy nie znajduje zastosowania w przypadku umów cywilnoprawnych. Jak działa L4 na umowie zlecenie? To od osoby zatrudnionej zależy, czy będzie opłacała dobrowolne składki chorobowe, a tym samym czy zapewni sobie prawo do zwolnienia lekarskiego i świadczeń z nim związanych.
Jeśli zatrudnionemu zależy na ubezpieczeniu chorobowym, powinien on dostarczyć przełożonemu odpowiedni wniosek o rejestrację w ZUS. Tak jak wspominałem na początku, o ile w przypadku umowy o pracę L4 zaczyna przysługiwać pracownikowi po miesiącu zatrudnienia, o tyle zleceniobiorca takie prawo uzyskuje dopiero po 90 dniach nieprzerwanego opłacania składek.
Zwolnienie lekarskie w ciąży
Pracownice spodziewające się dziecka mogą skorzystać ze specjalnego zwolnienia lekarskiego, które różni się od zwykłego L4 spowodowanego ogólną niedyspozycją chorobową. Przede wszystkim same decydują, do kiedy będą pracować i ustalają to indywidualnie z przełożonym. Zachowują jednak swobodę przesuwania tych terminów, ponieważ nie są w stanie przewidzieć swojego samopoczucia. Co więcej, ciężarne pracownice mają prawo wychodzić na badania lekarskie w czasie pracy i nie mogą wykonywać swoich obowiązków w ramach nadgodzin czy w porze nocnej.
Kiedy kobieta nie jest już w stanie dłużej pracować, powinna ubiegać się o zwolnienie lekarskie opatrzone kodem B. Różni się ono od standardowego L4 przede wszystkim czasem trwania. Może obejmować nawet cały okres ciąży, a więc 270 dni. Pracownicy przysługuje wówczas 100% wynagrodzenia, obliczonego na podstawie średniej z ostatniego roku.
Ciężarne pracownice, które potrzebują zwolnienia lekarskiego, powinny uzyskać nie tylko L4, ale także zaświadczenie o ciąży, które muszą dostarczyć pracodawcy. Otrzymają je zarówno od lekarza prowadzącego, jak i ginekologa czy lekarza ogólnego.
L4 na dziecko lub rodzica
O zwolnienie lekarskie można ubiegać się też w przypadku opieki nad chorym dzieckiem lub rodzicem. Jak wziąć L4 w takiej sytuacji? Z osobą chorą należy udać się do lekarza, który oceni, czy musi ona pozostać w domu. Pracownik uzyska w ten sposób usprawiedliwienie nieobecności i zachowa prawo do wypłaty. Będzie mu jednak przysługiwało mniejsze wynagrodzenie, wynoszące 80% – tak jak w przypadku otrzymania zwolnienia na siebie.
Kontrola zwolnienia lekarskiego
Decydując się na L4 w pracy, trzeba pamiętać, że okres zwolnienia ma służyć leczeniu. Pracownik nie powinien więc wykonywać czynności, które mogłyby to utrudnić. Jako takie rozumiane jest przede wszystkim wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Jeśli zatrudniony nie zastosuje się do tych zasad i będzie wykorzystywał zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem, może stracić prawo do zasiłku chorobowego. Co więcej, ZUS ma nawet prawo zobowiązać go do zwrotu świadczeń już wypłaconych.
Z tego względu pracownik na zwolnieniu lekarskim podlega kontroli. Może przeprowadzić ją ZUS lub sam pracodawca, jeśli do ubezpieczenia chorobowego zgłasza on przynajmniej 20 osób. W takim przypadku sprawdza się, czy osoba na L4 faktycznie przebywa pod adresem, który zadeklarowała przy otrzymywaniu zwolnienia. Nieusprawiedliwiona nieobecność może skutkować odebraniem prawa do świadczenia chorobowego, a nawet zwolnieniem dyscyplinarnym.
Zwolnienie na badania lekarskie
Osobną kategorię stanowią jednodniowe zwolnienia lekarskie na badania. Nie należy ich mylić z tradycyjnym L4. Wiążą się z obowiązkowymi procedurami, którym podlegają pracownicy podejmujący lub kontynuujący określoną pracę. Uzyskują oni zwolnienia w celu przeprowadzenia badań wstępnych, okresowych lub kontrolnych. Najczęściej dotyczy to takich sytuacji jak:
- przyjęcie nowego pracownika na podstawie stosunku pracy,
- przeniesienie młodocianego pracownika na inne stanowisko,
- przeniesienie pracownika na stanowisko obarczone ryzykiem czynników uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia,
- powrót do pracy po min. 30-dniowym zwolnieniu chorobowym,
- zaprzestanie pracy na stanowisku narażonym na szkodliwe substancje.
Pracownik skierowany na tego typu badania jest zwalniany z pracy na taki czas, jaki potrzebny jest do ich wykonania. W wielu przypadkach będzie to zaledwie parę godzin. Fakt ten powinny mieć na uwadze osoby zastanawiające się, czy można wziąć zwolnienie lekarskie na jeden dzień tylko w celu wykonania niezbędnych badań.
Jak wygląda zwolnienie lekarskie?
Dzięki lekturze tego artykułu wiesz już, kiedy można iść na L4 i jak poprosić o zwolnienie lekarskie. W swojej karierze szybko przekonasz się, jak przydatna bywa znajomość tych zasad. Pamiętaj więc o swoich prawach i korzystaj z nich zgodnie z przeznaczeniem!
