Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną, w której zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania konkretnej czynności na rzecz zleceniodawcy. Można zawrzeć ją na czas oznaczony lub nieoznaczony. Nie tworzy ona stosunku pracy pomiędzy stronami, co oznacza, że w jej przypadku nie znajdują zastosowania typowe przywileje pracownicze, takie jak płatny urlop czy ochrona przed zwolnieniem.

Celem umowy zlecenia jest wykonanie określonej czynności lub usługi, a nie osiągnięcie konkretnego rezultatu, jak ma to miejsce w przypadku umowy o dzieło. Zleceniobiorca musi dochować należytej staranności przy realizacji zlecenia, ale nie odpowiada za efekt końcowy, chyba że do zaniedbania dojdzie z jego winy.

Umowa zlecenie opiera się przede wszystkim na zaufaniu. Jej kluczową zaletą jest swoboda. Strony mogą elastycznie dostosować zapisy dokumentu do specyfiki współpracy, decydując się między innymi na dowolny okres wypowiedzenia (lub jego brak), sposób rozliczania (ryczałtowy albo godzinowy) czy termin obowiązywania.

Należy jednak uważać na to, aby umowa zlecenie nie nosiła znamion umowy o pracę. Mowa przede wszystkim o kwestiach wskazanych w art. 22 Kodeksu pracy, czyli o wykonywaniu określonych zadań na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie. Jeśli umowa zlecenie obejmuje swoim zakresem takie zapisy, zleceniodawca naraża się na interwencję ze strony Państwowej Inspekcji Pracy. W efekcie może zostać zobowiązany przez sąd do nawiązania stosunku pracy z dotychczasowym zleceniobiorcą.

Umowa zlecenie należy do umów nazwanych, co oznacza, że jej istotne elementy zostały uregulowane w przepisach prawnych. Jako taka, często stosowana jest na przykład w branżach usługowych, sezonowych, a także wśród studentów i osób wykonujących prace dorywcze.

Przykładowa umowa zlecenie powinna zawierać przede wszystkim następujące elementy:

• dane zleceniodawcy – np. nazwa firmy, siedziba, NIP,
• dane zleceniobiorcy – np. imię i nazwisko, adres zamieszkania, PESEL,
• przedmiot zlecenia – dokładny opis usługi, którą ma wykonać zleceniobiorca,
• informacje o wynagrodzeniu – m.in. o jego wysokości, sposobie ustalania i terminach płatności,
• czas trwania – daty rozpoczęcia i zakończenia zlecenia lub informacja o nieokreślonym czasie jego obowiązywania,
• zapisy opcjonalne – dotyczące np. zasad wypowiedzenia umowy czy zakresu odpowiedzialności,
• podpisy obu stron.

Nowelizacja przepisów z 1 stycznia 2017 roku powiązała wysokość stawki godzinowej na umowie zleceniu z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Choć zleceniodawca może zaproponować zleceniobiorcy dowolną kwotę, to musi ona odpowiadać przynajmniej wartości 30,50 zł brutto za godzinę.

W związku z obowiązywaniem minimalnej stawki godzinowej na umowie zleceniu, przedsiębiorca powinien ewidencjonować czas przepracowany przez zleceniobiorcę. Wystarczy stosować w tym celu prosty arkusz kalkulacyjny z datami i godzinami pracy wykonawcy. W razie kontroli forma ewidencji musi po prostu pozwalać na weryfikację, czy zleceniodawca spełnił wymogi związane ze stawką minimalną.

Warto pamiętać, że w umowie zleceniu strony mogą zastosować nie tylko rozliczenie godzinowe, ale także wynagrodzenie ryczałtowe. W takiej sytuacji dokument powinien określać całkowitą wypłatę za usługi wykonane w danym miesiącu. Wysokość wynagrodzenia brutto nadal musi jednak uwzględniać minimalną stawkę godzinową. Nie może więc wynosić mniej niż iloczyn tej kwoty oraz liczby przepracowanych przez wykonawcę godzin.

Choć umowa zlecenie gwarantuje sporą dowolność, to zazwyczaj nie zwalnia zleceniodawcy z obowiązku odprowadzania za wykonawcę składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. W zdecydowanej większości przypadków przedsiębiorca jest więc zobowiązany do zgłoszenia zleceniobiorcy do ZUS i opłacania za niego:

• obowiązkowego ubezpieczenia społecznego:

• • składki emerytalnej,
  • składki rentowej,
  • składki wypadkowej (tylko wtedy, gdy zleceniobiorca wykonuje pracę na terenie firmy),
• składki zdrowotnej.

Umowa zlecenie zwalnia więc przedsiębiorcę jedynie z odprowadzania składek na ubezpieczenie chorobowe, które ma charakter dobrowolny.

W niektórych sytuacjach zleceniodawca może być jednak częściowo, a nawet całkowicie zwolniony z odprowadzania składek na ZUS za zleceniobiorcę:

• Jeśli praca na umowie zleceniu odbywa się w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez wykonawcę, zleceniodawca nie może płacić za niego składek społecznych i zdrowotnych.
• Jeśli zleceniobiorca ma inny tytuł do ubezpieczeń, a wynagrodzenie z niego jest równe lub wyższe niż minimalna krajowa (np. na etacie), zleceniodawca nie odprowadza za niego składek społecznych, a jedynie zdrowotne.
• Jeśli zleceniobiorca jest uczniem lub studentem, który nie ukończył 26. roku życia, zleceniodawca nie musi w ogóle zgłaszać go do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Na podstawie omówionych wyżej zasad można stwierdzić, że najwyższe koszty zleceniodawca poniesie, podpisując umowę zlecenie z wykonawcą, który nie posiada statusu ucznia lub studenta, ukończył 26. rok życia i nie osiąga pensji minimalnej z innego tytułu. W takim przypadku wydatki przedsiębiorcy obejmą:

• pełną wysokość wynagrodzenia brutto, 

• obowiązkowe składki społeczne i zdrowotne, 

• wpłaty do PPK (Pracowniczych Planów Kapitałowych). 

