Co to jest świadczenie przedemerytalne?
Świadczenie przedemerytalne to specjalny zasiłek dla osób, które straciły pracę z przyczyn od siebie niezależnych, zanim uzyskały prawo do emerytury. Jest to zatem rodzaj wsparcia socjalnego, wypłacanego beneficjentom do czasu osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego. Świadczenie przyznaje się też po okresie 5 lat pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy oraz po ogłoszeniu upadłości działalności gospodarczej.
Przepisy dotyczące zasiłku przedemerytalnego reguluje ustawa o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. 2004 Nr 120 poz. 1252). Najważniejszym warunkiem jego przyznania jest przejście przez formalny okres bezrobocia, potwierdzony właściwymi dokumentami z Urzędu Pracy.
Komu przysługuje świadczenie przedemerytalne?
Odpowiedź na pytanie, dla kogo świadczenie emerytalne jest przeznaczone, obejmuje 4 grupy:
- osoby zatrudnione na umowie o pracę i zwolnione z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
- osoby prowadzące działalność gospodarczą, które ogłosiły upadłość,
- osoby, które przez 5 lat pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- osoby, które pobierały świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna z powodu śmierci osoby, nad którą sprawowały opiekę.
Warto zauważyć, że każda z wymienionych grup musi spełnić przewidziane dla niej warunki przyznania świadczenia przedemerytalnego. Jak już wspomniałem, podstawą do wypłacenia zasiłku we wszystkich przypadkach będzie jednak status osoby bezrobotnej. Potencjalny beneficjent musi więc w pierwszej kolejności:
- pobierać zasiłek dla bezrobotnych przez minimum 180 dni,
- nadal być zarejestrowany jako osoba bezrobotna,
- w okresie pobierania zasiłku nie odmawiać bez uzasadnienia przyjęcia ewentualnych propozycji zatrudnienia,
- złożyć wniosek o świadczenie przedemerytalne w terminie 30 dni od wydania przez urząd pracy zaświadczenia o 180-dniowym okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
- złożyć wniosek w ciągu 30 dni od ustania zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych:
- jeżeli w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych wykonywał inną pracę zarobkową w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia,
- jeżeli wykonywanie takiej pracy ustało po upływie 180-dniowego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Jakie warunki należy spełnić, aby móc ubiegać się o zasiłek przedemerytalny?
Opisane wyżej zasady dotyczące statusu osoby bezrobotnej stanowią warunki wspólne dla wszystkich grup uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego. Zauważ jednak, że w celu otrzymania zasiłku przedstawiciele każdej z nich muszą spełnić także warunki indywidualne.
Kiedy można przejść na zasiłek przedemerytalny w poszczególnych przypadkach?
Osoby, których umowę rozwiązano z przyczyn dotyczących zakładu pracy
Aby ubiegać się o świadczenie przedemerytalne w przypadku rozwiązania umowy z przyczyn niezależnych od pracownika, spełniony musi być jeden z poniższych warunków:
- ukończone 56 lat (kobiety) lub 61 lat (mężczyźni) przy okresie uprawniającym do emerytury w wymiarze 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) i przynajmniej 6-miesięcznym zatrudnieniu u aktualnego pracodawcy,
- ukończone 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) przy okresie uprawniającym do emerytury w wymiarze 30 lat (kobiety) lub 35 lat (mężczyźni) i przynajmniej 6-miesięcznym zatrudnieniu u aktualnego pracodawcy,
- udowodniony okres uprawniający do emerytury w wymiarze 35 lat (kobiety) lub 40 lat (mężczyźni) i przynajmniej 6-miesięczne zatrudnienie u aktualnego pracodawcy,
- udowodniony okres uprawniający do emerytury w wymiarze 34 lat dla kobiet lub 39 lat dla mężczyzn (do 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie umowy) i przynajmniej 6-miesięczne zatrudnienie u aktualnego pracodawcy,
- udowodniony okres uprawniający do emerytury w wymiarze 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) i 10-letnie zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy w zakładach, które zajmowały się produkcją wyrobów zawierających azbest.
Osoby, które ogłosiły upadłość swojej pozarolniczej działalności gospodarczej
Do uzyskania świadczenia przedemerytalnego z tytułu upadłości pozarolniczej działalności gospodarczej uprawniają następujące warunki:
- prowadzenie działalności przez okres nie krótszy niż 24 miesiące,
- opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne za ten okres,
- ukończenie 56 lat (kobiety) lub 61 lat (mężczyźni) przy okresie uprawniającym do emerytury w wymiarze 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni),
- wydanie przez sąd postanowienia o upadłości pozarolniczej działalności gospodarczej.
Osoby, którym ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i:
- zarejestrowała się w urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty,
- pobierała rentę nieprzerwanie przez okres przynajmniej 5 lat,
- ukończyła 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) przy okresie uprawniającym do emerytury w wymiarze 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni).
