Toksyczni, czyli jacy? To, co powoduje, że pewne osoby mają negatywny wpływ na zespół, wynika z ich cech osobowości, które uwidaczniają się w zachowaniach. Czynniki zewnętrzne w miejscu pracy, takie jak stres, przeciążenie zadaniami czy wypalenie zawodowe mogą powodować frustrację u części pracowników, przeciążenie ich wytrzymałości emocjonalnej i wskutek tego mogą wpływać na występowanie u nich zachowań, które uznawane są za toksyczne.
Syndrom zgniłego jabłka doskonale opisuje wpływ toksycznych osób na resztę zespołu i był on wielokrotnie poddawany analizom. Jak wskazują wyniki badania przeprowadzonego przez M. Kusy’ego i E. Hollowaya, jeśli w zespole mamy dwie emocjonalnie niestabilne osoby i dwie stabilne, to cała grupa przejmuje zachowania tych toksycznych pracowników. Ich zachowania rozprzestrzeniają się w zespole i emanują negatywną energią na innych. Jedna toksyczna osoba potrafi obniżyć produktywność zespołu o 30%. Poza tym posiadanie takiego pracownika w zespole często powoduje, że inni decydują się na zmianę miejsca zatrudnienia. W skutek tego traci się wartościowe osoby, a pracownicy wykazujący niepożądane zachowania pozostają i nadal oddziałują na środowisko pracy.
Toksyczne zachowania pracowników
Można wyróżnić kilka grup zachowań, które są niepożądane i negatywnie przekładają się na komfort pracy innych. Bardzo często problem dotyczy przedmiotowego traktowania innych, krytykowania ich i destrukcyjnego podejścia do informacji zwrotnej. Osoby toksyczne często same osiągają dobre wyniki w pracy, są zaangażowane. Jednak ich zachowania powodują, że inni pracują gorzej.
Nierzadko pojawiają się także zachowania, w których toksyczna osoba pokazuje, jak bardzo jest zaangażowana w pracę, jak wiele poświęca. Postępowaniem tym powoduje, że inni czują się niewystarczająco dobrzy.
Kolejna grupa zachowań toksycznych dotyczy osób, które są zamknięte na dzielenie się wiedzą, współpracę z innymi oraz przyjmowanie informacji zwrotnej. Zdarzają się także osoby, które sabotują pracę innych, wtrącają się w pracę innych oraz zajmują się intrygami.
Co składa się na toksyczne środowisko pracy?
Elementy, które wpływają na zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia toksycznych zachowań u pracowników dotyczą kilku obszarów. Jednym z najbardziej istotnych są problemy z komunikacją na poziomie managementu oraz przy przepływie informacji między menedżerami, a pracownikami w ich zespołach, a także między współpracownikami. Według badania Skynova (HR Morning: „7 signs you have a toxic workplace – and how to fix it”), prawie 40% osób twierdzi, że jest to główny czynnik zwiększający toksyczność ich miejsca pracy. Brak odpowiedniej komunikacji wywołuje niepewność, domysły oraz plotki, a to prosta droga do tworzenia toksycznego środowiska.
Kolejnym znaczącym elementem jest wypalenie zawodowe (35%). Jego wpływ na toksyczne zachowania pracowników, wynika z tego, że osoba wypalona zdecydowanie mniej angażuje się w pracę, co z kolei negatywnie przekłada się na poziom wykonywania zadań oraz na relacje w zespole.
Nie bez znaczenia są także plotki (30%), a także negatywne nastawienie pracowników do siebie nawzajem (28%). Ponadto 27% osób wskazuje, że negatywny wpływ na ich funkcjonowanie mają osoby, które jawnie narzekają w pracy. Pokrywa się to również z badaniami Instytutu Gallupa nad zaangażowaniem [1]. Wnioski z nich wskazują, że najbardziej niepożądane są tzw. osoby aktywnie niezaangażowane, które jawnie narzekają i dzielą się otwarcie swoim niezadowoleniem z innymi osobami. W badaniach Skynova 24% respondentów wskazało, że niezmotywowani pracownicy mają istotny wpływ na tworzenie się toksycznego środowiska pracy.
Toksyczny szef
Rola przełożonego jest kluczowym czynnikiem wpływającym na podejście pracowników do ich miejsca zatrudnienia. Co więcej, zaufanie do menedżerów i ich roli jest jednym z trzech komponentów składających się na zaangażowanie zatrudnionych osób [2].
Jeśli przełożony wykazuje toksyczne zachowania, odbija się to znacząco na zespole. Z jednej strony menedżer tak samo jak inni pracownicy, może doświadczać sytuacji opisanych powyżej i poprzez wpływ czynników zewnętrznych przejawiać niepożądane zachowania. Jednak może także swoim postępowaniem wywoływać toksyczne zachowania w zespole. Czytając raport Skynova, można wnioskować, że toksyczność środowiska wynika nierzadko z niewłaściwego podejścia do pracowników:
- wysokiego stresu (30%),
- zbyt dużego obciążenia pracą (24%),
- faworyzowania niektórych pracowników (22%).
