Czy pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży? Kodeks pracy
Przepisy Kodeksu pracy mówią, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy kobiecie w ciąży lub korzystającej z:
- urlopu macierzyńskiego albo jego części,
- urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części,
- urlopu rodzicielskiego albo jego części.
Dotyczy to zarówno wypowiedzenia stosunku pracy, jak i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Pracodawcy nie wolno nawet prowadzić przygotowań do takich czynności.
W większości przypadków zwolnienie kobiety ciężarnej będzie więc niemożliwe z punktu widzenia prawa. Warto zdawać sobie jednak sprawę z sytuacji, w których powyższe zasady nie obowiązują.
Kiedy pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży?
Prawo przewiduje kilka różnych przypadków, w których pracodawca może rozwiązać umowę z przyszłą mamą. Chodzi o następujące sytuacje:
- Firma ogłasza upadłość – jeżeli pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację, kobiety w ciąży przestają być chronione przez Kodeks pracy. Termin rozwiązania umowy powinien zostać wówczas uzgodniony z zakładową organizacją zawodową.
- Zachodzą przyczyny do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy – za podstawę do zwolnienia dyscyplinarnego uznaje się:
- ciężkie naruszenie przez pracownicę podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienie przez pracownicę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie jej na zajmowanym stanowisku, jeśli przestępstwo to jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinioną przez pracownicę utratę uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
- Pracownica zatrudniona jest na zastępstwo – w przypadku, gdy kobieta w ciąży jest zatrudniona na potrzeby zastępstwa pracownika, nie podlega ochronie przed zwolnieniem. Jej umowa kończy się więc w momencie powrotu do pracy zastępowanego pracownika.
- Kobieta wyraża zgodę na zakończenie współpracy – umowa zawsze może zostać rozwiązana za porozumieniem stron. W przypadku oświadczenia woli pracownicy nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby zakończyć stosunek pracy.
Do którego tygodnia pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży?
Do powyższych wyjątków od ochrony pracy w ciąży należy także dodać niektóre umowy terminowe:
- umowy na czas określony, które kończą się przed upływem 12. tygodnia ciąży.
- umowy na okres próbny nieprzekraczający 1 miesiąca.
W innych przypadkach pracodawca ma obowiązek przedłużania umów terminowych do dnia porodu.
Ciąża a rodzaj umowy
Prawa pracownicze, takie jak ochrona przed zwolnieniem, wynikają ze stosunku pracy. Nie zapewniają ich natomiast inne formy zatrudnienia. Nie oznacza to jednak wcale, że w przypadku umów cywilnoprawnych kobiety w ciąży nie mogą liczyć na żadne wsparcie. Przyjrzyjmy się bliżej każdej sytuacji:
Ciąża a umowa o pracę
Umowa o pracę zapewnia kobiecie najbardziej stabilne zatrudnienie i pełen zakres praw pracowniczych w czasie ciąży. Jak już wiesz, w większości przypadków pracodawca nie może rozwiązać umowy z ciężarną pracownicą. Mowa przede wszystkim o umowie na czas nieokreślony. Umowy terminowe ulegają przedłużeniu do dnia porodu tylko wtedy, gdy kończą się po upływie 3. miesiąca ciąży. Umowy na okres próbny muszą być w dodatku zawarte na co najmniej 1 miesiąc.
Ciąża a umowa zlecenie/o dzieło
Kodeks pracy nie chroni oczywiście kobiet zatrudnionych na umowie-zleceniu. Zleceniodawca może więc zwolnić przyszłą mamę w dowolnym momencie. Będzie ona miała jednak prawo do 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeśli przez przynajmniej 90 dni opłacała ubezpieczenie chorobowe. Choć może wówczas korzystać ze świadczenia za okres niezdolności do pracy wywołany ciążą, to nie przysługuje jej prawo do urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Podobnie działa to w przypadku kobiet prowadzących własną działalność.
Najmniej korzystną formą zatrudnienia jest umowa o dzieło, która nie gwarantuje ciężarnej kobiecie ani ochrony przed zwolnieniem, ani urlopów, ani nawet zasiłku chorobowego.
Jakie prawa mają ciężarne kobiety w miejscu pracy?
Ochrona przed zwolnieniem to tylko jeden z przywilejów, które przysługują ciężarnym pracownicom. Kobiety w ciąży objęte są również:
- zakazem zatrudniania w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, poza stałym miejscem pracy (w delegacjach) oraz w systemie przerywanego czasu pracy – jeżeli pracodawca nie może zapewnić im innych warunków pracy, powinien zwolnić je od obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do dotychczasowego wynagrodzenia,
- zakazem wykonywania określonych prac – uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, a także mogących mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży,
- prawem do zwolnienia od pracy na czas badań lekarskich – jeśli ciężarna pracownica nie może wykonać niezbędnych badań poza godzinami pracy, pracodawca musi udzielić jej zwolnienia na ten czas.
Zwolnienie z pracy a urlop macierzyński
Bardzo ważnym przywilejem dla kobiet w ciąży jest prawo do urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca nie może zwolnić pracownicy w trakcie jego trwania. Ochrona obowiązuje także podczas urlopu rodzicielskiego i wychowawczego. Kobieta ma więc prawo do powrotu na to samo stanowisko, a jeśli nie jest to możliwe – do zatrudnienia przy innych zadaniach odpowiadających jej kwalifikacjom. Ewentualna zmiana zakresu obowiązków nie może jednak spowodować obniżenia dawnego wynagrodzenia.
Kiedy kobieta wróci do pracy po urlopach związanych z narodzinami i wychowaniem dziecka, straci ochronę przed zwolnieniem. Pracodawca może wówczas od razu rozwiązać z nią umowę z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia.
Praca w ciąży – przepisy. Podsumowanie
Każda kobieta, która planuje zajść w ciążę, powinna dobrze zapoznać się z opisanymi wyżej regulacjami. Dzięki temu zapewni sobie stabilne warunki zatrudnienia i będzie mogła korzystać z atrakcyjnych przywilejów, oczekując przyjścia dziecka na świat i poświęcając się jego wychowaniu.
