Urlop macierzyński – komu i w jakim wymiarze czasowym przysługuje?
Aby odpowiedzieć na pytanie o pracę dodatkową na macierzyńskim, trzeba zapoznać się z podstawowymi przepisami: nierzadko bowiem zdarza się, że świeżo upieczona mama nieświadomie pakuje się w kłopoty. Jednak dura lex, sed lex – nieznajomość prawa nie chroni przed karą za jego nieprzestrzeganie.
Prawnie urlop macierzyński nie przysługuje wyłącznie osobom bezrobotnym pobierającym zasiłek, tak więc otrzymując zasiłek dla bezrobotnych, nie można wnioskować o zasiłek macierzyński. Na kolejny urlop macierzyński nie może też liczyć osoba przebywająca na urlopie wychowawczym starszego dziecka lub taka, która w tym samym czasie przebywa na bezpłatnym urlopie.
Zasiłek macierzyński można pobierać przez 52 tygodnie trwania urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Urlop macierzyński trwa 20 tygodni, a urlop rodzicielski 32 tygodnie. Po upływie 14 tygodni od porodu matka może zrezygnować z zasiłku macierzyńskiego. Po jej rezygnacji, z wnioskiem o zasiłek macierzyński może wystąpić ojciec.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest uzależniona od decyzji matki – może ona otrzymywać:
- 81,5% podstawy wymiaru zasiłku przez cały okres trwania urlopu (macierzyński i rodzicielski)
- bądź 100% wysokości pensji z umowy o pracę przez pierwszą część urlopu (macierzyński) i 70% przez pozostały czas (rodzicielski).
Warto wiedzieć, że jeśli nie złożysz wniosku o urlop rodzicielski w terminie 21 dni od porodu, przysługuje Ci jedynie połączenie 100% + 70% wysokości pensji.
Takie same zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego obowiązują w przypadku osoby, która adoptowała dziecko.
Obligatoryjność urlopu macierzyńskiego
Zastanawiając się nad możliwością pracy podczas urlopu macierzyńskiego, trzeba najpierw zauważyć, że świadczenie to jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem. Zgodnie z przepisami, po porodzie kobieta musi wykorzystać przynajmniej 14 z 20 tygodni przysługującego jej urlopu macierzyńskiego. Po tym czasie może z niego zrezygnować i wrócić do pracy, ale tylko pod warunkiem, że sprawowanie osobistej opieki nad nowo narodzonym dzieckiem przekaże jego ojcu (zatrudnionemu na umowie o pracę). Takie rozwiązanie pozwala rodzicom podzielić się obowiązkami.
Czy na macierzyńskim można pracować?
Wiele osób zastanawia się nad tym, czy na urlopie macierzyńskim można pracować. Najkrótsza odpowiedź na to pytanie – która dla wielu z pewnością będzie dobrą nowiną – brzmi: tak. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych przepisów, znajomość kruczków prawnych okaże się atutem, który pomoże zatrudnionej nie wpakować się w tarapaty. Czy praca na urlopie macierzyńskim ma ograniczenia? Owszem, jednak ich zakres zależy od rodzaju umowy, który matka dziecka podpisuje z pracodawcą lub zleceniodawcą.
Urlop macierzyński a umowa o pracę u tego samego pracodawcy
Według art. 1821e Kodeksu pracy pracownica może podjąć aktywność zawodową u pracodawcy, z którym zawarła umowę, w wymiarze nie większym niż pół etatu. Oznacza to, że istnieje możliwość aktywnej działalności w ramach dotychczasowego stanowiska, ale pracę można podjąć dopiero po upływie 20. tygodnia urlopu macierzyńskiego. W takiej sytuacji zasiłek macierzyński ulegnie obniżeniu. Kobieta zyska jednak możliwość wydłużenia urlopu rodzicielskiego (proporcjonalnie do czasu świadczonej pracy), więc będzie pobierała świadczenie dłużej.
Drugim sposobem na pracę na macierzyńskim u tego samego pracodawcy jest podpisanie nowej umowy. Kobieta może zdecydować się na takie rozwiązanie pod warunkiem wykonywania nowych zadań (innych niż dotychczasowe obowiązki). Ta opcja nie cieszy się jednak dużą popularnością, ponieważ wymaga odprowadzania stosownych składek, co nie opłaca się ani pracodawcy, ani pracownicy.
