Prawo do urlopu macierzyńskiego. Wymiar urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński to wolne stworzone z myślą o młodych rodzicach. Przysługuje przede wszystkim matce dziecka, jednak na określonych zasadach po pewnym czasie ma prawo przejąć go ojciec. Może być wykorzystany częściowo przez pracownicę – w wymiarze maksymalnie 6 tygodni – przed porodem. W takiej sytuacji po narodzinach dziecka do zużycia pozostanie pozostała część z łącznej puli.
Wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Jaki urlop po urodzeniu dziecka dla ojca gwarantuje ustawodawca? Oprócz urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego tata może skorzystać z części urlopu macierzyńskiego (tzw. urlop tacierzyński), o ile z jej realizacji zrezygnuje mama dziecka.
Rezygnacja matki z prawa do urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński dla ojca jest dopuszczalny po upływie okresu, który na podstawie art. 180 § 4 jest zobowiązana wykorzystać matka dziecka. Chodzi o co najmniej 14 tygodni po porodzie. Taki urlop jest zarezerwowany dla mamy, aby umożliwić jej regenerację po porodzie.
Po upływie wskazanego okresu pracownica ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli:
- pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko;
- przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.
Ile wolnego po urodzeniu dziecka dla ojca przysługuje w ramach urlopu tacierzyńskiego? Tata może wykorzystać pozostałą część należnego urlopu macierzyńskiego, więc dokładna długość wolnego zależy od dostępnego wymiaru (liczby urodzonych dzieci). Ojciec ma prawo iść na urlop po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego. W przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie dla ojca pozostanie tym samym maksymalnie 6 tygodni urlopu macierzyńskiego.
Urlop macierzyński dla ojca w przypadku zgonu lub hospitalizacji matki, porzucenia dziecka
Rodzice dziecka mogą podzielić się urlopem macierzyńskim, ale to kobieta musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni wolnego. Od tej zasady istnieje kilka wyjątków.
Tata dziecka może przejść na urlop macierzyński już po upływie 8 tygodni, o ile:
- mama dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i wykorzystała po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego,
- mama dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w zakresie stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem i wykorzystała po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego.
Prawo do rezygnacji z pozostałej części tego urlopu przysługuje w tych przypadkach tylko, gdy:
- pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny;
- przez czas odpowiadający pozostałemu okresowi urlopu macierzyńskiego osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w tym celu przerwał działalność zarobkową.
Jeśli mama dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i zrezygnowała z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie albo gdy ubezpieczona-matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym i przerwała pobieranie zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, środki przysługują pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny.
Przepisy dopuszczają też skorzystanie przez ojca z dłuższego urlopu macierzyńskiego w przypadku:
- zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej-matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego – prawo do części urlopu macierzyńskiego przysługuje za okres po dniu zgonu;
- porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczoną-matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego – prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka, nie wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez:
- pracownicę, po porodzie, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
- ubezpieczoną-matkę dziecka, zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Co przysługuje ojcu po narodzinach dziecka? To pod określonymi warunkami nie tylko część urlopu macierzyńskiego, ale również zasiłek macierzyński.
Zasiłek macierzyński w okresie wskazanym przez kodeks pracy jako czas urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru. To zdecydowanie więcej niż w przypadku urlopu rodzicielskiego, w którego trakcie zasiłek wynosi tylko 70 procent podstawy wymiaru.
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego (tacierzyńskiego) stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie rodzica wypłacane w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających okres, w którym ten nie będzie pracować. Najczęściej to pensja uzyskiwana u aktualnego płatnika składek, jednak w przypadku zmiany pracy pod uwagę może być brane również wynagrodzenie otrzymywane u poprzedniego płatnika.
Wniosek ojca dziecka o wykorzystanie części urlopu macierzyńskiego
Tata, który chce przejąć pozostałą część urlopu macierzyńskiego, musi złożyć wniosek o urlop macierzyński dla ojca.
Części urlopu macierzyńskiego pracodawca udziela ojcu wychowującemu dziecko (bądź ewentualnie innemu członkowi najbliższej rodziny) na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach. To przede wszystkim aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie matki dziecka o rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego wraz z zaświadczeniem, że kobieta wykorzystała po porodzie co najmniej 14 tygodni wolnego.
Pracodawca musi uwzględnić wniosek. Nie może więc na siłę zatrzymać ojca dziecka w pracy. Pamiętaj, że rodzicom w trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego przysługuje szeroka ochrona zagwarantowana przez przepisy prawa pracy. Dzięki temu nie muszą się martwić o swoją posadę.
Urlop macierzyński dla ojca - podsumowanie
Rodzice po narodzinach dziecka mogą korzystać z kilku rodzajów wolnego. Urlop macierzyński – wbrew nazwie – nie musi być w całości wykorzystany przez matkę. Dzięki furtce pozostawionej przez przepisy po 14 tygodniach opiekę nad dzieckiem ma prawo przejąć tata. Takie rozwiązanie pozwala młodym rodzicom elastycznie dzielić się obowiązkami w zakresie wychowania potomka i ułatwia powrót do pracy kobiecie po porodzie.
