Kiedy pracownik może rozwiązać umowę bez okresu wypowiedzenia?
Do rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia może doprowadzić zarówno pracownik, jak i pracodawca. Sytuacje, w których jest to dopuszczalne, określa Kodeks pracy. Na początku przyjrzyjmy się warunkom wypowiedzenia umowy o pracę w trybie natychmiastowym przez pracownika:
Orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ na zdrowie
Pierwszym przypadkiem, w którym może mieć miejsce wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika bez okresu wypowiedzenia, jest wykazanie, że wykonywana przez niego praca ma szkodliwy wpływ na jego zdrowie. Aby to udowodnić, zatrudniony powinien uzyskać właściwe orzeczenie lekarskie.
Należy jednak pamiętać, że pracodawca ma możliwość ustosunkowania się do takiego orzeczenia. Jeżeli we wskazanym terminie przeniesie pracownika na inne stanowisko, dostosowane do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, powstrzyma go przed natychmiastowym wypowiedzeniem umowy o pracę.
Sytuacja, w której pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
Inną sytuacją warunkującą wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym przez pracownika jest dopuszczenie się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia obowiązków wobec niego. Jeśli więc przełożony nie wypłaca zatrudnionemu na przykład przysługującego mu wynagrodzenia, ten ma prawo odejść z pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Na tym nie koniec, ponieważ w takim przypadku pracownikowi przysługuje także odszkodowanie równe wynagrodzeniu, które otrzymałby on za okres wypowiedzenia. Jeśli umowa o pracę była natomiast zawarta na czas określony, rekompensata powinna odpowiadać wysokości pensji za czas do końca trwania stosunku pracy (nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia).
Zwolnienie dyscyplinarne
W przypadku, kiedy to pracodawca rozwiązuje umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, dochodzi do zwolnienia dyscyplinarnego. Taką decyzję przełożony może podjąć w następujących sytuacjach:
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych
Umowa o pracę działa w obie strony, toteż pracodawca może zwolnić pracownika ze skutkiem natychmiastowym, gdy ten nie realizuje swoich obowiązków zgodnie z założeniami. Mowa oczywiście nie o drobnych uchybieniach, a o ciężkich naruszeniach, takich jak nieprzestrzeganie ustalonego czasu pracy, niezachowanie tajemnicy służbowej czy ignorowanie przepisów BHP.
Popełnienie przestępstwa
Pracownik naraża się na zwolnienie w trybie natychmiastowym, jeśli w trakcie trwania stosunku pracy dopuści się przestępstwa. Pracodawca może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli takie zdarzenie ma charakter oczywisty lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem.
Zawiniona utrata koniecznych uprawnień
Ostatni przypadek, w którym to pracodawca może zdecydować się na wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym, polega na zawinionej przez pracownika utracie uprawnień, które konieczne są do wykonywania pracy na zajmowanym przez niego stanowisku. Jeżeli zatrudniony z własnej winy stracił na przykład prawo jazdy, a pracuje jako kierowca, może zostać dyscyplinarnie zwolniony.
Ograniczenia wypowiedzenia umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika
Choć w opisanych wyżej sytuacjach pracodawca może zwolnić pracownika dyscyplinarnie, to istnieją przesłanki ograniczające to prawo:
Upływ 1 miesiąca
Po pierwsze, pracodawca traci możliwość rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym, kiedy dojdzie do upływu miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o winie pracownika. Jeżeli więc przez miesiąc od chwili otrzymania informacji o naruszeniu obowiązków, popełnieniu przestępstwa czy utracie uprawnień przez zatrudnionego nie podejmie decyzji o jego zwolnieniu, nie będzie mógł tego zrobić w późniejszym terminie.
Konsultacje z organizacją związkową
Po drugie zaś do zwolnienia dyscyplinarnego nie może dojść bez konsultacji ze związkiem zawodowym, jeśli taki funkcjonuje w zakładzie pracy. Organizacja ma 3 dni na dostarczenie pracodawcy swojej opinii.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika
Opisane wcześniej przypadki warunkują możliwość natychmiastowego wypowiedzenia z winy pracodawcy lub pracownika. Co ciekawe, prawo przewiduje również niezawinione rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. W jakich sytuacjach pracodawca może się na nie zdecydować?
Niezdolność do pracy wskutek choroby
Prawo pracy przewiduje możliwość wypowiedzenia umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli pracownik wskutek choroby jest niezdolny do wykonywania swoich obowiązków:
- dłużej niż 3 miesiące (w przypadku zatrudnienia krótszego niż 6 miesięcy),
- dłużej niż łączny okres pobierania wynagrodzenia, zasiłku i świadczenia rehabilitacyjnego (w przypadku zatrudnienia dłuższego niż 6 miesięcy i w sytuacji, kiedy niedyspozycja spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową).
