Urlop macierzyński – ile trwa?
Długość urlopu macierzyńskiego reguluje art. 180 Kodeksu pracy. Zgodnie z jego zapisami, wymiar świadczenia zależy od liczby sprowadzonych na świat dzieci:
- 20 tygodni – w przypadku jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodnie – w przypadku trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni – w przypadku czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni – w przypadku pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Zastanawiając się nad tym, komu przysługuje urlop macierzyński, należy pamiętać również o przypadkach poronienia lub urodzenia martwego dziecka. Kobieta ma wówczas prawo do 8-tygodniowej przerwy od pracy.
Skrócenie urlopu macierzyńskiego
Czy urlop macierzyński jest obowiązkowy? Tak, ale tylko w wymiarze 14 tygodni. Pozostałą jego część matka może odstąpić ojcu dziecka. Takie rozwiązanie nazywa się powszechnie urlopem tacierzyńskim. Nic nie stoi również na przeszkodzie, aby opiekę nad niemowlęciem powierzyć innemu członkowi rodziny.
Decydując się na krótszy urlop macierzyński, kobieta musi złożyć pisemny wniosek do swojego pracodawcy. Powinna to zrobić najpóźniej na 7 dni przed ponownym przystąpieniem do wykonywania swoich obowiązków. W dokumencie należy wskazać datę powrotu do pracy i dołączyć do niego kopię wniosku ojca dziecka o udzielenie pozostałej części urlopu.
Warto jednak pamiętać, że z urlopu macierzyńskiego (czy też tacierzyńskiego) może korzystać tylko jedna osoba na raz. Jeśli kobieta potrzebuje pełnej 20-tygodniowej lub nawet dłuższej przerwy, mężczyźnie prawo do urlopu nie przysługuje.
Urlop macierzyński i rodzicielski
Skoro wiesz już, ile wynosi urlop macierzyński, możesz zastanawiać się, czy po upływie 20 tygodni od porodu faktycznie trzeba od razu wrócić do pracy. Dobra wiadomość jest taka, że oboje rodzice mają prawo do dodatkowego urlopu rodzicielskiego. Jego łączny wymiar wynosi aż:
- 41 tygodni – w przypadku jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 43 tygodnie – w przypadku więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Zauważ jednak, że każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Jedno z nich nie może więc wziąć więcej niż 32 (lub 34) tygodnie wolnego. Jeżeli natomiast oboje skorzystają ze świadczenia w tym samym czasie, ich pule zsumują się.
Który urlop – macierzyński czy rodzicielski – jako pierwszy przysługuje kobiecie? Na początku obowiązkowo udzielany jest jej urlop macierzyński. Rodzicielski ma natomiast charakter opcjonalny.
Kiedy zaczyna się urlop macierzyński?
Zazwyczaj urlop macierzyński zaczyna się z dniem porodu. Podstawą jego udzielenia jest więc zaświadczenie o urodzeniu dziecka.
Urlop macierzyński przed porodem
Zgodnie z Kodeksem pracy urlop macierzyński można też rozpocząć przed przewidywaną datą porodu. Pracownica odstępuje wówczas od swoich obowiązków maksymalnie 6 tygodni przed przyjściem malucha na świat. Jeśli zdecyduje się na takie rozwiązanie, po porodzie będzie mogła skorzystać tylko z pozostałej puli dni wolnych, a więc najwyżej 14 tygodni w przypadku jednego dziecka.
Wymiar urlopu macierzyńskiego – szczególne sytuacje
To, ile urlopu macierzyńskiego przysługuje kobiecie, zależy również od wyjątkowych sytuacji. W prawie przewidziano specjalne zapisy, które regulują zasady udzielania świadczenia w takich przypadkach jak:
Hospitalizacja matki lub dziecka
Jeśli po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego pracownica lub jej dziecko trafią do szpitala, może ona zdecydować się na przerwanie świadczenia:
- W przypadku hospitalizacji dziecka kobieta może wykorzystać pozostałą część urlopu w terminie późniejszym, gdy zostanie już ono wypisane ze szpitala.
- W przypadku hospitalizacji matki urlop macierzyński może zostać przerwany, pod warunkiem że jego część za ten okres wykorzysta ojciec wychowujący dziecko lub inny członek najbliższej rodziny.
Śmierć dziecka
Jeżeli dojdzie do zgonu dziecka:
- przed upływem 8 tygodni życia – pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 8 tygodni po porodzie, ale nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia śmierci dziecka,
- po upływie 8 tygodni życia – pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia śmierci dziecka.
Śmierć matki
Jeśli w trakcie urlopu macierzyńskiego dojdzie do śmierci matki, prawo do jego pozostałej części przechodzi na ojca dziecka. Ze świadczenia może skorzystać także inna bliska osoba z rodziny. Do udzielenia takiego urlopu wymagany jest specjalny wniosek w formie tradycyjnej bądź elektronicznej. Pracodawca ma obowiązek go uwzględnić.
Zasiłek macierzyński
Pracownicom na urlopie macierzyńskim przysługuje zasiłek w wysokości 100% średniego miesięcznego wynagrodzenia. Co ciekawe, prawo do niego mają również osoby, które zdecydowały się na przysposobienie dziecka, czyli adopcję.
Zasiłek macierzyński – ile wynosi?
Zauważ, że Istnieją przypadki, w których kobieta będzie otrzymywała nie 100%, a 80% lub nawet 60% podstawy świadczenia. Jak to zatem działa i ile wynosi zasiłek macierzyński – 80 czy 100 i 60?
- 100% podstawy wymiaru zasiłku przysługuje pracownicom wyłącznie na urlopie macierzyńskim.
