Czym jest odprawa emerytalna?
Odprawa emerytalna jest dodatkowym wynagrodzeniem dla pracownika, który kończy pracę zawodową. Zasady jej wypłacania reguluje art. 92(1) Kodeksu pracy. Mówi on między innymi o tym, że świadczenie można otrzymać tylko raz – w momencie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę.
Sposób rozwiązania stosunku pracy nie ma wpływu na wypłatę odprawy emerytalnej. Bez względu na to, czy pracownik został zwolniony dyscyplinarnie, otrzymał wypowiedzenie, czy rozwiązał umowę za porozumieniem stron, ostatni pracodawca musi wypłacić mu to dodatkowe wynagrodzenie.
Znaczenia nie ma także wymiar czasu pracy. Osoby zatrudnione na ½ czy ¼ etatu również otrzymują odprawę przy przejściu na emeryturę. Na takie świadczenie nie mogą jednak liczyć zleceniobiorcy pracujący na podstawie umów cywilnoprawnych.
Komu należy się odprawa emerytalna?
Zgodnie z Kodeksem pracy odprawa emerytalna jest świadczeniem powszechnym. Przysługuje każdemu pracownikowi, który spełnia następujące warunki:
- Nabył prawo do emerytury.
- Zakończył stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę.
- Nie pobrał wcześniej odprawy emerytalnej.
Co istotne, o przyznaniu odprawy emerytalnej nie decyduje ani staż pracy, ani czas spędzony u ostatniego pracodawcy.
Kiedy nie przysługuje odprawa emerytalna?
W zdecydowanej większości przypadków pracownik powinien otrzymać od pracodawcy odprawę emerytalną. Zdarzają się jednak sytuacje, w których takie świadczenie nie będzie mu się należało. Stanie się tak na przykład wtedy, gdy zainteresowany nie spełni jednego z wymienionych wyżej warunków. Odprawa emerytalna nie przysługuje więc osobom, które:
- Uzyskały prawo do emerytury, ale kontynuują zatrudnienie.
- Otrzymały już odprawę emerytalną lub rentową u poprzedniego pracodawcy.
- Są uprawnione do pobierania świadczenia emerytalnego lub renty rodzinnej.
- Pracują na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło.
Do niedawna można było spotkać się też z poglądem, że towarzysząca przejściu na emeryturę odprawa nie należy się pracownikom, którzy zostali zwolnieni dyscyplinarnie. W 2017 roku Sąd Najwyższy stwierdził jednak w swojej uchwale, że taki sposób rozwiązania umowy o pracę nie może odbierać zatrudnionemu prawa do jednorazowej odprawy. Chodziło co prawda o sytuację pracownika samorządowego, ale zasada ta powinna znajdować zastosowanie także w przypadku innych osób.
Odprawa emerytalna – wysokość świadczenia
Wysokość odprawy emerytalnej jest regulowana przede wszystkim przez Kodeks pracy. Zgodnie z jego zapisami, świadczenie nie może być niższe niż 1-miesięczne wynagrodzenie pracownika. Jeżeli pracodawca ma taką wolę, może też zaoferować wyższą odprawę osobom przechodzącym na emeryturę.
Pracownicy powinni więc zapoznać się z obowiązującymi w zakładzie układami zbiorowymi lub innymi regulaminami, które mogą określać wysokość odprawy emerytalnej. Jeżeli takie dokumenty nie zostały spisane, należy założyć, że w firmie znajdują zastosowanie regulacje Kodeksu pracy.
Zauważ też, że choć świadczenie ma charakter jednorazowy, to pracownik może otrzymać odprawę emerytalną od kilku pracodawców. Do takiej sytuacji dojdzie, gdy zakończy karierę, pracując w paru różnych miejscach jednocześnie.
Kto otrzymuje większą odprawę emerytalną?
