Co to jest wypowiedzenie zmieniające?
Wypowiedzenie zmieniające to dokument, dzięki któremu pracodawca może zmodyfikować zapisane w umowie ustalenia z pracownikiem. Po takie rozwiązanie sięga wtedy, gdy chce go dalej zatrudniać, ale na innych warunkach niż do tej pory.
Wykorzystanie wypowiedzenia zmieniającego oznacza rezygnację z dotychczasowych ustaleń i propozycję nowych. Zazwyczaj chodzi o zmianę warunków współpracy na gorsze. W innych przypadkach wystarczy spisać aneks do umowy.
Co można zmienić wypowiedzeniem zmieniającym?
Zgodnie z art. 42 Kodeksu pracy, wypowiedzenie zmieniające można złożyć wyłącznie wtedy, gdy dochodzi do ważnej zmiany warunków pracy i płacy. Taki dokument dotyczy więc najczęściej:
- stanowiska i zakresu obowiązków,
- miejsca wykonywania pracy,
- wysokości wynagrodzenia,
- wymiaru czasu pracy.
Warto natomiast pamiętać, że wypowiedzenie zmieniające nie może wpływać na sam rodzaj umowy o pracę. Pracodawca nie wykorzysta go więc do zmiany zatrudnienia na czas nieokreślony na zatrudnienie terminowe.
Jaką formę powinno mieć wypowiedzenie zmieniające?
Wypowiedzenie zmieniające musi mieć formę pisemną. W przeciwnym razie będzie nieważne. Powinno też zawierać informację o:
- możliwości odwołania się do sądu pracy w terminie 21 dni,
- możliwości odrzucenia nowych warunków pracy do połowy okresu wypowiedzenia.
Co więcej, pracodawca musi zamieścić w dokumencie uzasadnienie wprowadzanych modyfikacji, jeśli dotyczą one zmiany warunków umowy o pracę na czas nieokreślony.
Kiedy pracownik otrzyma wypowiedzenie przewidujące zmianę warunków pracy, może je przyjąć lub odrzucić. W tym pierwszym przypadku nie musi wykonywać żadnej akcji, ponieważ jest to traktowane jako domniemane wyrażenie zgody. W drugim jednak powinien wyrazić swój sprzeciw – w formie pisemnej lub ustnej – do połowy okresu wypowiedzenia. Wraz z upływem całego tego okresu, dojdzie wówczas do rozwiązania stosunku pracy.
Kto nie może otrzymać wypowiedzenia zmieniającego?
W przypadku niektórych grup pracowników przepisy przewidują wzmożoną ochronę stosunku pracy. Wypowiedzenia zmieniającego nie można wręczyć między innymi:
- pracownicom na urlopach macierzyńskich,
- pracownikom w wieku przedemerytalnym (do 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego),
- pracownikom przebywających na urlopach,
- pracownikom na zwolnieniach lekarskich,
- działaczom związków zawodowych.
Istnieją jednak wyjątki, które wyłączają wymienione wyżej grupy ze wzmożonej ochrony. Chodzi przede wszystkim o przypadek zwolnień grupowych. Co więcej, pracownicy w wieku przedemerytalnym mogą otrzymać wypowiedzenie zmieniające, jeżeli:
- utracili zdolność do wypełniania dotychczasowych obowiązków,
- w sposób niezawiniony stracili uprawnienia konieczne do wykonywania pracy,
- pracodawca wprowadził nowe zasady wynagradzania dla ogółu pracowników lub grupy, która obejmuje osoby w wieku przedemerytalnym.
Przesłanki wręczenia wypowiedzenia zmieniającego
Podobnie jak w przypadku standardowego wypowiedzenia, tak i to zmieniające potrzebuje prawidłowego uzasadnienia. W przeciwnym razie może zostać uznane za krzywdzące dla pracownika. Nowe warunki pracy i płacy muszą być więc adekwatne do kwalifikacji i możliwości osoby zatrudnionej. Jeśli nie będą odpowiadały na przykład jej kondycji zdrowotnej, sąd uzna wypowiedzenie za niezasadne.
Z drugiej strony ocena przesłanek uwzględnia także interesy pracodawcy. Za uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia zmieniającego Sąd Najwyższy uznał na przykład obniżenie kosztów działalności poprzez racjonalizację zatrudnienia.
Co istotne, wypowiedzenie zmieniające może wynikać również z zaniedbań pracownika. Pełni wówczas funkcję sankcyjną. Przepisy dopuszczają takie zastosowanie tego mechanizmu, przy czym pogorszeniu powinny ulec wówczas jedynie warunki płacy, a nie pracy.
Czy pracownik może odmówić przyjęcia wypowiedzenia zmieniającego?
Otrzymując wypowiedzenie zmieniające, pracownik ma do wyboru 2 rozwiązania:
- Akceptacja nowych warunków (nie wymaga żadnej aktywności).
- Oświadczenie o braku zgody na nowe warunki (wymaga pisemnej lub ustnej deklaracji do połowy okresu wypowiedzenia).
Pamiętaj przy tym, że druga opcja oznacza konsekwencje w postaci rozwiązania umowy o pracę z upływem całego okresu wypowiedzenia.
Warto zauważyć, że jeżeli pracownik odmówi przyjęcia nowych warunków z uzasadnionych przyczyn, pracodawca może zostać zobowiązany do wypłacenia mu odprawy. Do takiej sytuacji dojdzie na przykład wtedy, gdy zaproponowana pensja jest znacznie gorsza od dotychczasowej lub zakres obowiązków nie odpowiada kwalifikacjom zawodowym osoby zatrudnionej.
Odwołanie od wypowiedzenia zmieniającego
Poza akceptacją lub sprzeciwem, pracownik może zdecydować się też na odwołanie do sądu pracy. Na podjęcie takiego kroku ma 21 dni od otrzymania wypowiedzenia. Jeśli zostanie ono uznane za nieuzasadnione lub niezgodne prawem, zatrudniony będzie miał prawo pozostać w pracy na dotychczasowych warunkach lub zostanie do niej przywrócony. Alternatywna rekompensata polega na wypłacie pracownikowi odszkodowania.
Takie środki odwoławcze przysługują wyłącznie pracownikom, którzy otrzymali wypowiedzenie zmieniające. Nie mogą na nie natomiast liczyć osoby, które zdecydowały się podpisać porozumienie zmieniające.
Podsumowanie
Wypowiedzenie zmieniające znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy modyfikacji mają ulec istotne warunki zatrudnienia. Najczęściej zmieniają się one na niekorzyść pracownika, toteż ma on prawo odrzucić nowe regulacje. Jest to jednak tożsame z rozwiązaniem umowy. W takiej sytuacji dokument pociąga za sobą wszelkie skutki wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę.
