Urlop bezpłatny – kiedy można z niego skorzystać?

Podstawa prawna udzielenia urlopu bezpłatnego

Udzielenie urlopu bezpłatnego umożliwia art. 174 kodeksu pracy. § 1 wspomnianego przepisu stanowi, że na pisemny wniosek pracownika pracodawca może przyznać mu urlop bezpłatny. Okres takiego wolnego od pracy nie wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. 

W czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Pracodawca nie odprowadza również za niego składek na ubezpieczenia społeczne. Jednocześnie jest zwolniony ze świadczenia pracy i może przeznaczyć czas na realizację swoich prywatnych planów.

Ile można wziąć urlopu bezpłatnego?

Zastanawiasz się, ile dni urlopu bezpłatnego przysługuje pracownikowi? Dobra informacja jest taka, że w kodeksie pracy nie zastrzeżono limitu dni wolnego bez zachowania prawa do wynagrodzenia. W realiach funkcjonowania polskich zakładów pracy taki urlop jest udzielany jednak zazwyczaj na okres od kilku dni do około trzech miesięcy. 

Wszystko dlatego, że przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Zapis ma chronić zakład pracy przed sytuacją, w której ze względu na udzielenie wolnego prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa było zagrożone.

Kiedy można wziąć urlop bezpłatny?

Urlop bezpłatny może być udzielony z różnych przyczyn. Jeśli czujesz, że potrzebujesz wolnego, a wykorzystałeś już urlop wypoczynkowy, może to być dobre rozwiązanie. 

Na dowolny cel

Urlop bezpłatny można wziąć na dowolny cel. Nie ma znaczenia, dlaczego potrzebujesz wolnego. Chcesz udać się w podróż, a może przekonała Cię do tego sytuacja rodzinna? Jeśli tylko pracodawca wyrazi zgodę na takie rozwiązanie, powód nie będzie miał znaczenia. 

Wykonywanie pracy u innego pracodawcy

Innym przypadkiem, w którym może zostać udzielony urlop bezpłatny, jest wykonywanie pracy u innego pracodawcy. Zgodnie z art. 1741 k.p. za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. W tym przypadku okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Udzielenie urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika

Z wyjątkiem sytuacji przedstawionej powyżej urlop bezpłatny jest udzielany na wniosek pracownika. Nie trzeba uzasadniać prośby ani wykazywać, że dodatkowe wolne jest rzeczywiście potrzebne. 

Kiedy pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego?

Elastyczność zasad urlopu bezpłatnego z punktu widzenia pracownika wiąże się również ze swobodą po stronie pracodawcy. Ten nie musi wyrażać zgody na udzielenie urlopu bezpłatnego ani nie ma obowiązku w żaden sposób uzasadniać swojej decyzji. Najczęściej przyznanie takiego wolnego jest zależne od sytuacji panującej w zakładzie pracy, w tym zapotrzebowania na siłę roboczą. 

Czy można wziąć urlop bezpłatny, mając jeszcze urlop wypoczynkowy? Nie ma co do tego przeszkód, jeśli tylko zgodę na takie rozwiązanie wyrazi pracodawca. 

Czy pracodawca może wysłać na urlop bezpłatny?

Pracodawca może wysłać pracownika na urlop bezpłatny w ściśle określonych przypadkach. To np. sytuacja, gdy zatrudniony otrzymuje powołanie na posła czy do wojska i przez pewien czas nie będzie mógł świadczyć pracy z przyczyn obiektywnych.

Odwołanie pracownika z bezpłatnego urlopu

Wiesz już, kiedy można wziąć urlop bezpłatny. Czasami w realiach funkcjonowania zakładu pracy może okazać się, że mimo udzielenia takiego wolnego pracownik jest potrzebny na miejscu. Dobrym przykładem jest sytuacja, w której jeden z członków załogi przechodzi na emeryturę i potrzebny jest ktoś, kto go zastąpi. 

To, czy odwołanie pracownika z bezpłatnego urlopu jest możliwe, zależy od spełnienia dwóch przesłanek, tzn. udzielenia urlopu na okres dłuższy niż 3 miesiące oraz przewidzenia takiej możliwości w treści umowy łączącej strony. 

Jeśli taka możliwość w danym stanie faktycznym i prawnym zachodzi, pracodawca powinien niezwłocznie powiadomić pracownika o swojej decyzji. Nie ma określonej formy przekazania takiej informacji. Można więc przyjąć, że wystarczy doręczenie zawiadomienia ze wskazaniem daty powrotu do pracy.

Powrót do pracy po urlopie bezpłatnym

Po zakończeniu ustalonego okresu trwania urlopu bezpłatnego pracownik ma możliwość wrócić do pracy. Pracodawca nie może odmówić mu takiego prawa. Warto jednak pamiętać o tym, aby dotrzymać terminu wskazanego w ustaleniach pomiędzy stronami. Jeśli pracownik nie dopilnuje tej kwestii i nie stawi się do pracy na czas, może zostać zwolniony bez wypowiedzenia ze swojej winy. 

Urlop bezpłatny a ZUS

Pracownik jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym od chwili rozpoczęcia zatrudnienia do momentu zakończenia obowiązywania umowy. Udzielenie urlopu bezpłatnego jest jednak sytuacją wyróżniającą się. Dochodzi niejako do zawieszenia wykonywania umowy o pracę. W tych okolicznościach pracodawca ma prawo zaprzestać opłacania składek na ubezpieczenie ZUS w związku z zatrudnianiem pracownika na umowę o pracę. 

Pracodawca musi poinformować o zaistniałej sytuacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W trakcie trwania urlopu musi również co miesiąc składać imienny raport. 

Warto pamiętać, że urlop bezpłatny pozbawia pracownika również ubezpieczenia zdrowotnego. Pracodawca nie musi opłacać w takiej sytuacji składek na ubezpieczenie zdrowotne, ale pracownik nie może korzystać z bezpłatnych świadczeń medycznych w ramach publicznej służby zdrowia. 

Pracownik ma też ograniczone prawo do zasiłków na wypadek choroby bądź macierzyństwa. Zasiłek będzie nienależny, jeśli niezdolność do pracy przypadnie w okresie bezpłatnego urlopu. 

Zasiłek po zakończeniu urlopu bezpłatnego

Ważną informacją jest zasada, że okres urlopu bezpłatnego, który trwa łącznie ponad 30 dni, nie zalicza się do okresu uprawniającego do nabycia zasiłku dla bezrobotnych. Osoba, która przebywała na urlopie bezpłatnym, może więc mieć problemy z uzyskaniem takiego świadczenia.

Urlop bezpłatny w okresie wypowiedzenia

Urlop bezpłatny na wypowiedzeniu jest dopuszczalny. Jeśli tylko pracodawca wyrazi zgodę na jego udzielenie, to pracownik może z niego skorzystać. Wymiar urlopu bezpłatnego nie może być dłuższy niż okres wypowiedzenia. 

Jednocześnie przepisy wykluczają, aby pracodawca mógł wręczyć pracownikowi wypowiedzenie podczas trwania urlopu bezpłatnego. Nie może również narzucić skorzystania z takiego rozwiązania w okresie wypowiedzenia w celu uniknięcia wydatków na wynagrodzenie konkretnego pracownika. 

Urlop bezpłatny to ciekawe narzędzie dla osób, które potrzebują dodatkowego wolnego. Po zakończeniu okresu urlopu możesz wrócić do wykonywania swoich zadań. Z tego powodu w niektórych okolicznościach takie rozwiązanie może być korzystniejsze niż wypowiedzenie umowy.