Norma czasu pracy
Wymiar czasu pracy reguluje, kiedy pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania obowiązków. Zgodnie z Kodeksem pracy, norma wynosi 8 godzin na dobę w 5-dniowym tygodniu i 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać 4 miesięcy. W każdym systemie okres ten może jednak zostać wydłużony do 12 miesięcy z przyczyn obiektywnych lub technicznych.
Ile godzin będziemy pracować w 2023 roku?
Średnią liczbę godzin pracy w miesiącu ustala się, mnożąc 40 godzin razy 4 (liczbę pełnych tygodni). Następnie dodaje się 8 godzin za każdy dzień miesiąca, który nie mieści się w pełnych tygodniach i odejmuje 8 godzin za każdy dzień ustawowo wolny od pracy. W 2023 roku daje to równo 2000 godzin pracy, czyli 250 dni po 8 godzin.
Ile godzin miesięcznie na pełnym etacie trzeba pracować w tym roku?
- 168 godzin pracy w styczniu 2023,
- 160 godzin pracy w lutym 2023,
- 184 godziny pracy w marcu 2023,
- 152 godziny pracy w kwietniu 2023,
- 168 godzin pracy w maju 2023,
- 168 godzin pracy w czerwcu 2023,
- 168 godzin pracy w lipcu 2023,
- 176 godzin pracy w sierpniu 2023,
- 168 godzin pracy we wrześniu 2023,
- 176 godzin pracy w październiku 2023,
- 160 godzin pracy w listopadzie 2023,
- 152 godziny pracy w grudniu 2023.
Czas pracy na ½, ¼ i ¾ etatu – ile to godzin?
Jak już wiesz, zgodnie z normą czasu pracy, wymiar etatu wynosi 40 godzin tygodniowo. Osoby zatrudnione na ½, ¼ lub ¾ etatu powinny jednak pracować proporcjonalnie krócej. W ich przypadku będzie to 20, 10 lub 30 godzin tygodniowo. A miesięcznie? To już zależy od branego pod uwagę okresu rozliczeniowego. Dla przykładu możemy posłużyć się wymiarem czasu pracy z czerwca (norma godzin – 168):
- ½ etatu – ile to godzin w czerwcu 2023?
W tym przypadku wystarczy pomnożyć 168 x ½, co da nam 84 godziny. - ¼ etatu – ile to godzin w czerwcu 2023?
W tej sytuacji należy pomnożyć 168 x ¼, co przekłada się na 42 godziny. - ¾ etatu – ile to godzin w czerwcu 2023?
Dla takiego trybu zatrudnienia mnożymy 168 x ¾, a to daje 126 godzin.
Pamiętaj, aby zawsze sprawdzać, ile jest godzin w miesiącu, dla którego obliczasz wymiar czasu pracy.
System czasu pracy
Pracodawca ma prawo wprowadzić w swoim zakładzie jeden z dopuszczalnych systemów pracy. Jego wybór powinien zależeć przede wszystkim od specyfiki zawodu i rodzaju wykonywanych obowiązków. Do najczęściej stosowanych systemów należą:
Podstawowy czas pracy
Z podstawowym czasem pracy spotkać się można w większości firm i instytucji. Jego zasady już znasz – zatrudnieni wykonują swoje obowiązki przez maksymalnie 8 godzin w 5-dniowym tygodniu pracy i średnio przez 40 godzin tygodniowo w danym okresie rozliczeniowym.
Równoważny czas pracy
System równoważnego czasu pracy pozwala wydłużyć lub skrócić liczbę godzin pracy w danym dniu lub tygodniu. Pracodawca musi jednak uważać, aby nie przekroczyć wymiaru dopuszczalnego w danym okresie rozliczeniowym. Pracownik może więc wykonywać swoje obowiązki przez 12 czy 16 godzin na dobę, ale nie wolno mu pracować dłużej, niż przewidziano np. dla danego miesiąca (a więc maksymalnie 168 godzin w czerwcu 2023 r.).
W przypadku równoważnego czasu pracy pracodawca musi też zapewnić zatrudnionemu odpowiednik niedziel i świąt w każdym średnio 5-dniowym tygodniu pracy.
Zadaniowy czas pracy
Specyfika niektórych zawodów pozwala pracodawcom stosować zadaniowy czas pracy. W takim systemie to pracownik sam decyduje o tym, kiedy wykonuje swoje obowiązki. Jego przełożony ustala natomiast liczbę zadań oraz czas niezbędny na ich zrealizowanie. Kontroluje efekty pracy, a w przypadku ewentualnego sporu musi udowodnić, że wykonanie danych czynności było możliwe we wskazanym przez niego terminie.