Te ostatnie mogą wynosić od 1,5% do 2,5% wartości wynagrodzenia, choć zleceniobiorca ma też prawo całkowicie z nich zrezygnować.

Najmniej będzie natomiast kosztowała współpraca z uczniem lub studentem, który nie osiągnął jeszcze 26. roku życia. W takiej sytuacji wydatki przedsiębiorcy wyniosą równowartość kwoty brutto widniejącej na umowie zleceniu. Nie wzrosną też przy współpracy z osobą otrzymującą minimalną krajową z innego tytułu. Choć w jej przypadku obowiązkowa staje się składka zdrowotna, to pochodzi ona z wynagrodzenia wykonawcy – zleceniodawca pobiera ją i opłaca, ale jej nie finansuje.

Jak wspominałem na początku tego artykułu, przy umowie zleceniu wykonawca nie bierze na siebie odpowiedzialności za ostateczny efekt prac. Wyjątek to sytuacja, gdy nie zachowa należytej staranności lub dopuści się wręcz rażącego zaniedbania. Kwestie te reguluje bowiem Kodeks cywilny.

Umowa zlecenie wyróżnia się tym, że zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej pracy, ale nie do dostarczenia konkretnych wyników. Jeśli więc zrealizował zlecenie sumiennie, a mimo to rezultaty nie spełniają oczekiwań zleceniodawcy, wykonawca nie ponosi z tego tytułu żadnej odpowiedzialności.

Podpisując umowę zlecenie, warto doprecyzować zakres odpowiedzialności zleceniobiorcy. W dokumencie można zamieścić na przykład zapisy o karach umownych lub odpowiedzialności za powierzone mienie. Pozwala to z góry ustalić zasady współpracy i uniknąć zbędnych nieporozumień.

Obie strony umowy zlecenia mogą rozwiązać ją w dowolnym momencie. W swojej podstawowej wersji dokument ten nie zawiera bowiem żadnych zapisów o okresie wypowiedzenia. Aby zdecydować się na taki krok, warto powołać się jednak na tzw. ważną przyczynę, ponieważ pozwala ona uniknąć odpowiedzialności odszkodowawczej.

Jak rozwiązać umowę zlecenie? W zależności od uzgodnień stron, wypowiedzenie umowy zlecenia może odbyć się w trybie natychmiastowym lub z zachowaniem okresu wypowiedzenia:

Czasami umowę zlecenie zrywa się ze skutkiem natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia. Taka decyzja nie wymaga zgody drugiej strony ani szczegółowego uzasadnienia. Jeśli jednak następuje bez ważnego powodu, osoba wypowiadająca może zostać zobowiązana do naprawienia szkody (pod warunkiem, że ta wystąpiła). Przykładami uzasadnionego rozwiązania umowy zlecenia mogą być nagłe zmiany życiowe, choroba, zmiana przepisów czy utrata zaufania do drugiej strony. W razie sporu o to, czy powód był wystarczający – decyduje sąd.

Strony umowy zlecenia mogą ustalić między sobą okres wypowiedzenia. Daje im to czas na przygotowanie się do zakończenia współpracy – np. na znalezienie nowej osoby do realizacji danego zadania czy na zdobycie innego źródła dochodu. Termin wypowiedzenia zależy wyłącznie od ustaleń stron – najczęściej wynosi od 2 tygodni do 3 miesięcy, podobnie jak przy umowie o pracę. Okres ten warto dopasować do długości planowanej współpracy.

Umowa zlecenie jest nazwaną umową cywilnoprawną, która zobowiązuje zleceniobiorcę do wykonania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy. Cechuje się przy tym bardzo elastycznym charakterem, co ma zarówno swoje zalety, jak i wady. Strony mogą na przykład rozwiązać ją w dowolnym momencie, nawet bez podawania przyczyny. Do dyspozycji mają umowę zlecenie na czas nieokreślony lub określony i tylko od nich zależą ustalenia dotyczące ewentualnego okresu wypowiedzenia.

Umowa zlecenie podlega Kodeksowi cywilnemu, a nie Kodeksowi pracy. W związku z tym zleceniobiorcy nie przysługują właściwie żadne przywileje pracownicze. Zleceniodawca ma jednak obowiązek odprowadzać za niego obligatoryjne składki ZUS (zdrowotną, emerytalną, rentową, a czasem też wypadkową – chorobowa jest natomiast dobrowolna). Z ich opłacania przedsiębiorca zwolniony jest jedynie w przypadku uczniów i studentów do 26. roku życia, a także osób posiadających inny tytuł do ubezpieczenia i zarabiających przynajmniej minimalną krajową (np. z pracy na etacie lub emerytury).

Bardzo istotnym zagadnieniem jest przy umowie zleceniu stawka godzinowa. Zgodnie z przepisami, musi ona wynosić co najmniej 30,50 zł brutto (stan na 2025 rok). Strony mogą ustalić między sobą rozliczenie godzinowe lub ryczałtowe. Zleceniodawca powinien przy tym pamiętać o prowadzeniu ewidencji godzin pracy, która w razie potrzeby pozwoli organom kontrolnym zweryfikować, czy wykonawca otrzymał wynagrodzenie zgodne z minimalną stawką.

Jeśli zastanawiasz się, jak sporządzić dokument, aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień, skorzystaj z naszego wzoru umowy zlecenia na wykonanie usługi! Dzięki temu skutecznie zabezpieczysz swoje interesy i sprawnie rozpoczniesz owocną współpracę.