Seksizm w pracy – jak sobie z nim radzić?

Seksizm – definicja

Seksizm nie jest tylko pojęciem potocznym. Ze względu na swoją wagę, zjawisko zostało oficjalnie uregulowane. 

Pierwszą międzynarodową definicję seksizmu przyjął Komitet Ministrów Rady Europy w 2019 roku. Zgodnie z jej ustalonym brzmieniem to „każde działanie, gest, wizualna reprezentacja, wypowiedź ustna lub pisemna, praktyka lub postępowanie oparte na przekonaniu, że osoba lub grupa osób jest gorsza z powodu swojej płci, występujące w sferze publicznej lub prywatnej, online i offline”. Zdaniem Komitetu seksizm obejmuje historycznie zakorzenione traktowanie protekcjonalne i objawia się w dyskryminacji kobiet, uniemożliwiając im spokojne, zdrowe i szczęśliwe życie oraz zrównoważony rozwój. 

Regulacje dotyczące seksizmu znalazły się również w Polskim kodeksie pracy. W ustawie wskazano, że dyskryminowaniem ze względu na płeć jest każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. Na takie zachowanie mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy (molestowanie seksualne, art. 183a § 6 k.p.). 

Sytuacje, w których ktoś dyskryminuje płeć przeciwną, mogą na pierwszy rzut oka wydawać się niegroźne. W praktyce jednak seksizm ma często bardzo poważne skutki. To m.in. naruszenie godności i poczucia własnej wartości, poczucie krzywdy czy stworzenie barier w rozwoju. 

Seksizm – przykłady z codziennego życia

Niestety – seksizm cały czas jest powszechnym zjawiskiem w różnych środowiskach. Problem może dotknąć zarówno w miejscu pracy, jak i poza nią. Przykładów seksizmu z życia codziennego jest wiele. Wśród nich można wymienić takie seksistowskie zachowania jak m.in.:

• seksistowskie teksty – wskazujące na nieobiektywne traktowanie kobiet, 
• seksistowskie żarty – gdy pod pozorem niewinnego kawału kobieta jest traktowana protekcjonistycznie albo wprost jako gorsza, 
• wprowadzanie podwójnych standardów dla kobiet i mężczyzn – np. w zakresie oceny umiejętności czy podejścia do życia seksualnego, 
• sprowadzanie kobiet tylko do roli matek – w tym odbieranie prawa do kariery zawodowej, 
• umniejszanie ekspertkom płci żeńskiej – np. pomijanie tytułów naukowych czy sprowadzanie ich do roli obiektu seksualnego, 
• seksistowskie reklamy – utrwalające stereotypy w celu uzyskania jak najwyższych wyników, 
• seksizm w języku – polegający na braku stosowania feminatywów. 

W praktyce jako zachowania seksistowskie można określić wszystkie zdarzenia, w których dochodzi do złośliwości, ośmieszania czy naruszenia nietykalności osobistej ze względu na płeć. 

Seksizm w pracy a luka płacowa i szklany sufit

Pojęcie seksizmu pojawia się szczególnie często w kontekście rynku pracy. Istotnym problemem jest tzw. luka płacowa, która polega na różnicach w wysokości wynagrodzenia między kobietami i mężczyznami. Statystyki pokazują, że w Polsce wiele kobiet zajmujących te same stanowiska i wykonując identyczne obowiązki, co mężczyźni, zarabia mniej. Średnia luka płacowa w Unii Europejskiej wyniosła 13% w 2020 roku. 

Sytuacji nie poprawia też fakt, że wśród pracowników w wieku aktywności zawodowej zdecydowaną większość stanowią mężczyźni. Luka zatrudnienia w przypadku kobiet w Polsce to nawet 15%. Zjawisko jest związane przede wszystkim z podejściem, że to mężczyźni częściej utrzymują rodzinę, a kobiety wykonują pracę nieodpłatną, taką jak np. opieka nad dziećmi. 

Szklany sufit to w tych okolicznościach niewidzialna bariera, która utrudnia rozwój zawodowy, osobisty i rodzinny. Może prowadzić do niekorzystnych następstw, a jeśli nie będzie stopniowo eliminowany, utrwali się jeszcze bardziej w naszym społeczeństwie. 

Seksizm wobec mężczyzn

Seksizm jako zjawisko dotyczy nierównego traktowania ze względu na płeć i może dotyczyć tym samym zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Mimo że pojęcie kojarzy się przede wszystkim z dyskryminacją kobiet, to może mieć zastosowanie również w przypadku mężczyzn. 

Seksizm wobec mężczyzn przejawia się chociażby poprzez ich nierówne traktowanie w obliczu rozwodów i przyznawania opieki nad dziećmi. Statystyki nie pozostawiają wątpliwości, że po rozstaniu rodziców zdecydowana większość spraw kończy się orzeczeniem opieki matki. Ojcowie czują się w tej sytuacji gorsi. Podobna dyskryminacja ma miejsce w zakresie urlopów macierzyńskich. Nowelizacje sukcesywnie zbliżają jednak uprawnienia dla obojga rodziców.

Przejawy seksizmu w pracy

Zastanawiasz się, jak rozpoznać seksizm w pracy? Życie zawodowe powinno być oparte o równe traktowanie i docenianie wysiłków, a nie krzywdzące stereotypy. Niestety, seksizm w pracy to poważny problem, który jest powszechny w Polsce. 

Opisane już uwarunkowania rynku pracy sprawiają, że kobiety i mężczyźni nie czują się równo w życiu zawodowym. Ten stan rzeczy jest uzupełniany również poprzez bezpośrednie sytuacje dotykające jego ofiary. 

Przejawy dyskryminacji są widoczne już na etapie rozmów kwalifikacyjnych. W wielu przedsiębiorstwach zestaw pytań dla kandydatów różni się w zależności od tego, czy rozmowa jest prowadzona z kobietą, czy z mężczyzną. W toku świadczenia pracy seksizm przejawia się w zachowaniach takich jak np. niedopuszczanie kobiet do głosu, gorsze traktowanie pod kątem awansów, zdrabnianie imion w ciągu utrzymywania kontaktów zawodowych czy nawet podważanie umiejętności. 

Jak radzić sobie z seksizmem w miejscu pracy?

Seksizm w pracy może przejawiać się w zachowaniach pozornie niewinnych, które w sytuacji, gdy nie zostaną zahamowane, przerodzą się w tak poważne zjawiska jak np. molestowanie seksualne czy mobbing. Z tego powodu na wszelkie przejawy seksizmu w pracy należy zdecydowanie reagować. 

Podstawa to wsparcie wśród współpracowników. Jeśli widzisz, że w zakładzie pracy mają miejsce zachowania seksistowskie, nie czekaj, tylko zwróć uwagę osobie, która się ich dopuszcza – niezależnie od tego, czy to Ty jesteś ofiarą, czy możesz pomóc komuś innemu. Sprzeciw wobec nadużyć i niewłaściwych zachowań w związku z płcią jest podstawą, aby sukcesywnie eliminować problem. 

Warto pamiętać, że seksizm w pracy często nie jest zamierzony. Może wynikać chociażby z nieświadomości czy różnicy wieku. Właśnie dlatego uważność i zdecydowane reakcje mogą w prosty sposób doprowadzić do wyeliminowania problemu, a co za tym idzie poprawy atmosfery w zakładzie pracy.