Wolny zawód – co to?
Co ciekawe, w polskim prawie nie istnieje oficjalna definicja wolnego zawodu. Jest to termin pojawiający się jednak w kilku aktach, spośród których największe znaczenie zdaje się mieć ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym. Zgodnie z zapisami przyjmuje się, że wolny zawód to taki, który wykonywany jest w ramach działalności bez zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze.
Wykonywanie wolnego zawodu odbywa się więc w oparciu o samozatrudnienie. Warto jednak zauważyć, że nie jest to jedyny warunek definiujący omawiane pojęcie. Pamiętać trzeba także o specjalistycznym wykształceniu kierunkowym, które umożliwia pracę w wolnym zawodzie bez konieczności wiązania się stosunkiem zależności z innymi podmiotami gospodarczymi. Ustawa mówi wprost o funkcjonowaniu w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
Wolne zawody – lista
„Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne” definiuje zawód wolny jako pozarolniczą działalność gospodarczą, wykonywaną przez:
- tłumaczy,
- adwokatów,
- notariuszy,
- radców prawnych,
- biegłych rewidentów,
- księgowych,
- agentów ubezpieczeniowych,
- agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające,
- brokerów reasekuracyjnych,
- brokerów ubezpieczeniowych,
- doradców podatkowych,
- doradców restrukturyzacyjnych,
- maklerów papierów wartościowych,
- doradców inwestycyjnych,
- agentów firm inwestycyjnych,
- rzeczników patentowych.
Warto odnotować, że lista wolnych zawodów jeszcze niedawno obejmowała między innymi profesje związane z medycyną czy budownictwem. Od 1 stycznia 2022 r. w rozumieniu przepisów podatkowych, wolnym zawodem nie jest już jednak działalność prowadzona przez:
- lekarzy,
- lekarzy dentystów,
- lekarzy weterynarii,
- techników dentystycznych,
- felczerów,
- położnych,
- pielęgniarek,
- psychologów,
- fizjoterapeutów,
- architektów,
- inżynierów budownictwa,
- rzeczoznawców budowlanych,
- nauczycieli.
Czym się różni wolny zawód od freelancera?
Na pierwszy rzut oka może wydawać się, że wykonywanie wolnego zawodu jest tożsame z pracę na freelansie. Choć faktycznie istnieje wiele cech wspólnych pomiędzy jednym a drugim, to warto podkreślić znaczenie dzielących je różnic.
O ile wolne zawody wymagają posiadania specjalistycznego wykształcenia, o tyle w przypadku freelancerów liczą się przede wszystkim posiadane umiejętności. Co więcej, wolny zawód powinien być wykonywany na podstawie samozatrudnienia, a wolny strzelec może pracować na przykład na umowach zlecenie czy umowach o dzieło.
Warto też zwrócić uwagę na kwestię etyki zawodowej i odpowiedzialności za pracę. Są to wartości, które mają ogromne znaczenie w przypadku wyspecjalizowanych usług świadczonych przez osoby wykonujące wolne zawody. Freelancera natomiast nie ograniczają żadne odgórnie ustalone zasady postępowania, a zakres jego odpowiedzialności określany jest każdorazowo w ramach konkretnej umowy.
Czym się różni wolny zawód od zawodu zaufania publicznego?
Pojęcie wolnego zawodu ma też sporo wspólnego z zawodem zaufania publicznego. Terminy te nie są jednak tożsame. Pierwszy z nich ma bowiem zdecydowanie szersze znaczenie i odnosi się przede wszystkim do kwestii gospodarczych oraz podatkowych. Drugi natomiast jest związany bezpośrednio z istnieniem samorządu zawodowego, który czuwa nad należytym wykonywaniem danej profesji. Jak łatwo zauważyć, nie każdy wolny zawód kontrolowany jest przez taki organ.
Choć w obu przypadkach kładzie się duży nacisk na przestrzeganie norm etyki zawodowej, to wolny zawód wiąże się z mniejszym poziomem odpowiedzialności i większą swobodą. Istotą zawodu zaufania publicznego jest natomiast troska o dobro ogółu. Taką pracę wykonują na przykład lekarze, pielęgniarki, adwokaci, notariusze, doradcy podatkowi czy architekci.
Wolny zawód a składki na ZUS
Skoro specjaliści wykonujący wolne zawody pracują w ramach samozatrudnienia, to muszą opłacać składki ZUS na takich samych zasadach jak inni właściciele działalności gospodarczych. Jedyna różnica polega na odebraniu im przywileju do składek preferencyjnych. Zgodnie z prawem większość osób wykonujących wolny zawód nie może korzystać z Małego ZUS-u. Wyjątek stanowią między innymi tłumacze, a interpretacja przepisów często zależy od samego Zakładu.
Aktualnie zgłoszenie zawodów wolnych do ubezpieczenia odbywa się na zasadach ogólnych, a obowiązującym je kodem zawodów ZUS jest 05 70 XX lub 05 10 XX.
Wolny zawód a kwestie podatkowe
Podobnie jak inne osoby na własnej działalności gospodarczej, przedstawiciele wolnych zawodów mogą rozliczać się na podstawie:
- skali podatkowej,
- podatku liniowego,
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Wiele osób wykonujących wolne zawody wybiera tę ostatnią formę opodatkowania, tym bardziej że z początkiem 2021 roku w życie weszły przepisy obniżające stawkę ryczałtu z 20 do 17%.
Wykonywanie wolnego zawodu – wady i zalety
Zastanawiając się nad karierą w wolnym zawodzie, warto rozważyć związane z nim zalety oraz wady. Do plusów takiej profesji z pewnością należy samodzielność i możliwość organizacji czasu pracy we własnym zakresie. To samo dotyczy zresztą wyboru miejsca wykonywania obowiązków. Tylko od specjalisty zależy, czy będzie świadczył swoje usługi w domu, prywatnym gabinecie, przestrzeni do coworkingu, czy najmowanym biurze.
Zastanawiając się nad wadami takiego rozwiązania, należy natomiast zauważyć brak stałego wynagrodzenia za pracę w wolnych zawodach. Z uwagi na nienormowany czas pracy i niezależność, przychody specjalistów zależą wyłącznie od ich samodyscypliny i organizacji. Może to działać na ich szkodę, ale niejednokrotnie także na korzyść.
Wolny zawód a działalność gospodarcza i spółki partnerskie – podsumowanie
Wiesz już, że przedstawiciele wolnych zawodów wykonują zazwyczaj pracę na własny rachunek. Warto jednak podkreślić, że nie są oni ograniczeni do prowadzenia jednoosobowych działalności gospodarczych. Mogą zakładać też spółki partnerskie, co sprecyzowane zostało w Kodeksie Spółek Handlowych.
Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej na temat zawodów wolnych, zapoznaj się z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania, które znajdziesz poniżej!