Usprawiedliwiona nieobecność w pracy (trwająca dłużej niż 1 miesiąc)
Za nieobecnością w pracy mogą stać też inne przyczyny niż te wymienione wyżej. Jeśli taka absencja pracownika trwa ponad miesiąc – mimo usprawiedliwienia – pracodawca może zdecydować się na wypowiedzenie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Ograniczenia wypowiedzenia umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika
Jak widzisz, nawet przyczyny niezawinione przez pracownika mogą narazić go na wypowiedzenie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia. Istnieją jednak przepisy, które chronią go przed taką ewentualnością. Mowa o następujących okolicznościach:
Okres pobierania zasiłku
Pracodawca nie może zwolnić pracownika w trybie natychmiastowym, jeżeli w danym okresie pobiera on:
- zasiłek z tytułu opieki nad dzieckiem,
- wynagrodzenie i zasiłek w przypadku odosobnienia z powodu choroby zakaźnej.
Stawienie się do pracy po ustaniu przyczyny nieobecności
Umowy o pracę nie wolno też wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli zatrudniony stawi się w pracy po ustaniu przyczyny nieobecności. Pracodawca w miarę możliwości powinien przyjąć go z powrotem, jeśli w ciągu 6 miesięcy od zwolnienia bez wypowiedzenia zgłosi się on ponownie do pracy.
Skrócenie okresu wypowiedzenia – czy jest możliwe?
Przepisy nie przewidują możliwości jednostronnego skrócenia okresu wypowiedzenia w przypadku rozwiązywania umowy o pracę. Może to nastąpić wyłącznie na drodze porozumienia stron. W takiej sytuacji pracodawca i pracownik wspólnie ustalają termin, w którym ustanie stosunek pracy.
Jeśli pracownikowi zależy na szybkim wypowiedzeniu umowy o pracę, może on odwołać się do ważnych spraw osobistych, takich jak sytuacja rodzinna czy okazja rozwoju w innej branży (np. zgodnej z posiadanym wykształceniem). Z drugiej strony o krótszy okres wypowiedzenia może starać się też pracodawca. Nastąpi to choćby w przypadku problemów finansowych firmy czy też przesłanek do zwolnienia dyscyplinarnego, które mogłoby niepotrzebnie skomplikować sytuację pracownika.
Porzucenie pracy – konsekwencje
Niejeden pracownik może odczuwać chęć porzucenia obecnej pracy z dnia na dzień. Zazwyczaj stoi za tym wypalenie zawodowe, sytuacja osobista czy konflikt z przełożonym. Poniższe konsekwencje pomogą Ci jednak zrozumieć, dlaczego taki rodzaj rozstania z pracodawcą nie jest dobrym pomysłem:
Wypłata odszkodowania pracodawcy
Wbrew pozorom decyzja o porzuceniu pracy może być brzemienna w skutki dla pracownika. Jego pracodawca ma bowiem prawo domagać się odszkodowania za utracone korzyści. Wysokość takiej rekompensaty nie jest w żaden sposób ustalona, więc ewentualne udowodnienie winy przed sądem może narazić zatrudnionego na duże koszty.
Utrata części wynagrodzenia
Co oczywiste, pracownik traci prawo do wynagrodzenia za dni, kiedy nie był obecny w pracy. Pracodawca powinien mu jednak wypłacić proporcjonalnie obniżoną pensję za czas przepracowany w danym okresie rozliczeniowym.
Utrata prawa do zasiłku dla bezrobotnych
Osoby, które z własnej winy doprowadziły do rozwiązania stosunku pracy, przez 6 miesięcy nie mogą pobierać zasiłku dla bezrobotnych.
Zwolnienie dyscyplinarne
Choć to czysta formalność, osoba porzucająca pracę może zostać zwolniona dyscyplinarnie. Sam fakt utraty źródła utrzymania nie powinien jej specjalnie dziwić, ale trzeba pamiętać, że takie wypowiedzenie trafia do świadectwa pracy i pozostaje w aktach pracownika na zawsze. Może się to okazać dla niego sporym utrudnieniem w przyszłości, gdy będzie szukał nowego pracodawcy.
Problemy ze znalezieniem nowej pracy
Porzucając pracę, osoba zatrudniona może działać pod wpływem impulsu i nie zwracać uwagi na szerszy kontekst. Podejmując jednak taką decyzję, pali za sobą mosty nie tylko w obecnej firmie, ale także w całej branży. Warto bowiem pamiętać, że pracodawcy działający na tym samym rynku często dobrze się znają i dzielą się istotnymi informacjami – także na temat potencjalnych pracowników.
Jak się zwolnić z pracy bez okresu wypowiedzenia? Podsumowanie
Prawo do rozwiązania stosunku pracy w trybie natychmiastowym przysługuje zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi. Warto pamiętać o okolicznościach, które mogą doprowadzić do podjęcia takiej decyzji przez każdą ze stron. Jeśli znajdziesz się w sytuacji, w której poczujesz potrzebę szybkiego odejścia z obecnej firmy, nie ryzykuj jej porzucaniem. Zamiast tego postaraj się o wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron bez okresu wypowiedzenia. Będzie to rozwiązanie mniej problematyczne nie tylko dla Ciebie, ale i dla Twojego pracodawcy.