Praca na urlopie macierzyńskim u innego pracodawcy
Co ciekawe, żaden polski przepis prawny nie zabrania pracy na zasiłku macierzyńskim u innego pracodawcy. Według art. 1821e Kodeksu pracy, kobieta na urlopie może podjąć pracę zarobkową w innej firmie. Co więcej, w tym wypadku nie obowiązują ograniczenia dotyczące wymiaru godzin na etacie. Teoretycznie więc osoba na urlopie macierzyńskim mogłaby upiec dwie pieczenie na jednym ogniu, korzystając z benefitów zasiłku w jednym zakładzie i pobierając wynagrodzenie z pracy na etat w innym miejscu.
Na grząski grunt trafiamy oczywiście przy analizie tego rozwiązania pod kątem etyki pracy. W teorii można taki układ uzgodnić z obydwoma pracodawcami, jednak w praktyce strategiczny ruch może być postrzegany przez dotychczasowego pracodawcę jako niezgodny z etosem pracy i dobrymi obyczajami. Jeżeli chcemy się na niego zdecydować, warto więc zadbać o stosownie przeprowadzone rozmowy i negocjacje, które położą dobry fundament pod owocną współpracę po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (i często rodzicielskiego).
Czy na macierzyńskim można pracować na umowę-zlecenie?
Podobnie jak w przypadku umowy o pracę, odpowiedź na pytanie postawione w nagłówku brzmi: tak. Może to być szczególnie korzystne z uwagi na fakt, że zleceniodawca płaci za zatrudnioną wyłącznie składkę zdrowotną ZUS, dlatego oprócz niej od wypłaty zostanie potrącony jedynie podatek dochodowy.
Co więcej, w takim układzie zleceniobiorca, czyli matka dziecka, może pobierać zasiłek macierzyński i jednocześnie czerpać zyski z innych zleceń. Może to być szczególnie ważne dla osób pracujących w branżach, gdzie często zawiera się umowy-zlecenia – na przykład dla freelancerek, pracownic branży gastronomicznej, kosmetycznej czy innego rodzaju usług.
Warto też rozróżnić prawo do urlopu macierzyńskiego od świadczenia rodzicielskiego – to aspekt istotny w przypadku umowy-zlecenia. Drugi z urlopów nie przysługuje bowiem osobom związanym ze zleceniodawcą umową cywilnoprawną.
Główną wadą umowy-zlecenia na macierzyńskim jest fakt, że nie można mieć całkowitej pewności, czy zostanie ona przedłużona po powrocie z urlopu. Nie ma jednak znaczenia, czy pracodawca zdecyduje się ją przerwać w trakcie trwania świadczenia – wciąż ma bowiem obowiązek opłacać składki i zasiłek macierzyński.
Własna działalność a urlop macierzyński
Popularność prowadzenia jednoosobowych działalności gospodarczych wciąż rośnie. To rozwiązanie może przynosić takie korzyści jak większe zyski finansowe czy elastyczność czasu pracy. Według Raportu Transparent Data już w 2020 roku na rynku pracy 790 tys. kobiet prowadziło jednoosobową działalność gospodarczą.
Liczby te rosną z roku na rok, bo w niektórych branżach coraz popularniejsze staje się zawieranie umowy typu B2B. W kontekście tych danych możemy stwierdzić, że pytania dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej podczas urlopu macierzyńskiego będą pojawiać się jeszcze częściej.
Zasady obowiązujące właścicielki działalności gospodarczych są podobne jak w przypadku umowy o pracę. Tutaj również najniższy wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi 20 tygodni, a po nim można zdecydować się na urlop rodzicielski. Wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie natomiast zależała od przeciętnego miesięcznego przychodu, od którego była opłacana składka na ubezpieczenie chorobowe, liczonego ze średniej z 12 przepracowanych miesięcy. Jeśli kobieta na działalności płaci wyższe składki, wyższa jest też wysokość zasiłku macierzyńskiego. Jeśli korzysta z ulg i opłaca mniejsze świadczenie, otrzymuje niestety niższy zasiłek.
Czy można pracować na urlopie macierzyńskim? Podsumowanie
Na pytanie, jak dorobić na macierzyńskim, nie ma jednej dobrej odpowiedzi, bo każda sytuacja jest nieco inna. Kluczowe okaże się więc określenie swoich indywidualnych potrzeb. Najważniejsza jest dla Ciebie elastyczność godzinowa na umowie-zleceniu, stabilność i prostota etatu, a może poczucie niezależności i decyzyjności na kontraktach B2B? Wybór należy do Ciebie, a wyposażona w niezbędną wiedzę o urlopach i zasiłkach macierzyńskich – podejmiesz lepszą decyzję!
