Czym jest doba pracownicza?
Doba pracownicza to 24 godziny, które liczy się od momentu rozpoczęcia pracy przez pracownika w danym dniu, który jest dniem pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy. 8 godzin z tego okresu to pora nocna, a 16 godzin – pora dzienna.
Tym samym, jeśli zaczynasz pracę o godzinie 9, doba pracownicza w Twoim przypadku potrwa do godziny 9 dnia następnego. W tym okresie masz prawo do odpowiedniego okresu odpoczynku.
Czym jest odpoczynek dobowy?
Odpoczynek dobowy to nieprzerwany odpoczynek, do którego pracownik ma prawo w ciągu każdej dobry pracowniczej. Skrócenie odpoczynku jest możliwe jedynie w kilku sytuacjach. Za nieprzestrzeganie przepisów w tym zakresie pracodawcy grozi kara.
Ile wynosi odpoczynek dobowy?
Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Wyjątek od tej zasady obowiązuje tylko w ściśle określonych przypadkach.
Dobowy odpoczynek pracownika może być skrócony w przypadku:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Jak liczyć odpoczynek dobowy?
Dobowy nieprzerwany odpoczynek liczy się z uwzględnieniem doby pracowniczej. Z tego powodu co do zasady maksymalny wymiar podstawowego czasu pracy i nadgodzin w ciągu dnia to 13 godzin.
Jeśli zaszłaby wyjątkowa okoliczność uzasadniająca skrócenie odpoczynku dobowego – np. wezwanie po pracy, którą pracownik świadczył od 9 do 17, o godzinie 20 do awarii, której usunięcie zajęło 4 godziny – sprawia, że odpoczynek dobowy staje się przerywany (3 godziny od 17 do 20 oraz 9 godzin od 24 do 9). W tych okolicznościach pracodawca może nakazać pracownikami stawiennictwo w pracy o 11 następnego dnia bez obniżenia wymiaru czasu pracy.
Odpoczynek dobowy a system równoważny pracy
Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
W równoważnym systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje – bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy – odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od standardowego odpoczynku.
Co to jest odpoczynek tygodniowy?
Tydzień pracy i odpoczynek w jego trakcie również jest regulowany przez kodeks pracy. Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. W rozumieniu przepisów niedziela to dzień, który obejmuje kolejne 24 godziny, zaczynając od godziny 6 rano. Pracodawca może ustalić jednak inną godzinę.
Jeśli w danym przypadku praca w niedzielę jest dozwolona, to odpoczynek tygodniowy musi być zapewniony na analogicznych zasadach w innym dniu.
Jak się liczy odpoczynek tygodniowy?
Odpoczynek tygodniowy liczy się od momentu zakończenia przez pracownika pracy w danym dniu. Musi trwać kolejne 35 godzin (albo w wyjątkowych przypadkach 24 godziny). Nie ma przy tym znaczenia, czy dochodzi do modyfikacji obowiązujących pracownika zmian.
Dla przykładu, jeśli okaże się, że w sobotę dana osoba skończy pracę o 24, to nie może zgłosić się do świadczenia pracy w poniedziałek o 8. Wszystko dlatego, że w takiej sytuacji nieprzerwany odpoczynek tygodniowy wyniósłby tylko 32 godziny.
Skrócenie odpoczynku tygodniowego
W nadzwyczajnych sytuacjach, które zostały już opisane powyżej oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny.
W zamian za skrócenie odpoczynku tygodniowego pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi czasu wolnego w zamian.
Kiedy można przerwać odpoczynek i jak go zrekompensować?
Jeśli doszło do skrócenia odpoczynku dobowego, pracodawca powinien tę sytuację zrekompensować pracownikowi. Ma na to czas do końca okresu rozliczeniowego. Rekompensata powinna polegać na wydłużeniu odpoczynku w innych dniach. Nie ma natomiast możliwości zrezygnowania z odpoczynku tygodniowego.
Co grozi za brak zapewnienia odpoczynku?
Jeśli pracodawca nie wypełni nałożonych na niego przez kodeks pracy obowiązków, naraża się na odpowiedzialność. Niezapewnienie pracownikom odpowiedniego odpoczynku dobowego i tygodniowego może prowadzić do nałożenia kary grzywny przez Państwową Inspekcję Pracy w wysokości od tysiąca do 30 tysięcy złotych.
Ustawodawca w kodeksie pracy zapewnił pracownikom nieprzerwany odpoczynek dobowy i tygodniowy, który ma zapewnić zdrowie i umożliwić wyeliminowanie zmęczenia przed powtórnym stawieniem się do wykonywania obowiązków. Warto znać swoje prawa i dbać o to, aby przepisy były respektowane.
