L4 w ciąży – komu się należy?
Sama ciąża nie jest jeszcze wystarczającą przesłanką, aby kobieta mogła iść na zwolnienie lekarskie. Najczęściej jednak pierwszy trymestr wiąże się z wieloma dolegliwościami, które utrudniają lub wręcz uniemożliwiają pracę. Lekarz (dowolnej specjalizacji) wypisuje L4 w przypadku zagrożenia dla zdrowia przyszłej matki lub płodu oraz w sytuacjach ryzyka poronienia.
Prawo do L4 w ciąży przysługuje wyłącznie kobietom, które opłacają ubezpieczenie chorobowe. Otrzymują one od lekarza zwolnienie ZUS-ZLA, opatrzone kodem literowym B. Okaże się on bardzo ważny przy obliczaniu wysokości świadczenia dla ciężarnych. Więcej na ten temat piszę w dalszej części tego poradnika.
Długość zwolnienia lekarskiego w ciąży może wynosić maksymalnie 270 dni, czyli 9 miesięcy. Lekarze raczej nie wystawiają jednak L4 na cały ten okres, tylko przedłużają je w razie potrzeby. W przypadku przeciwwskazań do pracy, złego samopoczucia lub powikłań ciąży kobieta może przebywać na zwolnieniu aż do planowanego terminu porodu. Jeśli dziecko miałoby przyjść na świat nieco później, jego mama będzie już miała do dyspozycji urlop macierzyński. Aż 6 z 20 tygodni tego świadczenia można bowiem wykorzystać przed narodzinami pociechy.
Ile czasu trzeba przepracować, aby móc iść na L4 w ciąży?
Wiele kobiet planujących ciążę zastanawia się, ile trzeba przepracować, żeby iść na L4. W rzeczywistości nie chodzi o sam staż pracy, a o czas podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Co więcej, odpowiedź na to pytanie będzie zależała od formy zatrudnienia, ponieważ:
- przy obowiązkowym ubezpieczeniu chorobowym (np. na umowie o pracę) L4 przysługuje po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia,
- przy dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym (np. na umowie-zleceniu lub własnej działalności gospodarczej) L4 przysługuje po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia.
Prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia wyjątkowo przysługuje wyłącznie:
- osobom niezdolnym do wykonywania obowiązków służbowych z powodu wypadku w drodze do lub z pracy,
- pracownikom, którzy mają już przynajmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
- absolwentom szkół i szkół wyższych, jeśli przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu.
L4 w ciąży – jak uzyskać?
Procedura uzyskania L4 w ciąży nie jest szczególnie skomplikowana. Aby lekarz mógł wystawić zwolnienie, muszą jednak zaistnieć ku temu odpowiednie przesłanki. Niezbędna okaże się więc konsultacja medyczna, w wyniku której kobieta może uzyskać L4 z kodem B. W postaci elektronicznej (e-ZLA) trafi ono od razu także do jej pracodawcy. Mimo to zgodnie z prawem pracownica powinna w ciągu maksymalnie 2 dni poinformować swojego przełożonego o planowanej nieobecności.
Kto może wystawić L4 w ciąży
Do wystawienia L4 w ciąży uprawniony jest lekarz każdej specjalizacji. Przyszła mama może więc skonsultować się w tym celu zarówno ze swoim ginekologiem, jak i na przykład z lekarzem internistą. Warto przy okazji zauważyć, że w zależności od charakteru objawów i przebiegu ciąży, uzyskane zwolnienie może przyjąć postać:
- zwolnienia „leżącego” – L4 z kodem 1 zobowiązuje ciężarną do koncentracji na zdrowiu i ograniczenia się do czynności niezbędnych dla zapewnienia podstawowych potrzeb życiowych,
- zwolnienia „chodzącego” – L4 z kodem 2 uprawnia ciężarną np. do spacerów, ale nadal nie pozwala na wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej.
L4 w ciąży – ile płatne? Zasiłek chorobowy w ciąży
Zastanawiasz się, jak obliczyć L4 w ciąży? W przypadku niemal wszystkich zwolnień chorobowych wysokość zasiłku wynosi 80% podstawy. Ciąża stanowi jednak wyjątek, ponieważ przyszłym mamom przysługuje aż 100% średniego miesięcznego wynagrodzenia. Wyliczane jest ono z ostatnich 12 miesięcy pracy z uwzględnieniem wszelkiego rodzaju premii, nadgodzin, nagród i innych dodatków, od których były odprowadzane składki na ubezpieczenie chorobowe.
Pamiętaj jednak, że warunkiem pełnego wynagrodzenia na zwolnieniu lekarskim w ciąży jest L4 z kodem literowym B. Jeśli pracodawca nie otrzyma takiego zaświadczenia, nie będzie mógł wypłacić podwładnej 100% pensji za czas jej niezdolności do pracy.
Kto płaci za zwolnienie lekarskie w ciąży?
Podobnie jak w przypadku innych zwolnień lekarskich, tak i przy L4 w ciąży, przez pierwsze 33 dni wynagrodzenie wypłaca zatrudnionej pracodawca. Po tym czasie zaczyna ona otrzymywać zasiłek chorobowy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
L4 w ciąży – prawa i obowiązki pracodawcy
Zwolnienie ciążowe zatrudnionej nakłada na jej pracodawcę określone ograniczenia. Przede wszystkim nie może jej on kierować do prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, które mogłoby mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią. Zakazane jest także delegowanie ciężarnej do prac w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej czy w delegacjach.
