Zwolnienie lekarskie dla pracownika z niepełnosprawnością

Zwolnienie lekarskie dla pracownika z niepełnosprawnością – zasady

Pracownik z niepełnosprawnością – analogicznie jak każdy zatrudniony – może otrzymać zasiłek chorobowy, jeżeli zachoruje albo ulegnie wypadkowi. Zasady udzielania L4 osobom z niepełnosprawnością są identyczne, jak w przypadku pracowników w pełni zdrowych. W trakcie zwolnienia lekarskiego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 

Zgodnie z art. 92 kodeksu pracy za czas niezdolności pracownika do pracy na skutek:

• choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – która trwa łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku – pracownik otrzymuje 80% pensji, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;
• wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży w powyższym okresie pracownik otrzymuje 100% pensji;
• poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów w powyższym okresie pracownik otrzymuje 100% pensji.

Brak różnic w zwolnieniach lekarskich dla osób z niepełnosprawnością nie oznacza, że wszystkie prawa pracowników w zakresie zwolnień są równe. Pracownikom z orzeczeniem o niepełnosprawności przysługują bowiem dodatkowe zwolnienia, które nie są stricte zwolnieniami lekarskimi. 

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku;
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Kto płaci za chorobowe pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności?

W razie choroby pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności co do zasady wynagrodzenie chorobowe wypłaca pracodawca. Jeśli jednak niezdolność do pracy trwa dłużej niż 33 dni w ciągu roku albo powyżej 14 dni w przypadku pracownika, który ukończył 50 lat, zasiłek chorobowy wypłaca ZUS. 

Jeśli niezdolność do pracy powstawała na skutek wypadku przy pracy, od pierwszego dnia przebywania na zwolnieniu zasiłek chorobowy jest wypłacany z ubezpieczenia wypadkowego przez ZUS. W przypadku pracodawców zatrudniających więcej niż 20 pracowników to zakład pracy dokonuje fizycznej wypłaty zasiłku i dopiero w późniejszym okresie rozlicza go w deklaracjach ZUS DRA. 

Wynagrodzenie za okres przebywania na turnusie rehabilitacyjnym lub wykonania badań specjalistycznych w przypadku osób z niepełnosprawnościami wypłaca pracodawca. Jego wysokość oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Aby otrzymać wynagrodzenie, pracownik jest zobowiązany dostarczyć do zakładu pracy odpowiednie dokumenty, które potwierdzą jego uczestnictwo w turnusie bądź konieczność wykonania badań. 

Typy porad specjalistycznych – przy których można skorzystać ze zwolnienia od pracy?

Pracodawca jest zobowiązany do zwolnienia od pracy pracownika o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, jeśli zachodzi konieczność wykonania badań specjalistycznych, zabiegów czy zakupu sprzętu, o ile te czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. W przepisach nie ma dokładnego katalogu czynności, które wchodzą w zakres dyspozycji przepisu, dlatego interpretacji dokonuje się w drodze praktyki jego stosowania. 

Na tej podstawie można wskazać, że ze zwolnienia od pracy można skorzystać w przypadku: 

• wykonania badań specjalistycznych, 
• przeprowadzenia zabiegów leczniczych lub usprawniających, 
• konieczności uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, 

ale tylko w przypadku, gdy przyczyny zwolnienia dotyczą choroby, z którą jest związana niepełnosprawność, a badania czy zabiegi są specjalistyczne. Tym samym wniosek o zwolnienie można złożyć m.in. w sytuacji wyjścia do lekarza specjalisty, jeśli obok porady specjalistycznej jest również wykonywane badanie specjalistyczne. 

Nieobecność w pracy – a co za tym idzie długość zwolnienia – zależy od konkretnych okoliczności i potrzeb pracownika. Tym samym jego wymiar może wynosić nie tylko cały dzień, ale również tylko kilka godzin, które są potrzebne do załatwienie niezbędnych spraw. 

Warto podkreślić, że pracodawca nie może oceniać, czy osoba z niepełnosprawnością potrzebuje wykonania określonych badań lub zabiegów albo zakupienia sprzętu. Z tego powodu wystarczające do skorzystania ze zwolnienia może być np. przedstawienie oświadczenia o godzinach otwarcia sklepu ze sprzętem rehabilitacyjnym w sytuacji, gdy sklep jest otwarty jedynie w godzinach pracy zatrudnionego. 

Zwolnienie lekarskie na turnus

Pracownicy z orzeczeniem o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mogą skorzystać z dodatkowego wolnego na czas rehabilitacji na turnusie. Zwolnienie od pracy jest udzielane na podstawie wniosku lekarza, który sprawuje opiekę lekarską nad pracownikiem. Zatrudniony jest zobowiązany przedstawić skierowanie na turnus w odpowiednim terminie, tak aby pracodawca był w stanie dostosować do nieobecności tok pracy zakładu. 

