![Zmęczony jak Polak. Co nas najbardziej wyczerpuje w pracy? [RAPORT]](https://zawodowo.olx.pl/wp-content/uploads/2025/02/zmeczeni-848x510.jpg)
Dlaczego i jak powstał raport?
Autorzy raportu stawiają pytanie, czy polscy pracownicy są zmęczeni? Co powoduje zmęczenie w różnych grupach wiekowych i u pracowników różnych sektorów gospodarki? Czy to zmęczenie ma wpływ na pracowników, biznes i bezpieczeństwo pracy? – Obserwując aktualne trendy, postępujące zmiany i nieustanny rozwój m.in. nowych technologii, zaczęliśmy zastanawiać się, w jaki sposób obecne warunki sprzyjają zdrowemu rozwojowi zawodowemu. Z jednej strony na rynek pracy wchodzą młode i względnie przyzwyczajone do wielu bodźców osoby, z drugiej strony, to też one stawiają nacisk na równowagę życiową i komfort psychiczny. Jednocześnie musimy pamiętać o grupie dojrzałych pracowników, która choć wychowywana w kulturze ciągłej pracy, może czuć się po prostu przytłoczona – pisze we wstępniaku do raportu Marta Wojewnik, przewodnicząca Koalicji Bezpieczni w Pracy. Podkreśla ona, że pracujemy w pośpiechu, a rynek w porażającym tempie podnosi poprzeczkę. W czasach dynamicznego rozwoju technologii
i natłoku informacji trudno znaleźć przestrzeń na odpowiednią regenerację. Tymczasem odczuwanie permanentnego stresu, przebywanie stale w hałasie, czy pod zbyt dużym obciążeniem fizycznym i psychicznym powoduje kosztowne i często nieodwracalne zmiany. Wojewnik pisze o utracie chęci i motywacji do pracy, wypaleniu, odczuwaniu dolegliwości fizycznych. – To następnie wpływa na nasze bezpieczeństwo w pracy i wydajność całej organizacji – ocenia specjalistka z KBwP. Powołuje się przy tym na dwa opracowania: „Zespół przewlekłego zmęczenia i jego znaczenie w medycynie pracy. Medycyna Pracy”, Wiszniewska, M., Walusiak, J., Wittczak, T., Pałczyński, C. (2005) oraz „Zarządzanie zmęczeniem pracowników: metody i narzędzia pomiaru zmęczenia. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych
i Zarządzania 2015”, Kuliński, M. (2015)
Twórców raportu zainspirował m.in. fakt, że zgodnie z danymi Eurostat za 2023 r., przeciętny Polak poświęca średnio 39,3 godzin tygodniowo na obowiązki służbowe. W Europie więcej pracują tylko Grecy i Rumuni.
W badaniu, które posłużyło do opracowania raportu o zmęczeniu polskich pracowników, udział wzięło 1034 respondentów, będących poza kadrą zarządzającą, reprezentujących branże obecne w polskiej gospodarce. Ze strony pracodawców udział w badaniu wzięło 200 osób należących do kadry zarządzającej, będących właścicielami, członkami zarządu, partnerami. Kryteria doboru stanowiły zróżnicowanie sektorowe oraz wielkość firmy. Badanie zrealizowano latem 2024 r.
Jak pracownicy definiują zmęczenie?
Podczas wykonywania badania zapytano pracowników, czym ich zdaniem jest zmęczenie w pracy. W raporcie uwzględniono jedynie odpowiedzi, które miały powyżej 5 proc. głosów. Okazało się, że termin ten kojarzony jest głównie z: brakiem motywacji, niechęcią do pracy, odliczaniem czasu do końca pracy (17 proc.), nadmiarem zadań (16 proc.), wypaleniem zawodowym (15 proc.), brakiem sił, mniejszą produktywnością i wydajnością, bezsilnością (11 proc.) oraz z objawami zmęczenia i wyczerpania fizycznego (11 proc.) oraz zmęczenia psychicznego (10 proc.). Między 7 a 9 proc. odpowiedzi dotyczyło monotonii, uczucia rutyny, nudy, znużenia, senności, przepracowania i przeciążenia.
