Jakie urlopy po urodzeniu dziecka przysługują rodzicom?
Urlop po urodzeniu dziecka jest dostępny zarówno dla mamy, jak i dla taty dziecka.
Pierwsze wolne przysługuje zaraz po narodzinach. Chodzi o urlop macierzyński, czyli wolne dedykowane przede wszystkim mamie dziecka. Czy można skrócić urlop macierzyński? Pracownica musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni wolnego, aby zregenerować siły po porodzie. Dopiero wtedy ma prawo zrzec się pozostałej części, jeśli opiekę nad dzieckiem przejmie ojciec.
Ile wolnego dla ojca po urodzeniu dziecka? Oprócz ewentualnego przejęcia urlopu macierzyńskiego tata ma również do dyspozycji dedykowany dla niego urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni. Może go wykorzystać do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca, a więc np. w trakcie korzystania przez matkę z nieprzenoszalnej części urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski po macierzyńskim jest dedykowany obojgu rodzicom. To mama i tata ustalają, jak podzielą się opieką nad dzieckiem w kolejnych miesiącach życia. Jeśli taka będzie ich wola, mogą przebywać na urlopie rodzicielskim wspólnie w ramach łącznego wymiaru. Po zmianach w przepisach z 2023 roku każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tego prawa nie można przenieść na partnera.
Urlop rodzicielski a wychowawczy różni przede wszystkim kwestia zasiłku. Oba rodzaje wolnego mogą wykorzystać zarówno mama, jak i tata dziecka, przy czym dla każdego zarezerwowany jest miesiąc na wyłączność. Urlop wychowawczy to ostatni urlop dla młodych rodziców, który przysługuje jako dodatkowe uprawnienie obok urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Został stworzony z myślą o mniejszym gronie pracowników, którzy planują zostać dłużej z dzieckiem w domu. Rodzice w tym czasie korzystają z ochrony przed zwolnieniem, ale nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego.
Kiedy nie można skorzystać z urlopu po urodzeniu dziecka?
Urlop po urodzeniu dziecka przysługuje tylko kobietom i mężczyznom, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym. To przede wszystkim zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Takiego prawa nie mają m.in. osoby pracujące na umowie o dzieło. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, gdzie możliwość skorzystania z wolnego po narodzinach dziecka przewidziano w umowie jako dodatkowy benefit. Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą mogą z kolei starać się o zasiłek na zasadach zasiłku macierzyńskiego.
Komu przysługuje urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy?
Urlop macierzyński przysługuje przede wszystkim mamie dziecka. Wspomnieliśmy już jednak, że po wykorzystaniu 14 tygodni kobieta może zrzec się jego pozostałej części i wrócić do pracy, jeśli z dzieckiem zostanie ojciec. W takiej sytuacji mężczyzna również jest częściowo uprawniony do urlopu macierzyńskiego, który jest potocznie nazywany urlopem tacierzyńskim.
Czym się różni urlop macierzyński od rodzicielskiego? Urlop macierzyński został stworzony z myślą o okresie następującym zaraz po narodzinach dziecka. Ma dać matce możliwość regeneracji po porodzie, dlatego obowiązkowej części takiego wolnego kobieta nie może przenieść na partnera. Urlop rodzicielski i wychowawczy rodzice mogą zaplanować i podzielić między siebie prawie dowolnie. Jedyny wyjątek od tej zasady stanowią okresy do wyłącznego wykorzystania przez każdego z rodziców. Dzięki elastyczności urlopu rodzicielskiego i wychowawczego młodzi rodzice są w stanie lepiej dopasować zapewnione przez ustawodawcę możliwości do swoich potrzeb.
Ile trwa urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy?
Zastanawiasz się, ile wolnego po urodzeniu dziecka możesz wykorzystać? Wymiar urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego różni się znacznie.
Okres urlopu macierzyńskiego wynosi:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Tym samym w przypadku narodzin jednego dziecka tata – w razie zrzeczenia się na jego rzecz nieobowiązkowej części urlopu macierzyńskiego przez matkę – będzie mógł wykorzystać maksymalnie 6 tygodni urlopu tacierzyńskiego.
Wymiar urlopu rodzicielskiego jest dłuższy. Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 43 tygodni – w przypadku narodzin większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Pamiętaj, że każdemu z rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z łącznego wymiaru urlopu określonego powyżej. Takiego prawa nie można przenieść na drugiego z pracowników.
Do kiedy można wykorzystać urlop rodzicielski? Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Ile trwa urlop wychowawczy? Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Czas na jego wykorzystanie jest analogiczny jak w przypadku urlopu rodzicielskiego. Urlop wychowawczy należy się łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Każdemu z nich przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z łącznego wymiaru urlopu. Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka.
Wynagrodzenie podczas urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego
Zastanawiasz się, czy urlop macierzyński jest płatny? Dobrą informacją dla rodziców jest fakt, że za czas korzystania z urlopu macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz ojcowskiego ubezpieczonym przysługuje zasiłek macierzyński.
Pracownik może wybrać wysokość zasiłku macierzyńskiego, który będzie wypłacany w czasie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Pierwsze rozwiązanie to zasiłek w wymiarze 100 procent w czasie urlopu macierzyńskiego oraz 70 procent w czasie urlopu rodzicielskiego. Jeśli jednak rodzice złożą do pracodawcy lub ZUS wniosek w ciągu 21 dni od urodzenia dziecka, mogą alternatywnie otrzymywać zasiłek macierzyński w wysokości 81,5 procent za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Wniosek o urlop po urodzeniu dziecka
Rodzice, którzy chcą skorzystać z urlopu po urodzeniu dziecka, muszą złożyć do pracodawcy odpowiedni wniosek. Dopuszczalna jest zarówno forma papierowa, jak i elektroniczna. Wniosek o urlop rodzicielski oraz wychowawczy trzeba złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Pracodawca nie ma prawa odmówić ani urlopu macierzyńskiego, ani rodzicielskiego czy wychowawczego. Rodzice, którzy biorą takie wolne w celu opieki nad dzieckiem, korzystają z ochrony przed zwolnieniem.
Urlopy po urodzeniu dziecka - podsumowanie
Po narodzinach dziecka rodzice mogą korzystać z kilku rodzajów urlopu. Różne rodzaje wolnego można łączyć, a elastyczność związana z jego podziałem ułatwia efektywne dzielenie się obowiązkami związanymi z opieką nad noworodkiem. Kolejne nowelizacje przepisów w tym zakresie mają zapewnić rodzicom równe traktowanie oraz ułatwić powrót do obowiązków zawodowych w przyszłości.
