Celem tzw. specustawy ukraińskiej jest wsparcie obywateli Ukrainy, którzy w związku z trwającą w ich kraju wojną zostali zmuszeni do szukania schronienia na terytorium naszego kraju, m.in. w kwestii zalegalizowania ich pobytu oraz rozpoczęcia przez nich pracy.
Kogo dotyczy specustawa?
Obcokrajowców spoza Unii Europejskiej mogą zatrudniać zarówno osoby prawne, takie jak fundacje czy spółki, osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jak również osoby fizyczne, które nie prowadzą firmy. Obywatele Ukrainy wraz z przedstawicielami 5 innych krajów (tj. Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii oraz Rosji) mogli podjąć pracę w Polsce na podstawie oświadczenia – bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Więcej na temat zatrudniania osób z krajów spoza Unii Europejskiej przeczytasz w artykule: Jak zatrudnić obcokrajowca spoza Unii Europejskiej? Procedury, przepisy i wskazówki
Jednakże w związku z trwającymi na terenie Ukrainy działaniami wojennymi, polski rząd zdecydował się wprowadzić za pośrednictwem specustawy przepisy, które znacząco ułatwią funkcjonowanie na terenie Polski uciekających przed konfliktem Ukraińców. Początkowo dotyczyły one tylko tych osób, które legalnie przeprawiły się bezpośrednio przez granicę polsko-ukraińską po 24 lutym 2022 r. Jednak 24 marca bieżącego roku nasz Sejm uchwalił nowelizację, która między innymi przewiduje wykreślenie ze specustawy ukraińskiej słowo „bezpośrednio” w odniesieniu do przekraczania granicy polsko-ukraińskiej.
Dzięki temu osoby z obywatelstwem ukraińskim, które znalazły się na terytorium Rzeczpospolitej np. po przekroczeniu wpierw granicy ukraińsko-słowackiej, a następnie słowacko-polskiej i ponadto wyrażają chęć pozostania w naszym kraju, także będą objęte zapisami ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Przed nowelizacją nie było to możliwe.
Ponadto specustawa odnosi się nie tylko do osób z ukraińskim paszportem, ale również do:
- Ukraińców, którzy posiadają Kartę Polaka i przybyli do Polski wraz z najbliższą rodziną,
- małżonków obywateli Ukrainy, którzy nie posiadają obywatelstwa Ukrainy.
Pobyt tych osób na terenie Rzeczpospolitej będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy. To znacząco ułatwia proces poszukiwania przez nich pracy, a także skraca formalności po stronie ich przyszłych pracodawców.
Osoba, która w wyniku działań wojennych została zmuszona do opuszczenia Ukrainy, oraz zadeklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczpospolitej, otrzymuje legalizację pobytu przez wspomniane 18 miesięcy. Przez ten czas nie może ona opuszczać naszego kraju na okres dłuższy niż 1 miesiąc. W przeciwnym razie utraci prawo do legalnego pobytu.
Uproszczone zasady zatrudniania Ukraińców
Zgodnie z ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, obywatele naszego wschodniego sąsiada będą mogli m.in.:
- uzyskać numer PESEL (w specjalnie uruchomionym trybie),
- korzystać z opieki zdrowotnej,
- uzyskać dostęp do edukacji.
Nowe przepisy otwierają także polski rynek pracy. Uchodźcy mogą rejestrować się w powiatowych urzędach pracy i tym samym korzystać z oferowanych przez nie ofert pracy, kursów czy wsparcia doradców zawodowych, na takich samych zasadach jak Polacy.
Jakie obowiązki spoczywają po stronie Polaków chcących zatrudnić osoby uchodźcze z Ukrainy?
W pierwszej kolejności firma bądź osoba fizyczna, która będzie zainteresowana współpracą, powinna w terminie 14 dni – od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy – powiadomić właściwy urząd pracy o powierzeniu mu pracy. Można tego dokonać za pośrednictwem strony www.praca.gov.pl. Niewypełnienie tych warunków uniemożliwi wykonywanie pracy bez zezwolenia na pracę.
Za zgodą odpowiednich organów administracji państwowej lub samorządowej obywatele Ukrainy, przebywający legalnie na terenie Polski, mogą być również zatrudniani w instytucjonalnych formach pieczy zastępczej jako wychowawcy, opiekunowie dziecięcy, psycholodzy czy pedagodzy. Przepisy nowej ustawy odnoszą się też do migrantów z Ukrainy, chcących pracować z dziećmi w placówkach wsparcia dziennego.
Nowa ustawa ułatwia także obywatelom Ukrainy wykonywanie zawodów medycznych, nadając im warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza czy pielęgniarza przez okres 18 miesięcy, niezależnie od trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.
Istnieje również możliwość zatrudniania pracowników naukowych, którzy przybyli do Polski z Ukrainy po 24 lutego bieżącego roku bez konieczności przeprowadzenia postępowania konkursowego w następujących instytucjach: jednostkach Polskiej Akademii Nauk, instytutach badawczych, Centrum Łukasiewicz oraz instytutach działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz.
Przepisy specustawy ukraińskiej wchodzą w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 24 lutego 2022 r.
Sprawdź nagranie z webinaru z Piotrem Płońskim na temat zmian wynikających ze specustawy: Specustawa – omówienie najważniejszych zmian.
