Czym jest ergonomia – definicja
Według encyklopedii PWN ergonomia jest nauką o optymalnym przystosowaniu stanowisk, procesów i środowiska pracy do możliwości psychofizycznych człowieka w taki sposób, by nie tylko uchronić jego życie i zdrowie, lecz dać mu również możliwość jak najlepszego rozwoju osobowości. W praktyce ma optymalizować metody pracy, zwracać uwagę na narzędzia, meble, maszyny, urządzenia, warunki pracy i wszelkie technologie, z którymi codziennie mają styczność pracownicy. Miejsce pracy ma być dostosowane do psychicznych oraz fizycznych potrzeb i zdolności wszystkich pracowników.
Każda firma chce, aby jej pracownicy byli zadowoleni ze swojej pracy. Wdrażanie ergonomicznych metod zwiększa morale zespołu, ponieważ ergonomia pracy poprawa efektywność, wydajność, zaangażowanie pracownika, a przede wszystkim jest ściśle związana z bezpieczeństwem.
Jeśli przykładowo pracownik realizujący zadania na szklarni wchodzi na wózek szklarniowy, który podnosi się na wysokość kilkunastu metrów, ale równocześnie wie, że narzędzie jest wadliwe, nie zapewnia bezpieczeństwa przy pielęgnacji, zbiorach lub opuszczaniu (p.. pomidorów szklarniowych), nie będzie czuł komfortu z wykonywanej pracy, ale stres przed potencjalnym wypadkiem.
Rodzaje ergonomii
Ergonomia koncepcyjna
Wykorzystywana jest na etapie planowania, powinna uwzględniać zasady BHP, wygodę, bezpieczeństwo oraz potrzeby pracownika. Ergonomia koncepcyjna jest najbardziej odpowiednia, ponieważ na jej bazie stanowisko budowane jest od podstaw – chodzi o to, aby już na etapie powstawania projektu zneutralizować wszystkie potencjalne zagrożenia, które mogą pojawić się, gdy stanowisko będzie gotowe. Specjaliści, projektując biuro, mogą zwrócić uwagę na szczegóły, które wpłyną na ergonomie pracy i pomogą pracownikom poczuć się dużo lepiej – zwracają uwagę na światło, meble, wysokość biurek, funkcje regulowania mebli, ustawienie wszystkich rzeczy wokół miejsca pracy.
Ergonomia korekcyjna
Jest trudniejszym procesem, ponieważ odnosi się do stanowiska, które już istnieje. Ergonomia korekcyjna pozwala wychwycić błędy i niedociągnięcia, by następnie nanieść potrzebne poprawki i udogodnienia. Jej założeniem jest modernizacja stanowiska pracy, aby minimalizować ryzyko, zagrożenia oraz zwiększyć efektywność. Nad tym procesem trzymają pieczę specjaliści ds. BHP, którzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami z kadrą zarządzającą, a także lekarze higieniści oraz lekarze medycyny pracy. Nie tylko ma na względzie np. zmianę elementów związanych z pracą, ale także poprawę bezpieczeństwa, co może oznaczać zmianę miejsca, usunięcie elementów, przez które bezpieczeństwo pracownika jest zagrożone, zwrócenie uwagi na odległości czy kąty nachylenia. Z jednej strony jest to korekta techniczna, odnosząca się do sprawności urządzeń, maszyn, ale ergonomia korekcyjna także ma na uwadze aspekty psychiczne oraz medyczne. Przykładem ergonomii korekcyjnej mogą być nawet obowiązujące przerwy dla pracowników. Oba rodzaje ergonomii mają istotny wpływ na poprawę bezpieczeństwa pracowników.
Jak powinno wyglądać ergonomiczne miejsce pracy?
W pracy biurowej spędza się większość czasu w pozycji siedzącej, więc bardzo łatwo pracownik może złapać złe nawyki, które nie będą odpowiednie dla zdrowia. Zaczynając od oświetlenia, najlepszym rozwiązaniem będzie światło naturalne, ponieważ oczy mniej się wówczas męczą. Dodatkowo ustawienie prostopadłe monitora względem okna uniknie odbicia światła w jego ekranie. Może się jednak zdarzyć, że podczas pracy w siedzibie firmy stanowisko jest ustawione tyłem do okna, ale za pracownikiem jest ściana, która zabiera dostęp do światła i pracownicy muszą korzystać w godzinach porannych z oświetlenia sztucznego.
Z kolei biurko powinno być na tyle szerokie i duże, żeby można było ustawić na nim wszystkie elementy w odpowiedniej odległości od siebie. Nowsze biurka mają także możliwości regulacji wysokości – pracownicy mogą nie tylko pracować, siedząc, ale jeśli chcą i tego potrzebują, mogą wybrać pracę na stojąco. Pod biurkiem może znaleźć się np. podnóżek ustawiony pod odpowiednim kątem.