O wskazanie, czym jest zmęczenie, poproszono również pracodawców. Najwięcej z nich wskazało brak motywacji, niechęć do pracy, odliczanie czasu do końca pracy (29 proc.); nudę, uczucie rutyny, powtarzanie tych samych czynności, monotonię (14 proc.);
brak satysfakcji, perspektyw, poczucia sensu i radości z pracy (14 proc.); nadmiar zadań (13 proc.) oraz na potrzebę odpoczynku, chęć położenia się do łóżka (12 proc.). Pojawiły się jednak również odpowiedzi, których u pracowników nie było (przy założeniu, że wskazano tylko odpowiedzi powyżej 5 proc.). To m.in. wypalenie zawodowe (6 proc.), problemy z koncentracją, rozdrażnienie, przytłoczenie, przebodźcowanie, bycie w ciągłym stanie gotowości (5 proc.).
Wyniki te skomentowała w raporcie ekspertka Marta Wojewnik. – Brak motywacji, niechęć do pracy i odliczanie czasu do jej końca to określenia zmęczenia, które najczęściej wskazywali zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Kolejne ze skojarzeń idą natomiast w nieco innych kierunkach. Pracownicy częściej niż pracodawcy wiązali zmęczenie z nadmiarem zadań, kwestiami fizycznymi oraz wypaleniem zawodowym. Możemy tym samym postawić tezę, że zmęczenie w pracy łatwiej wypala pracowników. Z kolei dla pracodawców zmęczenie w pracy oznacza również nudę, rutynę i brak satysfakcji, perspektyw oraz poczucia sensu i radości z pracy. Być może
pełnienie ważnej roli, możliwość realizowania siebie, decyzyjność oraz sprawczość poszerzają perspektywę i sprawiają, że pracodawcy lepiej przeciwdziałają wypaleniu, doceniając rolę systematycznej
regeneracji – sugeruje. Wskazuje ona, że tak odmienne postrzeganie zmęczenia w pracy nie tylko może być inne w skutkach, ale także wymagające innych narzędzi do rozwiązania problemu.
Ocena poziomu zmęczenia w pracy
Niepokojące się wnioski z raportu dotyczące częstotliwości odczuwania zmęczenia w pracy. W przypadku pracowników zmęczenie psychiczne często lub codziennie odczuwa 47 proc. pracowników, natomiast ze zmęczeniem fizycznym z taką częstotliwością boryka się aż 42 proc. pracowników. Warto zwrócić uwagę, że oba te rodzaje zmęczenia dotyczą różnych grup wiekowych. Zmęczenie psychiczne w pracy najmocniej dotyka respondentów w przedziale wiekowym 25-34 lat (53 proc. wskazań często lub codziennie) oraz 45-55 lat (50 proc.), a najmniej osoby po 55. roku życia. Zmęczenie fizyczne natomiast najsilniej odczuwają osoby między 18. a 24. rokiem życia
(49 proc.). Autorzy raportu wskazują, że wyjaśnieniem może być etap, w którym znajdują się przedstawiciele tej grupy wiekowej, wykonujący w większości prace dorywcze o charakterze manualnym. Najmniej zmęczenie fizyczne odczuwają respondenci po 55. roku życia (35 proc.), którzy
najpewniej mają więcej doświadczenia i umiejętności, co być może pozwala im wykonywać swoją pracę bardziej efektywnie i ekonomicznie, minimalizując fizyczne obciążenie. Poza tym dojrzałe osoby zajmują często wyższe stanowiska, które nie są aż tak wymagające fizycznie.
Zmęczenie psychiczne w sektorze przemysłowym
Ciekawe wnioski w raporcie dotyczą sektora przemysłowego. Częste zmęczenie fizyczne pracowników tej gałęzi gospodarki nikogo zapewne nie zdziwi. Okazuje się jednak, że także często odczuwają oni zmęczenie psychiczne i pod tym względem nie odbiegają wcale od osób zatrudnionych w sektorach, w których praca fizyczna nie stanowi istoty obowiązków. Prawie połowa pracowników z sektora przemysłowego codziennie lub często odczuwa zmęczenie fizyczne (przemysł: 45 proc. vs. inne sektory: 40 proc.).