Zwolnienie przysługuje jedynie na pobyt na turnusie rehabilitacyjnym, który został zdefiniowany w art. 10c ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i ma zorganizowaną formę aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. 

Takie turnusy mogą być organizowane przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą co najmniej przez 2 lata działalność na rzecz osób z niepełnosprawnością i uzyskały wpis do rejestru organizatorów prowadzonego przez wojewodę oraz wyłącznie w ośrodkach, które uzyskały wpis do rejestru ośrodków prowadzonego przez ten organ. Zwolnienie na turnus rehabilitacyjny nie przysługuje tym samym m.in. na zwykły pobyt w sanatorium. 

Warto podkreślić, że pracodawca nie może wymagać od osoby z niepełnosprawnością, aby uczestniczyła w turnusie rehabilitacyjnym w czasie przebywania na zwykłym urlopie wypoczynkowym. 

Jak liczyć urlop osoby z niepełnosprawnością w danym roku kalendarzowym?

Obok analizy wpływu stopnia niepełnosprawności na uprawnienia do zwolnienia lekarskiego i dodatkowego nie można zapomnieć o zasadach związanych z dodatkowym urlopem. 

Pracownicy z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym lub znacznym na podstawie art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych mają prawo do dodatkowych 10 dni urlopu w ciągu roku kalendarzowego. Tym samym pracownik, którego staż pracy wynosi poniżej 10 lat, będzie miał do dyspozycji łącznie 30 dni urlopu, a jeśli staż pracy to co najmniej 10 lat, urlop przysługuje w wymiarze 36 dni. 

Zasady udzielania dodatkowego wolnego są analogiczne, jak w przypadku zwykłego urlopu wypoczynkowego. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego zatrudniony nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Przywileju nie można się zrzec, a niewykorzystany urlop przechodzi na kolejny rok. Z dodatkowego wolnego nie skorzystają osoby, które na podstawie odrębnych przepisów korzystają z wyższego niż 26 dni wymiaru urlopu. 

Należy pamiętać, że łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz zwolnienia na turnus rehabilitacyjny lub badania przysługującego osobie z niepełnosprawnością nie może przekroczyć 21 dni roboczych w danym roku kalendarzowym. W praktyce oznacza to, że jeśli zatrudniony skorzysta ze zwolnienia na turnus rehabilitacyjny w wymiarze 21 dni, nie będzie już mógł skorzystać z dodatkowego urlopu. Analogicznie, jeśli zwolnienie wyniesie np. 12 dni, osoba z niepełnosprawnością będzie uprawniona do wykorzystania jedynie 9 dni dodatkowego urlopu. 

Czy osoba z niepełnosprawnością jest chroniona przed zwolnieniem?

W polskim prawie pracy nie istnieje konkretna zasada, która zapewniałaby ochronę osób z niepełnosprawnością przed zwolnieniem z pracy. Nie oznacza to jednak, że tacy pracownicy nie mogą liczyć na żadne wsparcie. 

Wszystkie osoby z niepełnosprawnościami – niezależnie od stopnia niepełnosprawności – mają prawo do równego traktowania na rynku pracy w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Kodeks pracy zakazuje ich dyskryminacji zarówno w ujęciu bezpośrednim, jak i pośrednim. 

Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik ze względu na niepełnosprawność jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. 

Dyskryminowanie pośrednie ma z kolei miejsce, jeżeli na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie podstawowych elementów stosunku pracy wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na niepełnosprawność. 

Dodatkowo osoby z niepełnosprawnością nie muszą się martwić o korzystanie z przysługujących im na podstawie przepisów uprawnień, w tym w zakresie zwolnienia chorobowego, zwolnienia na turnus rehabilitacyjny czy dodatkowego urlopu. Pracodawca nie może zwolnić pracownika bez ważnej przyczyny, zwłaszcza jeśli chodzi o okresy chorobowe lub rehabilitacyjne. Zakład pracy ma obowiązek zapewnienia zatrudnionym osobom z niepełnosprawnością komfortowych warunków pracy i respektowania ich potrzeb związanych ze stanem zdrowia. 

Procedura uzyskania zwolnienia lekarskiego przez pracownika z niepełnosprawnością oraz zasady z nim związane nie różnią się od tych obowiązujących w pełni zdrowych pracowników. Zatrudnieni z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą jednak korzystać z dodatkowego zwolnienia oraz urlopu. Preferencje mają umożliwić im pogodzenie życia zawodowego z potrzebami z zakresu ochrony zdrowia.