Co więcej, pracodawca ma obowiązek zwolnić ciężarną pracownicę z pracy na czas wykonania badań lekarskich wskazanych przez lekarza prowadzącego. Jeśli jest to jedyna pora, kiedy mogą one zostać przeprowadzone, kobieta zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia za ten czas.
Pracownica jest również objęta okresem ochronnym w ciąży. Oznacza to, że pracodawca nie może wypowiedzieć jej umowy aż do zakończenia urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, a nawet urlopu wychowawczego. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w kolejnych akapitach.
Czy trzeba informować pracodawcę o ciąży?
Kobieta nie ma obowiązku informować swojego pracodawcy o tym, że spodziewa się dziecka. Może się on o tym dowiedzieć dopiero w momencie, kiedy przyszła mama pójdzie na zwolnienie lekarskie. Mimo to pracownica powinna dobrze zastanowić się nad swoją decyzją. W większości przypadków powiadomienie przełożonego o ciąży okaże się bowiem właściwym rozwiązaniem. Przemawiają za tym przede wszystkim następujące argumenty:
- Pracodawca powinien wiedzieć o ciąży pracownicy, aby stosować się do właściwych przepisów. Mowa choćby o zakazie wykonywania przez ciężarne kobiety prac uciążliwych i szkodliwych czy o obowiązku zwalniania ich na potrzeby badań prenatalnych.
- Dostarczenie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego ciążę jest niezbędne, aby uzyskać szczególną ochronę przed wypowiedzeniem umowy.
- Pracownica powinna możliwie wcześnie powiadomić przełożonego o ciąży, aby ułatwić mu znalezienie ewentualnego zastępstwa i dokonanie niezbędnych zmian w organizacji pracy. Taki gest dobrej woli na pewno zostanie doceniony i pozytywnie wpłynie na relacje z pracodawcą, co może mieć duże znaczenie np. w chwili, kiedy kobieta wróci z urlopu macierzyńskiego.
Czy można zwolnić pracownicę w ciąży?
Jak już wiesz, kobieta w ciąży podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem. Pracodawca nie może rozwiązać z nią umowy, dopóki nie wróci ona do pracy z urlopów przeznaczonych na opiekę nad dzieckiem. Nawet wtedy nie powinien zresztą wręczać jej wypowiedzenia, ponieważ takie działanie może zostać uznane przez Sąd pracy za dyskryminacyjne.
Ochrona przed wypowiedzeniem nie znajduje zastosowania wyłącznie w przypadku:
- pracownic zatrudnionych na zastępstwo – ich umowy kończą się w momencie powrotu do pracy zastępowanych pracowników,
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy – termin rozwiązania umowy z ciężarną powinien wówczas zostać uzgodniony z zakładową organizacją związkową,
- oświadczenia woli pracownicy – rozwiązanie umowy o pracę zawsze może nastąpić na mocy porozumienia stron,
- umów na czas określony, które kończą się przed upływem 12. tygodnia ciąży,
- umów na okres próbny nieprzekraczający 1 miesiąca.
Warto zauważyć, że umowy na czas określony, które kończą się po upływie 12. tygodnia ciąży, powinny zostać przedłużone przez pracodawcę do dnia porodu.
Wyjątek stanowią też sytuacje, w których zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Ciąża nie uchroni więc kobiety przed zwolnieniem dyscyplinarnym na skutek rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych, popełnienia przestępstwa czy utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy.
Czego nie można robić podczas L4 w ciąży?
Zwolnienie w ciąży zapewnia kobiecie wiele korzyści, ale nakłada też na nią pewne ograniczenia. Przede wszystkim ciężarna pracownica na L4 nie ma prawa wykonywać żadnej pracy. Powinna przy tym zdawać sobie sprawę z ryzyka kontroli ZUS, który może sprawdzać, czy zwolnienie zostało wystawione zgodnie z prawem, a ubezpieczona właściwie z niego korzysta.
Jeśli ZUS stwierdzi jakiekolwiek nieprawidłowości, pracownica może stracić zasiłek chorobowy za cały czas trwania zwolnienia. Konsekwencje grożą jej wówczas także ze strony pracodawcy, który ma prawo nie tylko domagać się rekompensaty poczynionych kosztów, ale też zwolnić pracownicę bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Podczas chorobowego w ciąży ubezpieczona powinna się też powstrzymać od gruntownych porządków czy wycieczek za miasto. O ile spacer dla zdrowia nie zostanie raczej zakwestionowany przez kontrolę z ZUS-u, o tyle wakacje za granicą na L4 z pewnością spotkają się z poważnymi konsekwencjami. Szczególną ostrożność warto zachować w przypadku zwolnienia z kodem 1, które nie bez powodu nazywane jest zwolnieniem „leżącym”.
Zwolnienie lekarskie w trakcie ciąży – podsumowanie
Po lekturze tego poradnika wiesz już, kiedy można iść na L4 w ciąży, jak płatne jest to zwolnienie i jakie prawa daje zatrudnionej umowa na czas nieokreślony w tej sytuacji. Oczekiwanie na narodziny dziecka może być wymagającym okresem w życiu przyszłej mamy, ale liczne świadczenia dla ciężarnych pomogą każdej kobiecie zdrowo i bezpiecznie przejść przez ten czas.
