Dyskryminacja ze względu na płeć – przyczyny i sposoby przeciwdziałania

Czym jest dyskryminacja płciowa?

Dyskryminacja ze względu na płeć to zjawisko nierównego traktowania bez obiektywnych przesłanek – jedynie z uwagi na przynależność do konkretnej płci. Może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn i występować w różnych sytuacjach. Czasami okazuje się, że to kobiety dyskryminują ze względu na płeć kobiety, a mężczyźni – innych mężczyzn. 

Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na płeć występuje, gdy pracownik albo pracownica ze względu na swoją płeć jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.

Dyskryminacja pośrednia to z kolei zjawisko, w którym na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie:

• nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, 
• warunków zatrudnienia, 
• awansowania, 
• dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 

Aby stwierdzić dyskryminację pośrednią, naruszenie musi dotyczyć wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na płeć, chyba że praktyka jest obiektywnie uzasadniona ze względu na zgodny z prawem cel, a środki służące jego osiągnięciu są właściwe i konieczne.

Przyczyny i skutki dyskryminacji ze względu na płeć

Nierówne traktowanie wynika przede wszystkim z głęboko zakorzenionych w społeczeństwie stereotypów, które są odporne na racjonalne argumenty. Istniejący od lat podział na zawody typowo męskie i typowo kobiece sprawia, że cały czas niektóre osoby podchodzą z rezerwą do osób, które chcą przełamać utarte schematy i spróbować swoich sił w nieoczywistej branży. 

Skutki dyskryminacji ze względu na płeć są poważne. Pracownicy dotknięci tym niekorzystnym zjawiskiem napotykają na szklany sufit i mimo osobistych starań, często nie są w stanie się przez niego przebić. W niektórych przypadkach dyskryminacja ze względu na płeć sprawia, że ofiary rezygnują z aktywności zawodowej i decydują się na pozostanie w domu. Czasami zdarza się, że przez nierówności pracownicy rezygnują ze swoich marzeń o przebranżowieniu. Dyskryminacja w pracy może znacznie utrudnić rozwój kariery poprzez trudne do przezwyciężenia bariery zawodowe. 

Przykłady dyskryminacji płciowej w różnych branżach

Nietolerancję na rynku pracy i dyskryminację płci w życiu zawodowym najlepiej widać na przykładach. Ogólne problemy na rynku pracy wywołane przez dyskryminację płciową to przede wszystkim luka płacowa, ograniczenia w zakresie dostępu do awansów czy preferowanie mężczyzn w czasie rekrutacji. 

Kobiety przeciętnie zarabiają mniej niż mężczyźni z takimi samymi kwalifikacjami i doświadczeniem wykonujący analogiczne zadania. Niektórzy pracodawcy przy przyznawaniu awansów cały czas nie biorą pod uwagę jedynie przygotowania merytorycznego i osiągnięć, ale preferują awansowanie mężczyzn, ponieważ z jednej strony uważają ich za predysponowanych do zajmowania stanowisk kierowniczych, a z drugiej obawiają się, że kobiety w przyszłości skorzystają z urlopu macierzyńskiego i przez dłuższy czas będą nieobecne. W czasie rekrutacji zdarza się, że kandydatki są wprost pytane o swoje plany w zakresie powiększenia rodziny. 

Dyskryminacja kobiet w pracy przejawia się poprzez utrudniony dostęp do zawodów tradycyjnie zdominowanych przez mężczyzn. Mowa tu nie tylko o pracach fizycznych, np. na budowie, w kopalni czy zatrudnieniu w transporcie jako kierowca, ale również w branżach takich jak np. robotyka, automatyka, inżynieria energetyczna, a nawet IT, gdzie cały czas zdecydowana większość ogółu zatrudnionych to mężczyźni. 

Dyskryminacja mężczyzn jest z kolei szczególnie widoczna, gdy swoje kariery zawodowe chcą rozwijać w zawodach zdominowanych przez kobiety. Kandydaci nie są traktowani jako kompetentni – nawet gdy mogą się pochwalić świetnym wykształceniem i przygotowaniem praktycznym – w rekrutacjach na stanowiska, które stereotypowo są przeznaczone dla kobiet. Jako przykład można podać np. posadę opiekuna dzieci albo osób starszych, kosmetologa czy pracownika administracji. 

W walce o wyeliminowanie nierówności płci nie pomaga proceder tworzenia ogłoszeń o pracę w sposób eliminujący jedną z płci, a także używanie nazw stanowisk wyłącznie w formie męskiej albo żeńskiej (np. kierowca, kosmetyczka).

Jak walczyć z dyskryminacją płciową?

Dyskryminacja w pracy ze względu na płeć to negatywne zjawisko, z którym trzeba walczyć. Kluczowa jest zmiana świadomości społecznej. Nie może być zgody na przedmiotowe traktowanie kobiet i mężczyzn, molestowanie seksualne czy seksizm w pracy. Zmiana myślenia musi zajść zarówno po stronie pracowników, jak i pracodawców. 

Zakłady pracy powinny wdrażać polityki antydyskryminacyjne, które będą stanowić transparentne procedury, jak postępować, by wyeliminować dyskryminację płciową z organizacji. Firmy muszą prowadzić monitoring równości i promować rekrutację opartą na kompetencjach. Strategie przeciwdziałania dyskryminacji powinny objąć także polityki przyjazne rodzinie, przeciwdziałanie mobbingowi oraz równy dostęp do stanowisk kierowniczych, który zwiększy udział kobiet w zarządzaniu. 

Zmiany zaczynają się od nas samych. Jako pracownicy powinniśmy być świadomi swoich mocnych stron i dbać o ciągłe doskonalenie zawodowe. Warto korzystać z dedykowanych programów rozwojowych, takich jak np. oferowany przez organizacje prokobiece mentoring dla kobiet. 

Dyskryminacja ze względu na płeć to niekorzystne zjawisko, które może dotknąć każdego pracownika. Warto jej przeciwdziałać poprzez zdecydowane działania. Pracodawcy powinni wdrażać procedury antydyskryminacyjne i poprzez podnoszenie świadomości pracowników zmieniać ich spojrzenie na problem. Warto pamiętać, że dobry przykład równości zawodowej może dać każdy zatrudniony na co dzień.