Co więcej – grupa ta równie często odczuwa zmęczenie psychiczne i nie różni się od pracowników z pozostałych sektorów (48 proc. vs. 47 proc.). – Zmęczenie fizyczne wśród pracowników z sektora przemysłowego jest jednym z nieodłącznych elementów wykonywania tej pracy. Należy również zwrócić szczególną uwagę na wysoki poziom zmęczenia psychicznego, które pojawia się u tej grupy częściej niż fizyczne. Przy pracy fizycznej bardzo często zapomina się o aspekcie psychicznym, a jak wynika z badania – do złej kondycji psychicznej pracowników z branży przemysłowej może dojść nawet częściej. Ten sektor wiąże się z pracą fizyczną, dlatego dane o podobnym poziomie zmęczenia psychicznego i fizycznego mogą zaskakiwać. To temat, który z pewnością powinien zostać szerzej zbadany – ocenia Ewa Gawrysiak, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy, którą poproszono o komentarz do raportu.
Pracodawcy nie zauważają zmęczenia pracowników?
Niepokojące jest również to, że z wyników badania płynie wniosek, iż uczucie zmęczenia pracowników jest zjawiskiem długotrwałym. U blisko połowy respondentów utrzymuje się najczęściej przez kilka godzin. U 15 proc. pytanych zmęczenie trwa cały dzień, a niekiedy nawet kilka dni (9 proc.). 4 proc. wskazało na miesiąc lub dłużej.
Zaskakujące jest to, że na wyczerpanie fizyczne najbardziej skarży się grupa pracowników w wieku do 24 lat. Jednocześnie to właśnie oni pracują najmniej! Pracownicy średnio pracują 40,86 godzin tygodniowo, a ci najmłodsi o dwie godziny mniej. Z kolei najsilniejsze zmęczenie psychiczne odczuwają pracownicy w wieku 25-34 l., którzy pracują największą liczbę godzin tygodniowo – 41,56 h.
Z kolei pracodawcy częściej doświadczają wyczerpania psychicznego. Aż 49 proc. z nich stwierdziło, że ma to miejsce często lub codziennie. Zmęczenie fizyczne częste lub codzienne dotyka 30 proc. pracodawców.
To, co w tym kontekście może budzić największe obawy to to, że pracodawcy
mają inne postrzeganie poziomu zmęczenia swoich pracowników, co może wskazywać na brak zrozumienia między grupami. Według raportu pracodawcy uważają, że 31 proc. pracowników często lub codziennie doświadcza zarówno zmęczenia psychicznego, jak i fizycznego. W rzeczywistości odsetek pracowników odczuwających zmęczenie psychiczne jest o 16 pp. wyższy, a odczuwających zmęczenie fizyczne – o 11 pp. wyższy!
Źródła zmęczenia w pracy
– Trzeba jednak zaznaczyć, że zmęczenie w pracy nie zawsze jest skutkiem samej pracy. Pracownicy często przychodzą do pracy już zmęczeni np. sytuacją rodzinną (np. okres wychowywania małych dzieci) czy dodatkowym zatrudnieniem. Przepis art. 9 ust. 1 dyrektywy 2019/1152
nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby pracodawca nie zabraniał pracownikowi podejmowania pracy u innych pracodawców, poza harmonogramem czasu pracy ustalonym z tym pracodawcą, ani nie poddawał pracownika niekorzystnemu traktowaniu z tego powodu. Pracownik nie jest zobowiązany do informowania pracodawcy o podjęciu dodatkowego zatrudnienia. Ma to niewątpliwie wpływ na zmęczenie pracownika – zauważa w komentarzu do raportu Witold Polkowski, ekspert BHP z Pracodawcy RP.
Jednak głównych powodów zmęczenia pracownicy upatrują w organizacji pracy. Wskazują zbyt dużo zadań i obowiązków oraz monotonię i powtarzalność (po 39 proc.). Innymi źródłami przemęczenia ich zdaniem jest nadmierny stres (34 proc.), bycie w ciągłym stanie gotowości (31 proc.) oraz niska satysfakcja zawodowa (30 proc.). Jeśli zaś chodzi o pracodawców, to wskazują oni na bycie w ciągłym stanie gotowości (36 proc.), zbyt dużo zadań i obowiązków (35 proc.) oraz nadmierny stres (33 proc.). Okazuje się więc, że obie grupy zwracały uwagę na te same źródła zmęczenia w pracy. Na pierwszych czterech miejscach znalazły się te same powody, chociaż w nieco innej kolejności.