Osoby, którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna z powodu śmierci osoby, nad którą sprawowano opiekę
Osoby, które utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, mogą ubiegać się o świadczenie przedemerytalne, jeżeli:
- w ciągu 60 dni od utraty prawa do danego zasiłku zarejestrowały się w urzędzie pracy,
- pobierały dany zasiłek przez okres przynajmniej 365 dni,
- ukończyły 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) przy okresie uprawniającym do emerytury w wymiarze 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni).
Staż pracy do świadczenia przedemerytalnego – jak obliczyć?
Jak widzisz, w każdym powyższym przypadku przyznanie świadczenie przedemerytalnego warunkowane jest odpowiednim stażem pracy. Warto więc zadać sobie pytanie, w jaki sposób jest on wyliczany. Przy ustalaniu zasiłku ZUS uwzględnia mianowicie okresy uprawniające do emerytury, czyli:
- wymienione w ustawie emerytalnej okresy składkowe i nieskładkowe (te ostatnie tylko w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych),
- okresy pracy w gospodarstwie rolnym lub jego prowadzenia (tylko w zakresie niezbędnym – w celu uzupełnienia brakujących okresów składkowych i nieskładkowych),
- okresy ubezpieczenia za granicą (przebyte w państwach, z którymi Polskę łączy dwustronna umowa w zakresie zabezpieczenia społecznego, i w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego).
Warto pamiętać, że kiedy okresy składkowe, nieskładkowe i uzupełniające zbiegają się w czasie, ZUS bierze pod uwagę te korzystniejsze dla pracownika.
Ile wynosi zasiłek przedemerytalny?
Wysokość zasiłku przedemerytalnego podlega okresowej waloryzacji, podobnie jak inne świadczenia. Przeprowadzana jest ona na zasadach opisanych we wspomnianej ustawie. Na tę chwilę (między 1 marca 2023 r. a 29 lutego 2024 r.) zasiłek wynosi 1600,70 zł brutto miesięcznie. Daje to kwotę 1350,70 zł na rękę. Należy się jednak spodziewać, że wartość ta wzrośnie od marca tego roku.
Zwolnienie z pracy a zasiłek przedemerytalny
Świadczenie przedemerytalne nie przysługuje osobom, które same złożyły wypowiedzenie lub zostały zwolnione z własnej winy. Warunkiem niezbędnym przyznania zasiłku jest rozwiązanie umowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W jaki sposób definiuje się taką sytuację?
- Rozwiązanie stosunku pracy następuje z przyczyn, które nie dotyczą pracownika (na przykład w efekcie zwolnień grupowych).
- Rozwiązanie umowy następuje z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego niewypłacalności, likwidacji lub likwidacji stanowiska (z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych lub technologicznych).
- Stosunek pracy wygasa z powodu śmierci pracodawcy lub wskutek przejścia zakładu pracy (albo jego części) na innego pracodawcę.
- Pracownik rozwiązuje stosunek pracy z własnej woli, ale następuje to w efekcie ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec niego.
Rozwiązanie umowy następuje z przyczyn dotyczących zakładu pracy, jeśli spełniony jest jeden z powyższych warunków. Oceny dokonuje ZUS, korzystając zarówno z ustawy o promocji zatrudnienia, jak i z Kodeksu pracy czy innych aktów prawnych.
Świadczenie emerytalne a utrata statusu bezrobotnego
Utrata statusu bezrobotnego może pozbawić potencjalnego beneficjenta prawa do świadczenia przedemerytalnego. Stanie się tak wtedy, gdy przestanie on pobierać zasiłek dla bezrobotnych przed upływem 180 dni. Warto jednak pamiętać, że może ponownie zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy i kontynuować pobieranie zasiłku. Jeśli okres ten wyniesie łącznie 180 dni, bezrobotnemu zacznie przysługiwać świadczenie przedemerytalne.
Kiedy ZUS może zawiesić lub zmniejszyć świadczenie przedemerytalne?
W niektórych sytuacjach może dojść do zawieszenia lub zmniejszenia zasiłku przedemerytalnego. Stanie się tak oczywiście w sytuacji, gdy beneficjent podejmie pracę zarobkową bądź działalność, od której odprowadzane są obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne. Osiąganie przychodu (wraz z jego wysokością) należy niezwłocznie zgłosić do ZUS-u.
W zależności od tego, ile wynosi przychód beneficjenta, ZUS może zdecydować o:
- Zawieszeniu świadczenia przedemerytalnego – w przypadku, gdy miesięczne przychody pracownika będą wyższe niż graniczna kwota przychodu (70% przeciętnego wynagrodzenia).
- Zmniejszeniu świadczenia przedemerytalnego – w przypadku, gdy miesięczne przychody pracownika będą wyższe niż dopuszczalna kwota przychodu (25% przeciętnego wynagrodzenia), ale niższe niż kwota graniczna.
Zasiłki przedemerytalne po nowemu – podsumowanie
Dzięki lekturze tego artykułu wiesz już, komu i kiedy przysługuje świadczenie emerytalne. Gwarantuje ono ochronę roszczeń pracowniczych w sytuacjach, gdy dana osoba traci źródło utrzymania, a nie może już skutecznie konkurować na rynku pracy. Znajomość powyższych zasad powinna być więc obowiązkiem nie tylko pracownika, ale i każdego pracodawcy.
