Urlop na żądanie – podstawa prawna
Urlop na żądanie został ustanowiony przez art. 1672 kodeksu pracy. Część dni urlopowych pracodawca jest zobowiązany udzielić w terminie wskazanym przez pracownika na jego żądanie. Nie trzeba wcześniej deklarować daty ich wykorzystania np. w planie urlopowym.
Czy urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego? Urlop na żądanie nie stanowi dodatkowej puli urlopu, ale wlicza się w ustawowo przysługujący wymiar urlopu. Z urlopu na żądanie mogą skorzystać tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Regulacja nie dotyczy np. umów zlecenie i umów o dzieło.
Kiedy można zgłosić urlop na żądanie?
Urlopu na żądanie udziela się po zgłoszeniu przez pracownika takiej potrzeby. Zatrudniony musi złożyć wniosek o dzień wolny najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
W praktyce urlop na żądanie najczęściej bierze się w nagłych sytuacjach, których nie dało się wcześniej zaplanować. Uszkodził Ci się samochód i musisz udać się pilnie do warsztatu? A może w szkole Twojego dziecka zorganizowano spontanicznie przedstawienie z okazji dnia matki i ojca, w którym chcesz uczestniczyć? Wystarczy, że poinformujesz pracodawcę, że potrzebujesz wolnego, a zyskasz możliwość skorzystania z urlopu bez względu na sytuację panującą w danym okresie w pracy.
Jak zgłosić urlop na żądanie? Czy potrzebny jest wniosek?
Urlop na żądanie trzeba zgłosić najpóźniej rano w dniu rozpoczęcia pracy, na który wziąłeś wolne. Nie potrzebujesz specjalnych wniosków. Postępuj zgodnie z procedurą obowiązującą w Twoim zakładzie pracy. Najczęściej wystarczy, że o wzięciu urlopu na żądanie poinformujesz kierownika np. telefonicznie, mailowo czy za pośrednictwem wiadomości SMS.
Terminowe zgłoszenie woli skorzystania z urlopu na żądanie jest kluczowe dla uniknięcia zarzutu naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Jeśli nie poinformujesz przełożonych o tym, że chcesz wykorzystać taki rodzaj wolnego i dopiero popołudniu wskażesz, że to zrobiłeś, możesz spotkać się z zarzutem porzucenia pracy. Stawiennictwo w celu świadczenia pracy w czasie i miejscu do tego ustalonym to podstawowy obowiązek pracowniczy, dlatego ryzykujesz zwolnieniem dyscyplinarnym (rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia).
Ile razy można wziąć urlop na żądanie?
Zastanawiasz się, ile dni na żądanie Ci przysługuje? Pula takiego wolnego jest ograniczona do 4 dni. To stosunkowo niewiele, jednak warto pamiętać również o innych przysługujących opcjach, takich jak chociażby L4 na dziecko w sytuacji, gdy Twoja pociecha zachoruje, zwykły urlop wypoczynkowy, którego termin wykorzystania ustalasz z pracodawcą czy urlop bezpłatny, na który musisz uzyskać zgodę przełożonego.
Czy można wziąć 4 dni urlopu na żądanie pod rząd? Nie ma co do tego przeszkód. Możesz wykorzystać pulę 4 dni, zarówno biorąc po 1 dniu wolnego, jak i wykorzystując 4 dni ciągiem.
Urlop na żądanie urlopem wypoczynkowym
Urlop na żądanie wlicza się do puli urlopu wypoczynkowego. Nie są to dodatkowe dni wolne, a część zwykłego urlopu. Zagadnienie urlopu wypoczynkowego reguluje kodeks pracy.
W art. 152 k.p. wskazano, że pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej „urlopem”. Takiego uprawnienia nie można się zrzec.
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Warto również wspomnieć, że wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu dla osób zatrudnionych na pełen etat (wymiar wskazany powyżej). Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Czy urlop na żądanie jest płatny?
Urlop na żądanie – tak jak pozostałe dni urlopu wypoczynkowego – jest płatny. Takie wolne niczym nie różni się od pozostałych dni wolnego i z tego powodu przysługuje za nie wynagrodzenie w wysokości 100% stawki.
W odróżnieniu od okresu przebywania na zwolnieniu lekarskim nie musisz się więc martwić o to, że wzięcie urlopu ze względu na nagłe wydarzenia spowoduje po Twojej stronie obniżenie zarobków. Kodeks pracy rozstrzyga, że każdy pracownik ma prawo do płatnego urlopu, więc nie ma w tym zakresie wątpliwości. Wszystko po to, abyś odpoczął i był w stanie sprostać niespodziewanym wydarzeniom, które mogą stanąć na Twojej drodze.
Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie?
Co do zasady instytucja urlopu na żądanie została powołana po to, aby pracownik mógł wziąć 4 dni wolne w czasie, kiedy rzeczywiście tego potrzebuje. Pozostałe terminy urlopu trzeba bowiem uzgadniać z pracodawcą. Z tego powodu zakład pracy nie powinien odmówić skorzystania z urlopu na żądanie.
Ewentualne wyjątki mogą dotyczyć jedynie sytuacji nadzwyczajnych.
Dla przykładu w art. 8 kodeksu pracy wskazano, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Artykuł 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy stanowi z kolei, że pracownik powinien dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
W praktyce pracodawca może podnosić, że w niektórych okolicznościach wykorzystanie urlopu na żądanie przez pracownika byłoby nadużyciem. Mowa tu szczególnie o okresach wyjątkowo istotnych z punktu widzenia działania zakładu pracy, np. gdy większość załogi jest nieobecna w pracy, zaplanowano ważne szkolenie czy przedsiębiorstwo bierze udział w targach. W takich sytuacjach można wywodzić, że skorzystanie z urlopu na żądanie przez pracownika może być sprzeczne z dbaniem o dobro zakładu pracy.
Urlop na żądanie to instytucja, która pozwala pracownikowi poradzić sobie z nagłymi wydarzeniami, które dzieją się w jego życiu. Dzięki wydzieleniu z ogólnej puli urlopu wypoczynkowego 4 dni urlopu na żądanie zatrudniony może poczuć się pewniej. Należy jednak pamiętać, aby dochować wszystkich zasad obowiązujących w trakcie ubiegania się o urlop na żądanie, tak aby nie narazić się na zarzut naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