Pracodawcy, zdając sobie sprawę z wielogodzinnej pracy swoich podwładnych, powinni zwrócić uwagę na technologie związane z monitorami. Górna ramka monitora powinna być na wysokości wzroku pracownika – wszystko po to, aby w trakcie pracy nie musiał zniżać głowy, co wpływa na wady postawy – np. schorzenia karku i szyi. Bardzo często pracownicy chcą to poprawić i zniwelować, obniżając wysokość fotela, co jest błędem. Jeśli pracownicy korzystają z laptopów, są dostępne specjalne podkładki z regulacją wysokości. Odpowiednią regulację z kątami oparcia powinno mieć także krzesło biurowe – ma dawać pracownikowi stabilność, wygodną pozycję ciała oraz swobodę ruchów.
Praca w biurze to także wyzwanie dla pracodawców i pracowników, jeśli firma zatrudnia wiele osób i organizuje im miejsca pracy na niedużej przestrzeni. Ergonomia pracy może się także odnosić do głośności w biurze. Bardzo trudno o skupienie, jeśli pokój pracownika jest zależny od innych i przez 8 godzin pracy przechodzi przez niego mnóstwo osób, które ze sobą prowadzą rozmowy, przygotowują kawę, żartują.
Podobnie jest z kwestią przeludnienia w pokojach – gdy współpracowników jest za dużo w jednym pomieszczeniu, nie jest to komfortowe. W większych biurach, a często w strefach co-workingowych, projektanci tworzą specjalne miejsca, aby pracownicy mieli sporo przestrzeni na pracę w odosobnieniu, jeśli tego potrzebują. Wiele firm, które posiadają dział handlowy (wykonujący takie zadania, jak rozmowy z klientami, zainteresowanymi, podpisanie umów), nie ma osobnych pomieszczeń lub call boxów, aby ich pracownik mógł wyjść z pięcioosobowego pokoju w biurze, żeby zadzwonić do klienta. W efekcie rozmawia w pokoju, a jego konwersację słyszą inni pracownicy, co w konsekwencji przeszkadza im w wykonywaniu zadań. Rozwiązaniem może być wprowadzenie trybu hybrydowego, czyli łączenia pracy w biurze z wykonywaniem obowiązków w domu. Z jednej strony pracownicy nie odczują alienacji, z drugiej oszczędzą na dojazdach i wczesnym wstawaniu oraz będą mogli poznać możliwości pracy z własnego lokum. Jeśli będą mieć tam zapewnioną ciszę i spokój, a także potrzebne narzędzia i odpowiednie warunki, może to zaowocować efektywniejszą pracą i większym zadowoleniem.
Ergonomia stanowiska pracy w domu
Gdy nastała pandemia COVID-19, wiele firm przeniosło organizację pracy do swoich domów, dlatego olbrzymim wyzwaniem pozostawało dostosowanie miejsca do pracy. Wielu pracowników w swoich mieszkaniach nie miało profesjonalnego fotela, monitora, a odpowiednie biurka na tzw. home office były zastępowane przez blaty w kuchni lub stoły.
Pracownik w domu powinien mieć miejsce, w którym w ciszy będzie wykonywał swoje obowiązki. Będzie miał biurko – duże, najlepiej z regulowaną wysokością, na którym postawi wszystkie narzędzia w odpowiedniej odległości od swojego wzroku (monitor, laptop), bez wymuszania nieodpowiednich ruchów, które nadwyrężą kręgi szyjne czy odcinek lędźwiowy.
Stanowisko domowe powinno spełniać podobne standardy jak w biurze – monitor (najlepiej z odpowiednią technologią w celu zniwelowania zmęczenia oczu) na wysokości wzroku, biurko powinno być ustawione prostopadle do okna, aby światło nie odbijało się w ekranie monitora. Ręce pracownika powinny być oparte na biurku nadgarstkami – żeby uniknąć bólu nadgarstków podczas pisania na klawiaturze, można zakupić specjalne podkładki.
Jeśli praca odbywa się tylko w trybie home office, pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odpowiedni sprzęt – w tym profesjonalny fotel z pełnym oparciem na plecy, regulacją wysokości i oparcia, z odpowiednią szerokością. Podczas wykonywania obowiązków zdalnie pracownicy przybierają niekiedy różne pozycje, np. obniżają pozycję w fotelu na półleżącą, co źle wpływa na ich postawę.
Ergonomia pracy w domu to także sytuacje wokół. Pracownik powinien rozgraniczyć pracę od życia prywatnego – mieć przestrzeń na wykonywanie obowiązków, ciszę i spokój, a współlokatorzy, rodzina powinni uszanować czas pracy. Jeśli pracownik po przejściu na pracę zdalną ma problemy ze skupieniem i efektywnością, powinien przeanalizować, jak wygląda wykonywanie przez niego obowiązków, co jest dla niego największym wyzwaniem i dlaczego, oraz jak wygląda jego stanowisko pracy w domu.
O ergonomii w pracy nie powinno się zapominać. Bardzo często skutki braku odpowiedniego ergonomicznego stanowiska w pracy nie są widoczne od razu, tylko pojawiają się po pewnym czasie. Mogą wówczas pojawić się problemy ze schodzeniem po schodach, wady postawy, problemy z nadgarstkami, bóle pleców. Pracodawcy powinni o tym pamiętać, że nieprawidłowe postawy wynikające z nieprzystosowanych miejsc pracy wpływają niekorzystnie na zdrowie pracowników, co w konsekwencji może wpłynąć na brak rąk do pracy.