– Psychiczne obciążenie pracą (mental work-load) związane jest z przekroczeniem możliwości adaptacyjnych pracownika. Jak wynika z przeprowadzonego badania, pracownicy muszą najczęściej mierzyć
się ze zbyt dużą liczbą obowiązków i zadań oraz monotonią i powtarzalnością. W znaczący sposób wpływa to na funkcje poznawcze, przede wszystkim pamięć, koncentrację, uwagę oraz szybkość reakcji. Zbyt duża ilość obowiązków i zadań wiąże się z koniecznością wydłużania czasu, skupienia uwagi i koncentracji oraz przetwarzaniem większej liczby informacji, co wpływa na przeciążenie funkcji poznawczych, odczuwanych jako zmęczenie psychiczne – ocenia w komentarzu do raportu Agnieszka Warchał, psycholog, psychoterapeuta i ekspertka Fundacji Kultury Bezpieczeństwa. Dodaje ona, że tempo zmian i rozwoju jest obecnie tak duże, że niezależnie od stanowiska i roli zawodowej, coraz trudniej jest zaadaptować się do zmieniających warunków środowiska, w którym żyjemy i pracujemy. Problemy adaptacyjne oraz brak wystarczającej regeneracji wpływa na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne, dlatego coraz częściej zwraca się uwagę na olbrzymi wzrost diagnozowania chorób cywilizacyjnych, zarówno tych fizjologicznych (m.in. nowotwory, czy choroby autoimmunologiczne), jak i psychicznych (zwłaszcza zaburzenia afektywne i nerwicowe). – Przeciążenie psychiczne i fizyczne nie jest już problemem jednostkowym, lecz społecznym, a nawet globalnym – podsumowuje specjalistka.
Symptomy zmęczenia w pracy
Raport przynosi też odpowiedź na to, jakie oznaki zmęczenia w pracy odczuwają pracownicy, a jakie pracodawcy. Do głównych symptomów towarzyszących pracownikom często lub codziennie należą: monotonia i znudzenie (45 proc.), brak motywacji (41 proc.), przewlekłe zmęczenie, złe samopoczucie, gorszy nastrój i zaburzenie snu (po 37 proc.). Autorzy opracowania zwracają uwagę na to, że grupą pracowników, która szczególnie wybija się na tle pozostałych, są osoby między 25. a 34. rokiem życia. Borykają się one z problemem braku motywacji do pracy (47 proc. często lub codziennie), a 42 proc. z nich często lub codziennie mierzy się
ze złym samopoczuciem i gorszym nastrojem. Okazuje się, że całkowicie inaczej prezentują się wyniki w grupie pracowników mających 55 lat i więcej. Z raportu wynika, że na 11 symptomów 9 z nich w sposób najmniejszy dotyka właśnie pracowników po 55. roku życia. Tylko w przypadku przewlekłego zmęczenia (35 proc. często lub codziennie) i zaburzeń snu (38 proc. często lub codziennie), osoby z młodszych przedziałów wiekowych na ogół mniej sygnalizowały problem, co zapewne wynika z różnicy wieku.
– Prawie wszystkie z symptomów zmęczenia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego, dotyczą najczęściej osób w wieku 18-24 lat oraz 25-34 lat. Powodem tych zaskakujących wyników może być fakt, że są to osoby, które dopiero rozwijają swoje kariery, a w dzisiejszym, dynamicznym otoczeniu, może się ten rozwój wydawać zbyt wolny i powodować frustrację. Być może jednocześnie początek kariery zawodowej wiąże się z istotnymi kosztami psychicznymi związanymi m.in. z udowadnianiem swojej wartości i aspiracjami do awansu. Z kolei zmęczenie psychiczne w najmniejszym stopniu dotyka pracowników powyżej 55. roku życia, co może wynikać z faktu, że zdobyte doświadczenie pozwala im efektywniej rozwiązywać problemy i lepiej zarządzać obowiązkami. Po wynikach poprzedniego badania Koalicji na temat osób 50+, dane zawarte w tym raporcie dają jeszcze więcej argumentów na stabilność i wartość tej najstarszej grupy wiekowej dla rozwoju firm – ocenia w komentarzu do raportu Elżbieta Rogowska, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy.
