Czym jest umowa kontraktowa?
Kontrakt to rodzaj nienazwanej umowy prawa cywilnego, której przedmiotem jest świadczenie usług. Zawierające ją strony mogą we własnym zakresie decydować o stosunku prawnym, lecz jego treść i cel nie powinny sprzeciwiać się Kodeksowi cywilnemu czy zasadom współżycia społecznego.
Co istotne, umowa kontraktowa nie może mieć też cech formalnego stosunku pracy. Jeśli pracodawca chce, aby pracownik za wynagrodzeniem wykonywał określone obowiązki na jego rzecz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, powinien podpisać z nim standardową umowę o pracę.
Choć zastępowanie umowy o pracę kontraktem jest dziś praktyką dość powszechną, stronie zatrudniającej grożą z tego tytułu określone konsekwencje prawne.
Strony umowy
Umowa kontraktowa nie jest prawnie zdefiniowana, dlatego przyjmuje się, że działa ona tak samo jak umowa-zlecenie. Zawierają ją następujące strony:
- Przedsiębiorca – to strona zatrudniająca, która daje zlecenie.
- Pracownik kontraktowy – to strona zatrudniana, która wykonuje zlecenie. Może prowadzić działalność gospodarczą lub nie.
Czas trwania
Praca na kontrakt nie musi być określona czasowo. Strony mogą zawrzeć ją zarówno w formie terminowej, jak i bezterminowej. Podobną elastyczność zachowują w kwestii jej rozwiązania. Zleceniodawcy i zleceniobiorcy przysługuje prawo do wypowiedzenia jej w dowolnym momencie.
Wykonywanie pracy
Osoba pracująca na kontrakcie nie pozostaje w stosunku podległości z przedsiębiorcą. W związku z tym zleceniodawca może zastąpić ją kimś innym, co w przypadku umowy o pracę byłoby niemożliwe. Wszystko to nie zwalnia jednak pracownika kontraktowego z obowiązku rzetelnego wykonywania powierzonych mu czynności.
Czas pracy
W kontrakcie przedsiębiorca nie może narzucić wykonawcy czasu pracy. Nie ma więc możliwości jego monitorowania czy kontrolowania. Właśnie dlatego taka umowa cechuje się nienormowanym czasem pracy. Z jednej strony zapewnia to zleceniobiorcy elastyczność i niezależność, a z drugiej odbiera prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. Mimo to strony mogą zawrzeć w kontrakcie klauzulę dopuszczającą określony wymiar dni wolnych dla wykonawcy.
Wynagrodzenie
Strony umowy kontraktowej same decydują o terminach i zasadach wypłacania wynagrodzenia. Oznacza to, że zarobki wykonawcy nie są w żaden sposób regulowane. Przedsiębiorca nie musi mu nawet zapewnić minimalnej pensji krajowej.
Kiedy najczęściej stosuje się umowę kontraktową?
Zatrudnienie na kontrakt stosowane jest przede wszystkim w przypadku wolnych strzelców, takich jak artyści, dziennikarze czy programiści. Jedną z grup, które korzystają z niego najczęściej, stanowią sportowcy. W ostatnich czasach popularnym rozwiązaniem stały się też umowy kontraktowe w służbie zdrowia. Na ich podstawie lekarz, który prowadzi własną działalność gospodarczą, nie staje się pracownikiem szpitala czy poradni, a jedynie osobą wykonującą zamówione przez placówkę usługi.
Warto wspomnieć również o sezonowej pracy na kontrakt za granicą. Dotyczy ona między innymi osób zbierających owoce czy zatrudnianych na budowach. Takie umowy umożliwiają im realizację wielu projektów w jednym czasie.
Odpowiedzialność za złe wykonanie zadania
Za niewątpliwą wadę kontraktu gospodarczego należy uznać odpowiedzialność za złe wykonanie zadania, która spoczywa na zleceniobiorcy. Jeśli zleceniodawca udowodni, że przy realizacji obowiązków pojawiły się rażące nieprawidłowości, to może nawet pozwać wykonawcę i domagać się od niego rekompensaty.
