Performatywny pracoholizm, czyli popatrz jak ja ciężko pracuję

„Jestem taki zajęty”. 

„Jestem taka zapracowana.” 

„Mam tyle na głowie.” Jak często słyszysz takie zdanie? A może sam_a właśnie to najczęściej komunikujesz światu? To mogą być objawy pracoholizmu, z naciskiem na pokazywanie światu zajętości i budowanie własnej pozycji i wartości społecznej przez pryzmat pracy.

Pracoholizm z definicji wiąże się ze specyficznym funkcjonowaniem osoby w dużej zależności od pracy. Jednym z aspektów pracoholizmu jest silne zaangażowanie w pracę kosztem innych obszarów życia – pasji, relacji, odpoczynku, zdrowia. Praca w takim wydaniu staje się najważniejszym i często jedynym wyznacznikiem wartości osobistej lub społecznej. Performatywny pracoholizm (od ang. perform – dokonywać, wykonywać) wiąże się z potrzebą pokazywania innym jak bardzo jest się zajętym i zaangażowanym w swoją pracę. Ogłaszając światu „jestem taki zapracowany/ zapracowana” człowiek manifestuje ważność i sukces na polu zawodowym. Niestety, kultura zachodniego świata mocno przyklaskuje wszystkiemu, co wiąże się z osiąganiem i sukcesem, więc można powiedzieć, że pracoholizm jest jedynym nagradzanym społecznie uzależnieniem. 

Dość trudno odróżnić pracowitość z pracoholizmem. Każdy z nas może mieć swoją własną definicję tego, co oznacza bycia pracowitą osobą – wiąże się to ze sprawczością, konsekwencją, umiejętnością odpoczywania, poczuciem tego, w jakim momencie zadania zrobione są wystarczająco dobrze, poczuciem perfekcjonizmu. Pracoholizm, zwłaszcza długookresowo może stać się przyczyną zaniedbania siebie i ważnych obszarów życia. 

Performatywny pracoholizm objawia się, między innymi:

• nadmiernym zaangażowaniem w pracę
• niezdolnością do oderwania się od obowiązków zawodowych 
• ciągłym napięciem związanym z osiągnięciami zawodowymi 
• zaburzoną równowagą pomiędzy pracą, a życiem osobistym 
• uczuciami frustracji, lęku, a nawet atakami paniki w związku z zadaniami zawodowymi.  

Nadmierne długotrwałe zaangażowanie w pracę może prowadzić do problemów zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych oraz negatywnie wpływać na relacje międzyludzkie i jakość życia osoby.

Jeżeli rozpoznajesz objawy typowe dla pracoholizmu poszukaj odpowiedz na pytanie: jakie Twoje potrzeby zaspakaja taki tryb funkcjonowania?Następnie sprawdź, czy możesz zaspokoić je poza pracą. Na przykład: potrzebę kreowania w zajęciach związanych ze sztuką, potrzebę pomagania w działaności wolontariackiej, potrzebę osiągnięć w sporcie lub innej zdrowej rywalizacji, itp. Eryk Gaudini w świetnym filmie dokumentalnym „After Work” zestawia pracoholizm z trendem NEET (not engaged in education, employment or training). Pomiędzy tymi skrajnościami (uzależnień od pracy oraz nie robieniem w życie niczego poza rozrywką) jest całkiem spora przestrzeń na zachowania pozwalające wykonywać pracę z zaangażowaniem i poczuciem sukcesu, przy jednoczesnym podaniu tematem zawodowym ściśle określonego miejsca w całej hierarchii potrzeb i wyzwań życia. 

Kilka pomocnych punktów do autorefleksji:

• Zrób listę swoich przekonań na temat pracy i kariery. Sprawdź jaki mają wpływa na Twoje funkcjonowanie i skąd się wzięły w Twoim życiu?
• Sprawdzaj jak się czujesz po kolejnym wyczerpującym dniu pracy, jakie emocje Ci towarzyszą (radość czy może uczucie ulgi lub frustracji?)
• Zrób listę swoich wartości i zasad związanych z pracą zawodową, zobacz jak możesz zaspakajać je pozostawiając również czas, energię i przestrzeń na inne ważne potrzeby – relacje, pasje, przyjemności, odpoczynek. 
• Zwracaj częstszą uwagę na to co sygnalizuje Twoje ciało, zwłaszcza w momentach stresu i napięcia związanego z pracą.
• Sprawdzaj jaki jest alternatywny koszt pracy po godzinach (z czego musisz zrezygnować podejmując decyzję o pracy dłużej?)
• Zwracaj świadomą uwagę co komunikujesz światu, jakie informacje o sobie udostępniasz w pierwszej kolejności lub nawykowo?
• Ogranicz lub wyrzuć ze słownia słowa „zapracowany_a”, „zajęty_a”.