Wpływ zmęczenia na bezpieczeństwo w pracy
W raporcie zwrócono uwagę na to, że warto zastanowić się nad uzupełnieniem szkoleń BHP o tematy związane ze zmęczeniem w pracy, gdyż tylko 24 proc. pracowników przyznało, że podczas szkolenia kwestie te były poruszane. – Zadania monotonne i powtarzalne czynności
obniżają selektywność uwagi, co może doprowadzić do pojawiania się większej ilości błędów w wykonywanych zadaniach oraz wolniejszej reakcji na bodźce, a co za tym idzie, mniejszej efektywności pracy oraz większej wypadkowości w miejscu pracy – przestrzega Agnieszka Warchał, psycholog, psychoterapeuta i ekspertka Fundacji Kultury Bezpieczeństwa.
Niezwykle istotny jest również dobór odzieży ochronnej. 3 na 10 pracowników (31 proc.) nosi odzież ochronną/roboczą przez cały czas, 17 proc. tylko w niektórych przypadkach, a w przypadku 12 proc. to inni współpracownicy noszą odzież ochronną/roboczą. Autorzy opracowania wskazują, że pracownicy firm, w których miejscu pracy noszona jest odzież ochronna lub którzy mają wpływ na zakup odzieży ochronnej/roboczej w miejscu pracy wskazują, że na zmniejszenie uczucia zmęczenia mogą wpłynąć następujące cechy odzieży ochronnej/roboczej: wygoda (73 proc.), zapewnienie swobody ruchu (73 proc.), oddychalność (71 proc.) oraz komfort termiczny podczas noszenia (71 proc.). Najmniejsze znaczenie ma styl i wygląd odzieży (41 proc). – Niestety odzież, z której korzystają pracownicy, nie zawsze spełnia te właściwości. Obecnie na rynku istnieje wiele technologii, które pozwalają na zwiększenie komfortowego użytkowania odzieży w każdych warunkach. Przy podejmowaniu decyzji o zainwestowaniu w dobrej jakości odzież roboczą lub ochronną warto rozważyć, że odpowiednio wysoka jakość przede wszystkim przekłada się na większe bezpieczeństwo, a także zapewnia komfort i zmniejsza uczucie zmęczenia pracownika – ocenia Marta Wojewnik, przewodnicząca Koalicji Bezpieczni w Pracy.
Z kolei Elżbieta Rogowska, ekspertka KBwP i v-ce prezes ds. operacyjnych w PW Krystian wskazuje w komentarzu do raportu, że jak pokazują wyniki badania, odzież ochronna i robocza jest jednym z elementów, które mogą
zmniejszać zmęczenie pracowników. – Tak jak w sporcie wygoda, właściwości materiałów i dopasowanie mają wpływ zarówno na komfort, jak i wyniki sportowca, tak samo w pracy krój, właściwości fizyczne i wygoda wpływają na efektywność i samopoczucie pracownika. Pamiętajmy, że pracownicy często chodzą w takiej odzieży przez cały dzień. To tak, jak z butami – w wygodnych trampkach możemy chodzić przez cały dzień bez uczucia zmęczenia, a te niedopasowane, niewygodne czy obcierające, szybko powodują u nas zmęczenie, a nawet ból – tłumaczy.
![Gen Zmiany rynku pracy [RAPORT]](https://zawodowo.olx.pl/wp-content/uploads/2024/09/shutterstock_2460133421-628x377.jpg)
![Czy IT to wciąż sektor pracy marzeń? [RAPORT]](https://zawodowo.olx.pl/wp-content/uploads/2023/04/it-worker-628x377.jpeg)
![Umiejętności technologiczne dezaktualizują się średnio co 2,5 roku [RAPORT]](https://zawodowo.olx.pl/wp-content/uploads/2023/04/it-628x377.jpeg)
![Ponad połowa liderów IT mierzy się z wypaleniem zawodowym [RAPORT]](https://zawodowo.olx.pl/wp-content/uploads/2024/01/it-burnout-628x377.jpeg)