Ponadto 24% badanych sugeruje, że negatywny wpływ na zespół ma brak zaufania między pracownikami i menedżerami. Częstym problemem jest także brak świadomości toksyczności swoich zachowań.
W badaniach Skynova wśród osób, które uznają, że doświadczają toksycznych zachowań w miejscu pracy, 69% wskazuje, że to właśnie przełożeni mają na to wpływ. Co ciekawe, są to głównie wskazania pochodzące od mężczyzn. Kobiety z kolei zaznaczają, że częściej doświadczają negatywnych zachowań od swoich współpracowników.
Toksyczne zachowania a praca zdalna
Pracując zdalnie, często traci się możliwość dostrzegania na bieżąco pojawiających się problemów. Sama specyfika codziennego funkcjonowania firmy jest wówczas obarczona wieloma trudnościami i błędami. Firmy nie mają dostateczne dobrze przygotowanego systemu działania, pojawiają się problemy z włączaniem pracowników w zadania, komunikacja zwykle nie jest wystarczająco dobra, a menedżerowie nie wiedzą, jak podtrzymywać zaangażowanie w zespołach.
Dużo trudniej jest także zadbać o przepływ informacji oraz o relacje. To powoduje, że częściej pojawiają się plotki, domysły i nieporozumienia, które z kolei trudniej jest zauważyć niż przy pracy w biurze.
Badania Skynova wskazują, że przy pracy stacjonarnej i zdalnej, osoby zatrudnione obarczone są innego rodzaju trudnościami, które w niepożądany sposób wpływają na środowisko pracy. Pracujący z biura najczęściej doświadczają niewłaściwej komunikacji między pracownikami, nieporozumień, kłótni i otwarcie narzekających współpracowników. Przy pracy zdalnej, z uwagi na jej specyfikę, problemy z komunikacją dotyczą głównie przepływu informacji między zespołem a osobami zarządzającymi. Dodatkowo pojawia się problem zbyt dużego obciążenia pracą, a także powtarzające się zadania i nierozwiązane zagadnienia. Elementy te stają się frustrujące, a pracownicy doświadczający wyższego poziomu stresu są bardziej zagrożeni wypaleniem zawodowym.
Jak rozwiązać problem toksycznej pracy?
Pierwszym krokiem jest samo dostrzeżenie tego, że w firmie występuje problem z toksycznym środowiskiem. Znaczącą rolę odgrywa przełożony danej osoby, on powinien jako pierwszy dostrzegać niepokojące sytuacje i sygnalizować konieczność wsparcia zespołu w tym zakresie. Duże znaczenie ma także dział HR, który powinien umieć zidentyfikować zachowania problematyczne, zarówno w zespole, jak i u przełożonego. Czasami działania niepożądane płyną także z samej góry i wychodzą od osób zarządzających firmą, wtedy praca nad wypracowaniem rozwiązania jest zdecydowanie trudniejsza i bardziej długotrwała.
Szukając rozwiązań związanych z toksycznym środowiskiem pracy, może okazać się, że jedyną możliwością będzie rozstanie się z pracownikiem, który negatywnie wpływa na innych. Można jednak podjąć pewne działania, aby rozwiązać tę sytuację w inny sposób. Kluczowe jest wyodrębnienie czynników, które powodują zachowania toksyczne. Być może niepożądana postawa danego pracownika wynika z jego wypalenia zawodowego lub stresu. Problem może leżeć także w sposobie zarządzania, przekazywaniu informacji zwrotnej lub w nadmiernym obciążeniu pracą.
Dlatego też w pierwszej kolejności należy przyjrzeć się otoczeniu, funkcjonowaniu danego pracownika, jego oddziaływaniu na innych. Często problem toksycznego środowiska pracy jest złożony i wymaga systematycznej pracy nad jego rozwiązaniem. Zwolnienie takiego pracownika może nie przynieść efektów, jeśli nie zmienią się czynniki wywołujące zachowania niepożądane.
Czasami jednak zdarza się sytuacja, w której środowisko pracy jest sprzyjające, ale do zespołu dołączy pracownik, który posiada negatywne wzorce zachowań, nie chce pracować nad zmianą swoich przyzwyczajeń i przejawia toksyczne działania. Wtedy ważne jest zadbanie o to, aby osoba taka nie wpływała negatywnie na resztę zespołu i jedynym wyjściem może okazać się jej zwolnienie.
Skuteczne wyjście z problemu wymaga rozwiązania jego przyczyny, a nie tylko zniwelowania widocznych skutków. Dlatego też potrzebna jest świadomość problemu, duża uważność na wydarzenia i systematyczna praca nad tym, aby środowisko pracy sprzyjało pracownikom.
Przypisy:
- [1] Gallup Institute, „What Is Employee Engagement and How Do You Improve It?” https://www.gallup.com/workplace/285674/improve-employee-engagement-workplace.aspx#ite-285782
- [2] L. Mullins, „Management and organizational behaviour”, 1993