Kontrakt a składki ZUS – kto je opłaca?
Jeżeli umowa nie spełnia cech właściwych dla stosunku pracy, stosuje się do niej przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy-zlecenia. W związku z tym osoby świadczące usługi w ramach kontraktu podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach określonych dla zleceniobiorców. Co to oznacza w kwestii umowy kontraktowej a ZUS?
Zgodnie z prawem, zleceniobiorcy – a więc także pracownicy kontraktowi – podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Powinni zostać nimi objęci od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Przestaną im one natomiast przysługiwać dopiero w chwili rozwiązania lub wygaśnięcia kontraktu. Składki opłaca za nich zleceniodawca.
Wykonawcy zachowują jednak pełną dowolność w zakresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Mogą sami zdecydować, czy chcą za nie płacić.
Kontrakt a umowa zlecenie
Kontrakt i umowa-zlecenie to dwa różne porozumienia, które łączy jednak wiele cech wspólnych. Stosuje się wobec nich te same przepisy Kodeksu cywilnego. Dotyczą one między innymi:
- zasad wynagradzania,
- udzielania zaliczek,
- terminu zapłaty wynagrodzenia,
- osobistego wykonania przedmiotu zlecenia,
- sposobu wykonania przedmiotu zlecenia,
- obowiązku zawiadomienia o odmowie przyjęcia do wykonania zlecenia,
- odpowiedzialności za podwykonawcę,
- obowiązku informacyjnego,
- odpowiedzialności solidarnej,
- postępowania w przypadku śmierci dającego zlecenie lub przyjmującego zlecenie,
- postępowania w przypadku utraty zdolności do czynności prawnych dającego zlecenie lub przyjmującego zlecenie,
- zasad używania pieniędzy i rzeczy usługodawcy,
- zwrotu wydatków i zwolnienia ze zobowiązań przyjmującego zlecenie.
Główna różnica pomiędzy kontraktem a umową-zleceniem sprowadza się natomiast do ich przedmiotu. W pierwszym przypadku jest to czynność faktyczna (materialna lub niematerialna), która może być wykonywana w sposób ciągły, okresowy lub jednorazowy. W drugim z kolei chodzi wyłącznie o wykonanie niematerialnej czynności prawnej.
Kontrakt a umowa o pracę
Zdecydowanie więcej różnic znajdziemy między kontraktem a umową o pracę. Jak już wiesz, pierwszy rodzaj porozumienia regulowany jest przez Kodeks cywilny. Drugi podlega natomiast Kodeksowi pracy, który narzuca pracodawcy określone obowiązki względem pracownika.
W przypadku umowy kontraktowej niemal wszystkie warunki współpracy między przedsiębiorcą a wykonawcą zależą wyłącznie od ich indywidualnych ustaleń. Dotyczy to choćby wynagrodzenia, miejsca i czasu wykonywania pracy czy sposobu rozwiązania kontraktu. Umowa o pracę wiąże się natomiast z odgórnie narzuconymi regulacjami dotyczącymi choćby pensji minimalnej, wymiarów czasu pracy czy okresu wypowiedzenia.
Główne różnice między kontraktem a umową o pracę obejmują takie kwestie jak:
- Relacja prawna – zleceniobiorca zachowuje pełną niezależność od zleceniodawcy, podczas gdy pracownik podlega pracodawcy.
- Odpowiedzialność za szkody – osoba zatrudniona na kontrakcie jest w pełni odpowiedzialna za ewentualne uchybienia, a pracownik odpowiada za nie tylko w ograniczonym zakresie.
- Czas pracy – zleceniobiorca ma zazwyczaj nienormowany czas pracy i nie jest w żaden sposób kontrolowany, a pracownik działa w określonym systemie czasu pracy (maksymalnie 8 godzin na dobę i 40 godzin w 5-dniowym tygodniu).