Szczególną uwagę warto zwrócić na grupy zawodowe, którym zgodnie z prawem pracy przysługuje wyższa odprawa emerytalna. Chodzi przede wszystkim o nauczycieli i pracowników samorządowych. Na jakie świadczenia mogą liczyć pracownicy z tych sektorów?
Odprawa emerytalna nauczyciela
Sposób wyliczania odprawy emerytalnej dla tego zawodu regulowany jest w Karcie nauczyciela. Wysokość świadczenia może wynosić równowartość 2- lub 3-miesięcznej pensji i zależy od stażu pracy:
- Odprawa o równowartości 2-miesięcznego wynagrodzenia przysługuje nauczycielom ze stażem pracy krótszym niż 20 lat.
- Odprawa o równowartości 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługuje nauczycielom ze stażem pracy dłuższym niż 20 lat.
Odprawa emerytalna pracownika samorządowego
Na wyższe świadczenia mogą też liczyć urzędnicy państwowi i pracownicy samorządowi. Jak w ich przypadku wygląda wyliczanie stażu pracy do odprawy emerytalnej?
- Staż pracy powyżej 10 lat – dwumiesięczna odprawa emerytalna.
- Staż pracy powyżej 15 lat – trzymiesięczna odprawa emerytalna.
- Staż pracy powyżej 20 lat – sześciomiesięczna odprawa emerytalna.
Odprawa emerytalna po 40 latach pracy
Na szczególną uwagę zasługuje też sytuacja pracowników w kilku sektorach, które uprawnione są do specjalnej nagrody jubileuszowej. Jest to odprawa emerytalna przyznawana po 40 latach pracy i przysługująca między innymi:
- pracownikom urzędów państwowych i samorządów,
- pracownikom służby cywilnej i budżetówki,
- nauczycielom i pracownikom niektórych uczelni publicznych,
- górnikom.
Warto zauważyć, że nagroda jubileuszowa stanowi świadczenie dodatkowe, więc przyznawana jest niezależnie od odprawy emerytalnej.
Zastanawiasz się, na jaką odprawę emerytalną po 40 latach pracy mogą liczyć na przykład górnicy? W ich przypadku nagroda jubileuszowa wynosi 3-krotność miesięcznej pensji, a po kolejnych 5 latach przysługuje im nawet 350% wynagrodzenia.
Wypłata odprawy emerytalnej – kiedy ma miejsce?
Choć prawo nie precyzuje, kiedy odprawa emerytalna powinna zostać wypłacona, to zazwyczaj następuje to ostatniego dnia pracy. W tym momencie pracownik spełnia wszystkie warunki uprawniające go do świadczenia. Co istotne, fakt przyznania odprawy musi zostać odnotowany w świadectwie pracy, a dokument ten wręcza się zatrudnionemu najpóźniej 7 dni od rozwiązania umowy.
Jeżeli pracodawca zwleka z wypłatą odprawy emerytalnej, naraża się na grzywnę w wysokości od 1 000 do nawet 30 000 zł.
Odprawa emerytalna a ZUS
Wiele osób może zastanawiać się, czy odprawa emerytalna jest zwolniona z podatku. Dobra wiadomość jest taka, że świadczenie to nie podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu w ZUS. W praktyce pracownik dostanie więc na rękę więcej, niż otrzymywał za pracę w poprzednich miesiącach.
Jak obliczyć odprawę emerytalną? Robi się to podobnie jak w przypadku ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Pod uwagę należy wziąć stałe i zmienne składniki wynagrodzenia, ale otrzymanych wartości nie trzeba dzielić przez współczynnik urlopowy ani przez godziny pracy.
Jak wyliczyć odprawę emerytalną? Podsumowanie
Dzięki lekturze tego artykułu wiesz już, czy odprawa emerytalna jest obowiązkowa i ile powinna wynosić. Są to informacje, które przydadzą się zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Pamiętaj więc o przysługujących Ci prawach oraz spoczywających na Tobie obowiązkach, a kwestie związane z odprawą emerytalną nigdy nie sprawią Ci problemu!
