Kto posiada prawo do ubezpieczenia zdrowotnego?
Obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym objęty jest każdy pracownik i zleceniobiorca, za których płatnik odprowadza składki do ZUS. To samo dotyczy przedsiębiorców prowadzących własne działalności gospodarcze, choć oni opłacają ubezpieczenie we własnym zakresie. Odpowiednie instytucje odprowadzają także składki za uczniów, studentów, emerytów i rencistów.
Każda z wymienionych wyżej grup może bez ograniczeń korzystać ze wszystkich świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Mowa na przykład o wizytach u lekarzy rodzinnych, specjalistów czy pobytach w szpitalu.
Ubezpieczenie zdrowotne bez pracy i bez rejestracji w urzędzie pracy
Wątpliwości może natomiast budzić ubezpieczenie NFZ bez pracy. Czy osoby bezrobotne muszą płacić za świadczenia medyczne, skoro nie odprowadzają składek do ZUS? Odpowiedź na to pytanie jest negatywna – bezrobotni podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, podobnie jak wspomniane wcześniej grupy.
Warunkiem ubezpieczenia zdrowotnego ZUS dla niepracujących jest jednak status osoby bezrobotnej. Można go uzyskać poprzez rejestrację w Państwowym Urzędzie Pracy. PUP zacznie tym samym odprowadzać składki za zarejestrowanego, który będzie mógł się dodatkowo ubiegać o zasiłek dla bezrobotnych.
Warto przy tym zastanowić się, co oznacza status bezrobotnego. Zgodnie z przepisami, jest to osoba:
- pełnoletnia, która nie nabyła jeszcze prawa do emerytury i renty,
- niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej,
- zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (lub w połowie, jeżeli jest osobą z niepełnosprawnością),
- nieucząca się w szkole (z pewnymi wyjątkami).
Podstawą do uzyskania ubezpieczenia zdrowotnego dla bezrobotnych jest sam fakt wpisania danej osoby do rejestru PUP. Nie mają natomiast znaczenia uprawnienia do pobierania świadczeń wynikających z bezrobocia.
Wiele osób interesuje się też kwestią ubezpieczenia zdrowotnego bez rejestracji w urzędzie pracy. Co ciekawe, takie rozwiązanie również nie należy do rzadkości. Potrzebują go między innymi zatrudnieni na umowach o dzieło lub wykonujący prace dorywcze i sezonowe, którzy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotni.
Jak zdobyć ubezpieczenie zdrowotne dla osoby niepracującej bez rejestracji w PUP? Istnieją dwa podstawowe sposoby, aby to zrobić. Pierwszy to skorzystanie z ubezpieczenia bliskiej osoby (współmałżonka, rodzica bądź dziecka), o którym piszę poniżej. Drugi polega natomiast na dobrowolnym ubezpieczeniu zdrowotnym – poświęcam mu kolejny fragment tego poradnika.
Utrata pracy a ubezpieczenie zdrowotne
Utrata zatrudnienia może stanowić poważną przeszkodę w zachowaniu ciągłości ubezpieczenia zdrowotnego. Do takiej sytuacji dojdzie w przypadku zwolnienia z pracy, ustania umowy czy zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej. Co powinien zrobić wówczas ubezpieczony? Przez kolejne 30 dni może jeszcze korzystać z państwowej opieki medycznej. Przez ten czas musi jednak zadbać o przedłużenie ubezpieczenia zdrowotnego na nowych warunkach.
Jak już wiesz, może to zrobić poprzez rejestrację w PUP. Alternatywnym sposobem na uzyskanie ubezpieczenia ZUS bez pracy jest wsparcie ze strony współmałżonka, rodzica lub dziecka zamieszkałych w tym samym gospodarstwie domowym. Dana osoba musi po prostu zgłosić swojemu płatnikowi (czyli pracodawcy) chęć włączenia do ubezpieczenia członka rodziny. To doraźna pomoc w przypadku nagłej utraty ubezpieczenia zdrowotnego. Kiedy bezrobotny uzyska je już z innego źródła, bliska osoba będzie musiała go jednak wyrejestrować u swojego płatnika.
Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne – jak je pozyskać? Ile kosztuje?
Nawet osoby bezrobotne, które nie mogą zarejestrować się w urzędzie pracy ani nie są członkami rodziny osoby ubezpieczonej, mają szansę na dostęp do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. W tym celu muszą jednak niestety samodzielnie opłacać składki do ZUS. Mogą skorzystać z tej opcji, tylko jeżeli:
- nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym,
- nie są członkami rodziny osoby ubezpieczonej,
- nie są objęte powszechnym systemem ubezpieczenia zdrowotnego w jednym z krajów Unii Europejskiej albo Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu.
Jak ubiegać się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne dla bezrobotnych niezarejestrowanych? W pierwszej kolejności należy przygotować niezbędne dokumenty: dowód osobisty (lub inny dokument tożsamości) oraz wniosek pobrany ze strony NFZ. Osoby, które nie znajdują się w centralnym wykazie ubezpieczonych, będą potrzebowały ponadto zaświadczeń, które potwierdzają dotychczasowe zgłoszenie do systemu (np. świadectwa pracy, umowy-zlecenia, wydruku z CEIGD itp.).
Wniosek do ZUS o ubezpieczenie zdrowotne wraz z niezbędnymi załącznikami możesz dostarczyć do zakładu osobiście, mailowo lub poprzez internetową platformę ePUAP. Ile wynosi wysokość składek? Obecnie stanowi ona 9% przeciętnego wynagrodzenia krajowego. Należy mieć jednak na uwadze, że za okres, kiedy wnioskodawca nie był objęty ubezpieczeniem, doliczona zostanie specjalna opłata wyrównawcza. Jej wartość uzależniona będzie od długości okresu bez ubezpieczenia:
- od 3 miesięcy do 1 roku – 20% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki,
- od 1 roku do 2 lat – 50% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki,
- od 2 do 5 lat – 100% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki,
- od 5 do 10 lat – 150% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki,
- ponad 10 lat – 200% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Alternatywą dla ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS jest oczywiście prywatna polisa medyczna. Wiele komercyjnych firm oferuje obecnie pakiety obejmujące między innymi wizyty u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, specjalistów, psychiatrów, psychologów i stomatologów. Niektóre zapewniają nawet dostęp do rehabilitacji i fizjoterapii. Zakres świadczeń w prywatnych placówkach bywa więc bardzo szeroki, a czas oczekiwania na konsultacje i badania jest z reguły zdecydowanie krótszy niż w NFZ.
Decydując się na prywatne ubezpieczenie zdrowotne, należy zastanowić się nad właściwym pakietem usług. Najlepsze okażą się naturalnie te najdroższe, które przyjdą z pomocą nawet w przypadku hospitalizacji czy leczenia choroby nowotworowej. Koszty polisy wynoszą jednak najczęściej od kilkudziesięciu do kilkuset złotych miesięcznie.
Czy można się ubezpieczyć w ZUS, nie pracując? Podsumowanie
Po lekturze tego artykułu wiesz już, czy można zarejestrować się w urzędzie pracy tylko dla ubezpieczenia i co zrobić w przypadku utraty statusu osoby bezrobotnej. Którekolwiek rozwiązanie wybierzesz w swojej sytuacji, staraj się, aby składki za Ciebie zawsze trafiały do ZUS. Brak ubezpieczenia zdrowotnego jest bardzo niekorzystnym scenariuszem, bez względu na okoliczności. Postaw więc na rejestrację w urzędzie pracy, ubezpieczenie przy członku rodziny, dobrowolne składki na ZUS lub prywatną polisę medyczną, aby dmuchać na zimne i nie ryzykować dużych wydatków!
