Odpoczynek dobowy i tygodniowy – ile wynoszą i jak się je liczy?

Czym jest doba pracownicza?

Doba pracownicza to 24 godziny, które liczy się od momentu rozpoczęcia pracy przez pracownika w danym dniu, który jest dniem pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy. 8 godzin z tego okresu to pora nocna, a 16 godzin – pora dzienna. 

Tym samym, jeśli zaczynasz pracę o godzinie 9, doba pracownicza w Twoim przypadku potrwa do godziny 9 dnia następnego. W tym okresie masz prawo do odpowiedniego okresu odpoczynku

Czym jest odpoczynek dobowy?

Odpoczynek dobowy to nieprzerwany odpoczynek, do którego pracownik ma prawo w ciągu każdej dobry pracowniczej. Skrócenie odpoczynku jest możliwe jedynie w kilku sytuacjach. Za nieprzestrzeganie przepisów w tym zakresie pracodawcy grozi kara. 

Ile wynosi odpoczynek dobowy?

Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Wyjątek od tej zasady obowiązuje tylko w ściśle określonych przypadkach. 

Dobowy odpoczynek pracownika może być skrócony w przypadku:

  • pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
  • przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Jak liczyć odpoczynek dobowy?

Dobowy nieprzerwany odpoczynek liczy się z uwzględnieniem doby pracowniczej. Z tego powodu co do zasady maksymalny wymiar podstawowego czasu pracy i nadgodzin w ciągu dnia to 13 godzin. 

Jeśli zaszłaby wyjątkowa okoliczność uzasadniająca skrócenie odpoczynku dobowego – np. wezwanie po pracy, którą pracownik świadczył od 9 do 17, o godzinie 20 do awarii, której usunięcie zajęło 4 godziny – sprawia, że odpoczynek dobowy staje się przerywany (3 godziny od 17 do 20 oraz 9 godzin od 24 do 9). W tych okolicznościach pracodawca może nakazać pracownikami stawiennictwo w pracy o 11 następnego dnia bez obniżenia wymiaru czasu pracy. 

Odpoczynek dobowy a system równoważny pracy

Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin  w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

W równoważnym systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje – bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy – odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od standardowego odpoczynku.

Przeczytaj również: Systemy czasu pracy – jakie są rodzaje?

Co to jest odpoczynek tygodniowy?

Tydzień pracy i odpoczynek w jego trakcie również jest regulowany przez kodeks pracy. Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. W rozumieniu przepisów niedziela to dzień, który obejmuje kolejne 24 godziny, zaczynając od godziny 6 rano. Pracodawca może ustalić jednak inną godzinę. 

Jeśli w danym przypadku praca w niedzielę jest dozwolona, to odpoczynek tygodniowy musi być zapewniony na analogicznych zasadach w innym dniu. 

Jak się liczy odpoczynek tygodniowy?

Odpoczynek tygodniowy liczy się od momentu zakończenia przez pracownika pracy w danym dniu. Musi trwać kolejne 35 godzin (albo w wyjątkowych przypadkach 24 godziny). Nie ma przy tym znaczenia, czy dochodzi do modyfikacji obowiązujących pracownika zmian. 

Dla przykładu, jeśli okaże się, że w sobotę dana osoba skończy pracę o 24, to nie może zgłosić się do świadczenia pracy w poniedziałek o 8. Wszystko dlatego, że w takiej sytuacji nieprzerwany odpoczynek tygodniowy wyniósłby tylko 32 godziny. 

Skrócenie odpoczynku tygodniowego

W nadzwyczajnych sytuacjach, które zostały już opisane powyżej oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny.

W zamian za skrócenie odpoczynku tygodniowego pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi czasu wolnego w zamian.

Sprawdź również: Praca zmianowa – czym się charakteryzuje? Zmianowy czas pracy a odpoczynek pracownika

Kiedy można przerwać odpoczynek i jak go zrekompensować?

Jeśli doszło do skrócenia odpoczynku dobowego, pracodawca powinien tę sytuację zrekompensować pracownikowi. Ma na to czas do końca okresu rozliczeniowego. Rekompensata powinna polegać na wydłużeniu odpoczynku w innych dniach. Nie ma natomiast możliwości zrezygnowania z odpoczynku tygodniowego. 

Co grozi za brak zapewnienia odpoczynku?

Jeśli pracodawca nie wypełni nałożonych na niego przez kodeks pracy obowiązków, naraża się na odpowiedzialność. Niezapewnienie pracownikom odpowiedniego odpoczynku dobowego i tygodniowego może prowadzić do nałożenia kary grzywny przez Państwową Inspekcję Pracy w wysokości od tysiąca do 30 tysięcy złotych. 

Ustawodawca w kodeksie pracy zapewnił pracownikom nieprzerwany odpoczynek dobowy i tygodniowy, który ma zapewnić zdrowie i umożliwić wyeliminowanie zmęczenia przed powtórnym stawieniem się do wykonywania obowiązków. Warto znać swoje prawa i dbać o to, aby przepisy były respektowane.

FAQ

Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na OLX zawodowo.

Ile odpoczynku po 40 godzinach pracy?

Po tygodniu pracy pracownikowi przysługuje prawo do 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jeśli zachodzą wyjątkowe przypadki oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin. W żadnym wypadku nie może być on jednak krótszy niż 24 godziny.

Ile musi wynosić odpoczynek dobowy?

Nieprzerwany odpoczynek dobowy powinien co do zasady wynosić 11 godzin. Regulacja nie dotyczy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Inne zasady obowiązują również w przypadku równoważnego czasu pracy.

Jak liczyć odpoczynek dobowy?

Odpoczynek dobowy liczy się od rozpoczęcia doby pracowniczej. To moment, w którym pracownik stawia się do pracy. Aby więc zatrudniony mógł rozpocząć świadczenie pracy kolejnego dnia o tej samej porze, musi mieć wolne od pracy przez 11 godzin przed rozpoczęciem swojej zmiany.