Komu przysługuje trzynasta pensja?
Dodatkowa pensja w postaci trzynastki nie jest powszechnym przywilejem. Przysługuje tylko jednej grupie pracowników, a mianowicie tym zatrudnionym w sferze budżetowej. Zgodnie z Ustawą z dnia 12 grudnia 1997 r. do otrzymania trzynastego wynagrodzenia uprawnieni są:
- pracownicy państwowych jednostek sfery budżetowej,
- osoby zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz w sądach i trybunałach,
- pracownicy samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową,
- pracownicy biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz kół albo zespołów parlamentarnych.
Powyższe zasady oznaczają, że dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników sfery budżetowej przysługuje między innymi nauczycielom, pracownikom biur poselskich czy służb mundurowych. Warto jednak pamiętać, że wykonywane przez nich zawody nie są wystarczającą przesłanką do otrzymania trzynastego wynagrodzenia. Osoby te muszą ponadto pozostawać w stosunku pracy, czyli mieć podpisaną umowę o pracę. Nie ma przy tym znaczenia czas jej trwania (określony lub nieokreślony) oraz wymiar pracy (pełen etat, pół etatu itd.). Na wypłatę trzynastki mogą liczyć także osoby na umowach o zastępstwo.
W tym miejscu należy zwrócić także uwagę na sytuacje, w których trzynastka nie przysługuje. Pracownik może utracić ją w przypadku:
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
- rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika,
- przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
- kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby.
Ile wynosi trzynasta pensja?
Wysokość trzynastki jest bardzo prosta do obliczenia. To po prostu 8,5% sumy wynagrodzeń otrzymanych przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Uwzględnia się w nim zarówno pensję zasadniczą, jak i wszelkie dodatki, nagrody czy płacę za urlop wypoczynkowy. Pod uwagę nie bierze się natomiast wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, odprawy emerytalnej i rentowej, a także nagród uznaniowych i jubileuszowych.
Pamiętaj też, że świadczenie podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu na takich samych zasadach jak inne elementy wynagrodzenia. 13-tka na rękę będzie więc odczuwalnie niższa, niż mogłyby wskazywać na to wstępne wyliczenia.
Kiedy będzie wypłacana trzynastka?
Dodatkowe wynagrodzenie roczne w budżetówce zaczyna przysługiwać pracownikowi w momencie, kiedy przepracuje u danego pracodawcy pełen rok kalendarzowy. Osoby zatrudnione przez krótszy okres mogą jednak liczyć na 13. pensję w proporcjonalnej wysokości, pod warunkiem, że ich staż pracy w zakładzie wynosi przynajmniej 6 miesięcy. W wyjątkowych sytuacjach pracownik uzyska nawet prawo do trzynastki mimo zatrudnienia krótszego niż pół roku. Mowa o takich przypadkach jak:
- powołanie go do czynnej służby wojskowej lub skierowanie do służby zastępczej,
- skorzystanie z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego, wychowawczego lub urlopu dla poratowania zdrowia,
- nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem lub nauczycielem akademickim w trakcie roku kalendarzowego, zgodnie z organizacją instytucji,
- zatrudnienie do pracy sezonowej, jeżeli umowa została zawarta na okres min. 3 miesięcy,
- wygaśnięcie umowy o pracę na skutek śmierci pracownika,
- rozwiązanie stosunku pracy z powodu przejścia pracownika na emeryturę lub rentę,
- rozwiązanie umowy lub podjęcie zatrudnienia w wyniku m.in. przeniesienia służbowego, powołania bądź wyboru, likwidacji pracodawcy czy reorganizacji jednostki.
Trzynaste wynagrodzenie powinno zostać przekazane pracownikowi w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku następującego po okresie, za który jest ono należne. Pracodawca ma więc obowiązek wypłaty 13-tek do końca marca. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy umowa zostaje rozwiązana w związku z likwidacją zakładu. Dodatkowa pensja powinna wówczas trafić na konto pracownika w ostatnim dniu stosunku pracy.
Możesz zastanawiać się też nad tym, co grozi pracodawcy za nieterminową wypłatę trzynastki w budżetówce. Zgodnie z Kodeksem pracy, naraża się on na karę w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
Trzynasta pensja dla nauczycieli
Trzynastki dla nauczycieli przyznawane są na takich samych zasadach jak świadczenia dla pozostałych pracowników budżetówki. Dodatkowe wynagrodzenie za pracę wypłacane jest im zatem do końca marca roku następującego po okresie, za który przysługuje. Wysokość trzynastki odpowiada zaś wartości 8,5% wynagrodzenia pracownika z minionego roku kalendarzowego. Kwestie te uregulowane są w art. 48 Karty Nauczyciela.
Trzynasta pensja dla emerytów i rencistów
Od momentu, gdy w życie wszedł rządowy program Emerytura Plus, trzynastka przysługuje także emerytom i rencistom. Świadczenie jest im wypłacane automatycznie, co oznacza, że nie muszą oni składać żadnych wniosków w celu jego uzyskania. Mogą na nie liczyć nawet pracujący emeryci.
Warto jednak zauważyć, że 13. emeryturę wylicza się zupełnie inaczej niż trzynastkę w budżetówce. Dodatkowe świadczenie dla seniorów i rencistów ma mianowicie wartość najniższej emerytury. Trzynastka 2024 wynosi więc 1780,96 zł brutto, czyli około 1620,65 zł netto. Środki są wypłacane z kwietniową emeryturą.
Podsumowanie
13. pensja to dodatkowe wynagrodzenie przeznaczone dla pracowników budżetówki zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Trzynastka w pełnej wysokości przysługuje osobom, których okres zatrudnienia w danym zakładzie wynosi przynajmniej 1 pełny rok kalendarzowy. Wysokość dodatkowego rocznego wynagrodzenia stanowi 8,5% zarobków z minionych 12 miesięcy. Uprawnieni do świadczenia są także emeryci i renciści, przy czym wypłata trzynastki po przejściu na emeryturę ograniczona jest w 2024 r. do 1780,96 zł brutto.
Pamiętając o powyższych zasadach przyznawania trzynastki 2024, z łatwością obliczysz, jakiej wysokości świadczenie przysługuje pracownikom sfery budżetowej i emerytom!