- 80% podstawy wymiaru zasiłku przysługuje pracownicom na urlopach macierzyńskim i rodzicielskim, jeśli wniosek o ten drugi został złożony w terminie (do 21 dni po porodzie).
- 60% podstawy wymiaru zasiłku przysługuje pracownicom na urlopie rodzicielskim, jeśli wniosek o niego nie został złożony w terminie (później niż 21 dni po porodzie). Za sam urlop macierzyński kobiety otrzymują wówczas 100% wynagrodzenia.
Urlop macierzyński – kto płaci zasiłek?
To, kto wypłaca zasiłek macierzyński, zależy od wielkości firmy. Jeśli zatrudnia ona do 21 pracowników, kobieta otrzymuje środki bezpośrednio z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Gdy w przedsiębiorstwie pracuje więcej osób, wypłaty realizuje pracodawca, który następnie rozlicza się z ZUS-em.
Ile trzeba przepracować, żeby dostać macierzyński?
Zasiłek macierzyński przysługuje każdej osobie, która opłaca ubezpieczenie chorobowe. Nie ma przy tym znaczenia, czy są to składki obowiązkowe (na umowie o pracę), czy dobrowolne (na umowie-zleceniu czy przy działalności gospodarczej). Pracownic nie obowiązuje też żaden okres wyczekiwania, co oznacza, że liczy się sam fakt zgłoszenia do ubezpieczenia.
Praca na urlopie macierzyńskim
Urlop macierzyński ma przede wszystkim zapewnić matce odpowiednie warunki do opieki nad nowonarodzonym dzieckiem oraz możliwość powrotu do pełni sił. Mimo to ustawodawca nie zabrania kobiecie wykonywać w tym czasie pracy zarobkowej. Pracownica ma wówczas do wyboru 3 podstawowe opcje:
- Praca w ramach istniejącego już stosunku pracy – możliwa dopiero podczas urlopu rodzicielskiego (po zakończeniu macierzyńskiego), w maksymalnym wymiarze 1/2 etatu.
- Praca na podstawie nowej umowy o pracę – znosi ograniczenia dotyczące terminu i wymiaru czasu pracy, ale dla żadnej ze stron nie jest zbyt opłacalna ze względu na konieczność odprowadzania stosownych składek.
- Praca na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło – najkorzystniejsze rozwiązanie w trakcie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, które nie powoduje zmniejszenia zasiłku.
Urlop macierzyński w świadectwie pracy
Niektóre kobiety zastanawiają się nad tym, czy okres macierzyńskiego musi znaleźć się w ich świadectwie pracy. Warto więc zapamiętać, że taka informacja jest zupełnie nieistotna z punktu widzenia pracodawców. Urlopu związanego z macierzyństwem lub rodzicielstwem nie wpisuje się więc do dokumentu.
Wniosek o urlop macierzyński – jak powinien wyglądać?
Zgodnie z podstawą prawną urlopu macierzyńskiego, świadczenie to przysługuje każdej pracownicy po urodzeniu dziecka. Mimo wszystko kobieta powinna jednak złożyć wniosek o jego udzielenie. Jest to istotne dla ustalenia wysokości zasiłku. Taki dokument musi trafić do pracodawcy w ciągu 21 dni od porodu i informować o:
- terminie wykorzystania urlopu,
- długości urlopu (z uwzględnieniem ewentualnego urlopu rodzicielskiego),
- ewentualnym zamiarze wykorzystania urlopu przez drugiego rodzica dziecka.
Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.
Szczególna ochrona pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego
Pracownice będące w ciąży i korzystające z urlopu macierzyńskiego podlegają szczególnej ochronie. Oznacza to, że pracodawca nie może wręczyć im wypowiedzenia ani rozwiązać z nimi umowy. Od tej reguły istnieją jednak pewne wyjątki. Zwolnienie możliwe jest w przypadku:
- pracownic zatrudnionych na okres próbny nieprzekraczający miesiąca,
- przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy (za zgodą zakładowej organizacji związkowej),
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Co dalej po urlopie macierzyńskim?
Jak już wiesz, po zakończonym urlopie macierzyńskim kobieta może albo wrócić do pracy, albo kontynuować przerwę w postaci urlopu rodzicielskiego. Kiedy zdecyduje się na powrót do firmy, pracodawca musi przyjąć ją na dotychczasowe stanowisko lub na stanowisko równorzędne. Powinien zapewnić jej warunki nie gorsze niż te, które obowiązywałyby ją, jeśli nie skorzystałaby z urlopu.
Pracownica ma też do dyspozycji urlop wychowawczy. Jego wymiar to maksymalnie 36 miesięcy dla obojga rodziców (najwyżej 35 miesięcy na osobę). Dodatkowe 36 miesięcy udzielane jest wyłącznie rodzicom dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Urlop ten nie jest jednak płatny. Rodzicom przysługuje tylko 400 zł zasiłku wychowawczego miesięcznie (wypłacanego z zasiłkiem rodzinnym).
Co to jest urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego?
Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje osobom, które zdecydowały się przyjąć dziecko na wychowanie. Dotyczy więc rodzin zastępczych (z wyjątkiem zawodowych) i rodziców adopcyjnych. Jak sama nazwa wskazuje, udzielany jest właściwie na tych samych zasadach co urlop macierzyński.
Ile jest macierzyńskiego? Podsumowanie
Wiedza na temat tego, ile trwa zasiłek macierzyński, komu przysługuje i ile wynosi, jest niezbędna zarówno w przypadku pracodawców, jak i pracowników planujących założenie rodziny. Pamiętaj więc o zasadach przyznawania urlopów, aby w odpowiednim momencie kariery z łatwością wybrać najkorzystniejsze dla siebie rozwiązania.
