Stanowisko pracy – definicja
Definicję stanowiska pracy znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z nim jest to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.
Potocznie stanowisko pracy jest utożsamiane z etatem czy inaczej posadą, rozumianą jako element struktury organizacyjnej istniejącej w danej firmie. Do danego stanowiska przypisana są konkretne obowiązki oraz zakres odpowiedzialności. Co istotne powinno być urządzone odpowiednio do wykonywanych czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, a także spełniać normy BHP. Za organizację stanowiska pracy odpowiada pracodawca.
Elementy stanowiska pracy
Na stanowisko pracy składają się następujące elementy:
- lista czynności, jakie pracownik musi wykonać, czyli zakres obowiązków;
- materiały, narzędzia i maszyny niezbędne do wykonywania obowiązków oraz ułatwiające pracę, np. komputer, myszka, długopis, telefon, drukarka, kask, odpowiednie krzesło i biurko;
- przestrzeń, w której odbywa się praca, czyli pokój, hala produkcyjna albo open space.
Opis stanowiska pracy – jak powinien wyglądać?
Wiele osób błędnie utożsamia stanowisko pracy z jego nazwą. Bardzo często różne osoby w umowie o pracę mają wpisaną identyczną nazwę stanowiska, a ich zakres obowiązków jest diametralnie inny. Co oznacza, że priorytetem dla pracownika jest zapoznanie się z opisem stanowiska, a dla pracodawcy jego poprawne skonstruowanie.
Zasadniczo opis stanowiska pracy określa zakres obowiązków i odpowiedzialności, umiejscawia stanowisko w strukturze organizacyjnej firmy, a także przedstawia wymagania dotyczące koniecznych kompetencji. Ułatwia on organizację pracy, proces awansowania oraz wynagradzania pracowników.
Nie ma jednego obowiązującego wzoru opisu stanowiska. Natomiast im bardziej będzie on szczegółowy, tym łatwiejszy będzie proces rekrutacji, a pracownik bardziej świadomy swojego miejsca w zakładzie pracy.
Dobry opis stanowiska może wyglądać następująco:
- Część 1 – dane ogólne:
- dokładna nazwa stanowiska pracy;
- nazwa działu firmy;
- nazwa stanowiska bezpośredniego przełożonego;
- miejsce w strukturze organizacyjnej firmy;
- potencjalna ścieżka kariery;
- wynagrodzenie (ze składowymi) i wymiar czasu pracy;
- data wykonania lub aktualizacji opisu wraz z podpisem osoby wykonującego go.
- Część 2 – zadania i obowiązki:
- cel powstania stanowiska;
- zadania i obowiązki, jaki musi wykonać pracownik zatrudniony na tym stanowisku, jakie tym maszyny będzie obsługiwał;
- Część 3 – wymagane kwalifikacje:
- poziom wykształcenia i ewentualnie kierunek;
- doświadczenie zawodowe (wymagany staż);
- certyfikaty i uprawnienia, np. kierowanie wózkiem widłowym;
- znajomość języków obcych (nazwa i poziom);
- dodatkowe wymagania, np. znajomość programów, obsługa konkretnych maszyn i sprzętów.
- Część 4 – pożądane kompetencje i predyspozycje:
- umiejętności twarde np. wiedza specjalistyczna z danej dziedziny;
- umiejętności miękkie, np. odporność na stres, umiejętność pracy w grupie;
- cechy osobowości, którymi powinien się mieć pracownik, np. pozytywne nastawienie, opanowanie;
- dodatkowe predyspozycje.
Dokument powinien być podpisany przez pracownika obejmującego dane stanowisko pracy i przechowywane w jego aktach osobowych.
Rodzaje stanowisk pracy
Stanowiska pracy można podzielić pod wieloma względami. Po pierwsze biorąc pod uwagę hierarchię, czyli są to np.:
- dyrektor;
- kierownik;
- pracownik wykonawczy.
Po drugie uwzględniając charakter wykonywanej pracy, wyróżnić można stanowiska:
- produkcyjne;
- pomocnicze albo administracyjne;
- usługowe.
Po trzecie można je podzielić pod względem odpowiedzialność na samodzielne i wykonawcze. Istnieją jeszcze podziały na stanowiska pracy: umysłowe i fizyczne; wewnętrzne i zewnętrzne; stacjonarne, terenowe i zdalne, albo indywidualne, zespołowe lub wielomaszynowe.
Organizacja stanowisk pracy, czyli bezpieczne i komfortowe warunki
Stanowisko pracy musi być zorganizowane zgodnie z przepisami BHP oraz Kodeksem Pracy – za to odpowiada pracodawca. Główne zasady to m.in.:
- Stanowiska pracy powinny być urządzone adekwatnie do rodzaju wykonywanych czynności i psychofizycznych właściwości pracowników.
- Pracownicy muszą mieć swobodę ruchu wystarczającą do bezpiecznego wykonywania.
- Stanowisko musi być urządzone zgodnie z zasadami ergonomii.
- Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście.
- W pomieszczeniach, w których łączny dobowy czas pracy przekracza cztery godziny, konieczne jest zapewnienie oświetlenia dziennego. Ponadto pracodawca ma obowiązek zapewnić wszędzie oświetlenie elektryczne.
- Pomieszczenia muszą być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła i napływem chłodnego powietrza.
- Stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz budynku powinny być tak usytuowane, aby pracownicy mogli się schronić przed upałem, zimnem i deszczem oraz przed szkodliwym dla zdrowia hałasem, niebezpiecznymi oparami albo płynami.
Zmiana stanowiska pracy
Ponieważ opis stanowiska jest elementem umowy o pracę, każda jego zmiana, obejmująca zakres obowiązków i warunków pracy, na stanowisko niższe rangą bądź gorzej płatne, wymaga zgody pracownika. Można ją uzyskać poprzez wręczenie mu wypowiedzenia zmieniającego. W takiej sytuacji, kiedy pracownik nie akceptuje zmiany, jego umowa kończy się wraz z ostatnim dniem okresu wypowiedzenia, jaki mu przysługuje.
Natomiast w sytuacji, kiedy następuje zmiana stanowiska na różnorzędne albo pracownik awansuje, wystarczy aneks do umowy o pracę zmieniający stanowisko pracy. Taka sama procedura jest w przypadku wyłącznej zmiany nazwy stanowiska. O ile nie jest ono degradujące np. ze starszego specjalisty na specjalistę, wystarczy aneks.
Pracodawca musi pamiętać, że nie wolno wręczyć wypowiedzenia zmieniającego pracownikom:
- w wieku przedemerytalnym – czyli takim, którym brakuje cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego;
- będącym w trakcie usprawiedliwionej nieobecności, np. na zwolnieniu lekarskim, urlopie macierzyńskim.
Zmiana stanowiska pracy związana z wykonywanie innych obowiązków lub w innym miejscu może być związana z koniecznością odbycia szkolenia BHP oraz uzyskania orzeczenia lekarza medycyny pracy. Te odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Stanowisko w firmie – podsumowanie
Stanowisko pracy to nie tylko nazwa, ale i zakres obowiązków; urządzenia, narzędzia i materiały służące do wykonywania pracy oraz miejsce pracy. Wszystkie te elementy muszą być zgodne i tak zorganizowane, aby spełniały obowiązujące normy i przepisy BHP.
W każdej firmie powinien być opis wszystkich stanowisk pracy, tak aby pracownicy znali strukturę firmy oraz możliwości awansu. Przy znaczącej zmianie stanowiska pracy pracownik musi na nią wyrazić zgodę i podpisać z pracodawcą aneks do umowy.