- Urlopy – w kontrakcie można zawrzeć pewne klauzule dotyczące dni wolnych, ale nie jest to zasada; umowa o pracę zawsze zakłada natomiast 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego, a także prawo do urlopu na żądanie i okolicznościowego.
- Wypłata wynagrodzenia – kontrakt może dowolnie regulować zasady dotyczące wynagrodzenia (zarówno terminów, jak i kwot), podczas gdy umowa o pracę zobowiązuje pracodawcę do wypłacania pracownikowi pensji raz w miesiącu z dołu, nie później niż do 10. dnia każdego miesiąca kalendarzowego.
- Rozwiązanie umowy – wypowiedzenie umowy kontraktowej może nastąpić w dowolnym momencie, a umowa o pracę chroni obie strony okresem wypowiedzenia.
- Ubezpieczenie chorobowe – wykonawca na kontrakcie może sam zdecydować, czy chce opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe, a w przypadku umowy o pracę są one obowiązkowe (dzięki czemu pracownik uzyskuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego czy urlopu macierzyńskiego).
Co to jest kontrakt menedżerski?
Kontrakt menedżerski to szczególny rodzaj umowy cywilnoprawnej, który zawierany jest zazwyczaj pomiędzy przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą a osobą świadczącą usługi w zakresie zarządzania firmą. Podobnie jak inne rodzaje umów kontraktowych, podlega Kodeksowi cywilnemu. W jego przypadku znajdują więc zastosowanie wszystkie opisane wyżej zasady.
Wzór umowy kontraktowej dla menedżera powinien obejmować przede wszystkim:
- przedmiot umowy,
- uprawnienia i obowiązki stron,
- zadania menedżera,
- wysokość wynagrodzenia,
- dodatkowe świadczenia,
- zakres odpowiedzialności menedżera,
- kryteria oceny efektywności,
- sposoby rozwiązania kontraktu,
- zakaz konkurencji,
- klauzulę poufności.
Wady i zalety kontraktu
Umowa kontraktowa ma swoje plusy i minusy, a decyzja o jej podpisaniu powinna zależeć od specyfiki danego przedsiębiorstwa i sytuacji zawodowej konkretnego pracownika. Wśród jej zalet należy wymienić przede wszystkim dużą elastyczność, która obu stronom pozwala wprowadzić w życie dowolne regulacje. Wykonawcy umożliwia to na przykład pracę w wybranym przez siebie miejscu i czasie, a przedsiębiorcy – zwolnienie pracownika w dogodnym dla siebie momencie.
Wady takiej umowy widoczne są najbardziej z perspektywy zleceniobiorcy. Nie ma on bowiem żadnych gwarancji dotyczących wysokości wynagrodzenia, stałości zatrudnienia czy dni wolnych. Często dochodzą do tego koszty pracy na kontrakcie. Osoby zakładające własną działalność gospodarczą i podpisujące umowę B2B muszą się mianowicie liczyć z koniecznością samodzielnego opłacania składek ZUS, a nieraz także usług biura rachunkowego.
Stosunek zalet i wad takiej umowy będzie zależał przede wszystkim od ustalonych w kontrakcie warunków współpracy. Nie bez znaczenia okaże się też charakter osoby zatrudnionej. Dla samodzielnego programisty czy copywritera może to być szansa na większe zarobki i bardziej elastyczną karierę, ale już dla poszukującego stabilności pracownika biurowego – spore ryzyko.
Kontrakt – jaki to rodzaj umowy? Podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że umowa kontraktowa nie jest rozwiązaniem dla każdego. Opłaca się przede wszystkim stronie zatrudniającej, ale warto pamiętać, że zapewnia też pewne korzyści wykonawcy. Wszystko zależy od specyfiki branży i usposobienia konkretnej jednostki. Na kontrakt powinny więc decydować się przede wszystkim osoby, które prowadzą własną działalność, cenią sobie niezależność i szukają sposobu na zwiększenie zarobków. Pozostali lepiej zrobią, podpisując standardową umowę o pracę.