Weekendowy czas pracy
Pracownicy zatrudnieni w systemie weekendowym wykonują swoje obowiązki wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Dobowy wymiar pracy może zostać w ich przypadku przedłużony do 12 godzin. Nie przysługują im również dni wolne za niedziele i święta. Co ciekawe, nawet jeżeli w danym miesiącu przypada mniej weekendów, pracownicy zachowują prawo do pełnego wynagrodzenia miesięcznego za cały etat.
Rozkład czasu pracy
Omawiając tematykę wymiaru czasu pracy, należy wspomnieć także o harmonogramie. Jest to dokument, który może przyjąć formę papierową bądź elektroniczną. Co najważniejsze, musi obejmować okres nie krótszy niż miesiąc i powinien zostać dostarczony pracownikowi najpóźniej na tydzień przed rozpoczęciem przez niego pracy w tym okresie.
Warto pamiętać, że nie każdy pracodawca ma obowiązek sporządzania harmonogramu. Okaże się on zbędny w sytuacjach, gdy rozkład czasu pracy wynika z:
- prawa pracy,
- umowy o pracę,
- obwieszczenia o systemach i rozkładach czasu pracy,
- systemu czasu pracy pracownika (np. indywidualnego, zadaniowego czy ruchomego).
Odpoczynek dobowy i tygodniowy
Wymiar czasu pracy musi gwarantować pracownikowi możliwość odpoczynku między kolejnymi dniami i tygodniami pracy. Zatrudniony ma między innymi prawo do ciągłej przerwy wynoszącej przynajmniej 11 godzin. Zasada ta nie znajduje jednak zastosowania w przypadku osób zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy i w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej.
Poza tym pracownikowi przysługuje również prawo do przynajmniej 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Obejmuje on 11-godzinną przerwę dobową. W opisanych wyżej sytuacjach zarządzania zakładem i prowadzenia akcji ratowniczej, a także w przypadku przejścia pracownika na inną zmianę, może zostać skrócony do 24 godzin.
Wolny dzień za święto przypadające w sobotę
Jak wspominałem na początku, zgodnie z Kodeksem pracy każda niedziela i święto obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin w danym okresie rozliczeniowym. Oznacza to, że jeśli święto wypada w innym dniu niż niedziela, pracownikowi przysługuje dodatkowy dzień wolny. Zasada ta obowiązuje także w przypadku sobót, kiedy większość zatrudnionych i tak nie pracuje. Jeśli więc święto przypada na sobotę, pracodawca musi udzielić pracownikowi dodatkowego dnia wolnego w innym terminie w danym okresie rozliczeniowym.
Praca w godzinach nadliczbowych
Nadgodziny to czas, który wydłuża pracę zatrudnionego ponad obowiązujące go normy. Pracodawcy powinni dokładnie monitorować przypadki pracy w godzinach nadliczbowych, ponieważ ograniczona jest ona dość restrykcyjnymi przepisami:
Kiedy nadgodziny są dopuszczalne?
Praca w godzinach nadliczbowych nie powinna być zjawiskiem powszednim. Prawo pracy przewiduje tylko dwie sytuacje, w których może do niej dojść:
- konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególne potrzeby pracodawcy.
Jakich limitów nie mogą przekraczać nadgodziny?
Jeżeli dojdzie do świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, przełożony musi dopilnować, aby w skali tygodnia łączny czas pracy zatrudnionego nie przekroczył 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. W skali roku limit samych nadgodzin w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy wynosi natomiast 150 godzin. Pracodawcy nieobjęci układem zbiorowym pracy i niezobowiązani do ustalenia regulaminu pracy mogą jednak samodzielnie decydować o jego wysokości.
Jaki dodatek należy się za nadgodziny?
Warto pamiętać, że za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi należy się nie tylko standardowe wynagrodzenie, ale także dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia – za nadgodziny w porze nocnej, niedziele, święta i wolne dni udzielone w zamian za pracę w niedzielę lub święto,
- 50% wynagrodzenia – za nadgodziny w innych terminach.
Ile godzin pracy w 2023?
Wiesz już ile godzin ma pełny etat, jak wyliczyć czas dla innych wymiarów pracy, a także ile dni roboczych jest do przepracowania w tym roku. Dzięki tym informacjom z łatwością zaplanujesz urlop, ułożysz harmonogram zadań i zadbasz o work-life balance dla siebie lub swoich pracowników!
