Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Prawo do zasiłku macierzyńskiego
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje osobom, które w okresie ubezpieczenia chorobowego (lub w okresie urlopu wychowawczego):
- urodziły dziecko,
- przyjęły na wychowanie dziecko w wieku do 14 lat,
- przyjęły na wychowanie w ramach rodziny zastępczej dziecko w wieku do 7 lat (w wyjątkowych sytuacjach do 10 lat).
Do pobierania zasiłku macierzyńskiego uprawnia ubezpieczenie chorobowe (zarówno obowiązkowe, jak i dobrowolne). Wśród osób, które mu podlegają, można więc wymienić:
- pracowników,
- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
- osoby odbywające służbę zastępczą.
- osoby wykonujące pracę nakładczą,
- osoby zatrudnione na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług,
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
- osoby pracujące odpłatnie na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- duchownych.
Jak więc widzisz, zasiłek macierzyński przysługuje wielu różnym grupom zawodowym. Przesłanki do jego przyznania to po pierwsze opłacanie ubezpieczenia chorobowego, a po drugie narodziny dziecka lub przyjęcie go na wychowanie.
Ile trzeba przepracować, żeby dostać macierzyński? Staż pracy nie ma znaczenia, podobnie jak okres opłacania ubezpieczenia chorobowego!
Ile wynosi zasiłek macierzyński? Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Wysokość świadczenia macierzyńskiego zależy przede wszystkim od dwóch czynników:
- rodzaj urlopu, za który przysługuje (macierzyński/ojcowski lub rodzicielski),
- termin złożenia wniosku o urlop rodzicielski (granica 21 dni od porodu).
Jak to dokładnie wygląda? Kobieta pobierająca zasiłek macierzyński może otrzymywać:
- albo 100% podstawy za okres urlopu macierzyńskiego i 70% za okres urlopu rodzicielskiego,
- albo 81,5% podstawy za cały okres urlopów (macierzyński + rodzicielski).
Warto zauważyć, że w tym drugim przypadku pracownica musi złożyć wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze w terminie 21 dni od porodu (lub przyjęcia dziecka na wychowanie). Stawka 81,5% znajdzie jednak zastosowanie tylko w przypadku jej zasiłków. Nie będzie dotyczyła ani urlopu ojcowskiego (zawsze 100% podstawy), ani niezbywalnej 9-tygodniowej części urlopu wychowawczego dla drugiego rodzica (zawsze 70% podstawy).
Ile trwa zasiłek macierzyński? Okres przysługiwania zasiłku macierzyńskiego
Przepisy dotyczące długości wypłacania zasiłku macierzyńskiego wydają się nieco prostsze niż zasady wyliczania jego wysokości. Okres przysługiwania świadczenia zależy bowiem od liczby dzieci przy jednym porodzie:
- 20 tygodni – w przypadku narodzin jednego dziecka,
- 31 tygodni – w przypadku narodzin dwojga dzieci,
- 33 tygodnie – w przypadku narodzin trojga dzieci,
- 35 tygodni – w przypadku narodzin czworga dzieci,
- 37 tygodni – w przypadku narodzin pięciorga i więcej dzieci.
Do powyższych wartości należy także doliczyć czas przebywania na urlopie wychowawczym, czyli 32 tygodnie (narodziny jednego dziecka) lub 34 tygodnie (narodziny dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie). Minimalny okres wypłacania zasiłku macierzyńskiego będzie więc wynosił 52 tygodnie, a maksymalny aż 71.
Warto zauważyć, że te same progi obowiązują w przypadku przyjęcia dziecka (lub kilkorga dzieci) na wychowanie.
Wniosek o zasiłek macierzyński
W zależności od tego, za jaki rodzaj urlopu przysługuje Ci zasiłek macierzyński, do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powinien trafić wniosek:
- ZAM – wniosek o zasiłek macierzyński,
- ZAO – wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego,
- ZUR – wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego,
- dodatkowe zaświadczenia dot. konkretnej grupy zawodowej lub szczególnych okoliczności (np. śmierci matki, porzucenia dziecka itd.).
W celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego ZUS wymaga także dostarczenia zaświadczenia lekarskiego o przewidywanej dacie porodu oraz odpisu skróconego aktu urodzenia. W zależności od indywidualnej sytuacji (np. narodzin dziecka za granicą lub ustania zatrudnienia) niezbędne mogą się okazać także dodatkowe dokumenty.
Jak wypełnić wniosek o zasiłek macierzyński do ZUS? Wystarczy wypełnić poszczególne rubryki odpowiedniego formularza pobranego ze strony zakładu. Pamiętaj przede wszystkim o wyborze wymiaru urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, za który chcesz pobierać świadczenie.
Co się dzieje w sytuacji zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne?
Niektórzy ubezpieczeni, sami opłacający składki w ZUS, mogą znaleźć się w sytuacji zadłużenia. W takim przypadku zakład ma prawo zablokować im prawo do zasiłku macierzyńskiego. Stanie się tak wtedy, gdy kwota zadłużenia będzie przekraczała 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Nawet w takiej sytuacji ubezpieczony może jednak zrobić wiele, aby otrzymać zasiłek macierzyński. Wystarczy, że spłaci całość zadłużenia w ciągu 6 miesięcy od powstania prawa do świadczenia. Zostanie mu ono wówczas udzielone za cały okres. Jeżeli ubezpieczony ureguluje należności po tym terminie, to będzie otrzymywał zasiłek dopiero od dnia spłaty.
Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia
Matka dziecka może otrzymywać zasiłek macierzyński także w przypadku ustania zatrudnienia. Poza odpowiednim wnioskiem i niezbędnymi dokumentami, musi wówczas dostarczyć do ZUS-u także:
- zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w czasie trwania zatrudnienia,
- świadectwo pracy lub inny dowód potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy ALBO prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa.
Zasiłek macierzyński a umowa zlecenie
Jeśli zleceniobiorca dobrowolnie opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, zyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego z ZUS-u. Wynosi on 100% podstawy, czyli średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy pracy. Przysługuje zarówno za okres urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego.
Warto też przyjrzeć się zależności pomiędzy zasiłkiem macierzyńskim z ZUS a podjęciem pracy przez kobietę. Okazuje się bowiem, że umowa-zlecenie stanowi najkorzystniejsze rozwiązanie dla ubezpieczonej, która chce zarabiać w trakcie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. W przeciwieństwie do innych rodzajów porozumienia, umowa ta nie powoduje mianowicie zmniejszenia zasiłku.
Czy zasiłek macierzyński jest opodatkowany?
Zasiłek macierzyński jest opodatkowany, więc osoba ubezpieczona ma obowiązek wykazać jego pobieranie w rozliczeniu rocznym. Zazwyczaj należy ująć go w rubryce przewidzianej dla „innych źródeł”. Na potrzeby zeznania podatkowego świadczeniobiorca otrzyma PIT-11 lub PIT-11A, w zależności od tego, kto wypłaca zasiłek macierzyński. W przypadku zakładów zgłaszających do ubezpieczenia ponad 20 osób jest to pracodawca, a w pozostałych sytuacjach – ZUS.
Zasiłek macierzyński – podsumowanie
Zasiłek macierzyński jest jednym z najważniejszych świadczeń pokrywanych przez ZUS. Przysługuje więc nie tylko kobietom zatrudnionym na umowach o pracę, ale także zleceniobiorcom, przedsiębiorcom i wielu innym grupom zawodowym. Podstawę do jego wypłacania stanowi ubezpieczenie chorobowe, a także fakt narodzin lub sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Jeśli planujesz korzystać z tego świadczenia albo prowadzisz własną firmę, dobrze zapamiętaj regulacje opisane w powyższym poradniku!
