Czym jest stresor?
Najprościej rzecz ujmując, stresory to czynniki wywołujące stres. Ich źródło może być zarówno fizyczne, jak i psychologiczne, ponieważ z jednej strony mogą odnosić się do np. hałasu, katastrof czy chorób, a z drugiej strony do problemów społecznych – np. nierozumienia w pracy, zwolnienia, braku wypłaty na czas.
Jak stres wpływa na organizm człowieka?
Stres może wpływać na organizm motywująco (mobilizować do działania) lub deprymująco. Długotrwały stres wpływa na zmniejszenie odporności u osób nim dotkniętych, skutkuje problemami z samopoczuciem oraz snem, bardzo często występują także zawroty oraz bóle głowy. Długotrwały stres może również prowadzić do chorób, takich jak depresja, otyłość, cukrzyca. Stres w znaczący sposób obciąża także serce.
Zestresowany pracownik ma obniżoną koncentrację, jest mniej kreatywny, gorzej funkcjonuje w zespole – co przekłada się na relacje z przełożonymi oraz współpracownikami. Rozdrażnienie i zmęczenie wynikające ze stresu może również powodować trudności w podejmowaniu decyzji. Wpływ stresorów na organizm człowieka jest ściśle związany z nadmiernym pobudzeniem układu nerwowego – stresory wpływają także na wydzielanie dużej ilości hormonów (np. adrenaliny), które w konsekwencji działają na sprawność narządów.
Główne stresory w pracy
Narażanie życia i zdrowia
Stres dotyka nie tylko pracowników biurowych. W życiu zawodowym na stres są podatni również pracownicy fizyczni – ich praca bardzo często jest związana z zadaniami w trudnych warunkach, na ekstremalnych wysokościach. Jeśli pracownik zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że np. przepisy BHP nie są w firmie przestrzegane, może obawiać się o własne zdrowie. Takie sytuacje mogą zdarzyć się np. przy pracy na produkcji podczas użytkowania maszyn, które wymagają dużej ostrożności i skupienia.
Mobbing
Działania i zachowania skierowane przeciwko pracownikowi działają bardzo destrukcyjnie na osobę doświadczoną tym zjawiskiem. Mobbing w pracy dotyczy zarówno przemocy fizycznej, jak i psychicznej. Przykładami mogą być nękanie, obrażanie, ośmieszanie, nieuzasadnione krytykowanie, wydawanie absurdalnych poleceń czy upokarzanie pracownika. Mobbing może przejawiać się w niezdrowych relacjach między przełożonym a podwładnym lub między współpracownikami.
Spory ze współpracownikami
Niezdrowe relacje między współpracownikami, częste konflikty pogarszają atmosferę w pracy i w konsekwencji wpływają na mniejszą motywację do wykonywania zadań, chęć przyjazdu do biura czy uczestniczenia w spotkaniach. Ciągłe kłótnie i niedomówienia wśród załogi mogą zwiększać poziom stresu i doprowadzić do gorszych wyników całego zespołu, braku efektywności i nawet odejść z pracy.
Kary porządkowe
Nakładanie kar porządkowych jest nierzadko związane z zabezpieczeniem pracodawcy przed ponoszeniem dodatkowych kosztów z winy pracowników. Jeśli jednak kara jest zdaniem pracownika niesprawiedliwa, w jego opinii bieg wydarzeń był inny niż intepretował to później pracodawca, może to doprowadzać do niedomówień i wyzwolenia stresorów u pracownika. Już sama świadomość konsekwencji w postaci kary porządkowej może być dla pracownika stresująca.
Obawa o utratę pracy
Strach przed utratą stałego dochodu nasilił się podczas pandemii COVID-19. Skutki ekonomiczne i gospodarcze w największym stadium zachorowalności w Polsce, szczególnie w pierwszych miesiącach lockdownu, oddziaływały negatywnie na pracowników. W mediach pojawiały się informacje o grupowych zwolnieniach w firmach, redukcji etatów. O zachowanie stanowiska pracy bały się nie tylko osoby zatrudnione na umowie-zlecenia lub o dzieło, ale również pracownicy na umowie na czas nieokreślony. Wyższa inflacja, wzrost cen czy rat kredytów hipotecznych oraz sytuacja na świecie również wpływają na obawy związane z utratą pracy.
Nadmiar obowiązków
Jeśli zadań przybywa, a nowych pracowników firma nie zatrudnia, nadmiernie obciążana jest obecna załoga. I niekoniecznie dotyczy to tylko pracy biurowej. Przykładami mogą być sklepy z zabawkami (szczególnie w okresie świątecznym), markety, usługi w sytuacjach, gdy po odejściu pracowników nowi nie przychodzą do pracy. Wówczas osoby, które zostają, mają więcej zadań do zrealizowania, co może się wiązać z przemęczeniem i zniechęceniem do pracy. Takie sytuacje mogą wywoływać stresory i negatywnie wpływać na życie zawodowe i prywatne.
Nadmiar obowiązków nie dotyczy tylko sytuacji związanych z lukami w kadrze. Często w przypadku pracowników biurowych nadmiar obowiązków wynika z nierównego podziału zadań i nadmiernego przeciążenia jednej osoby. Gdy pracownik milczy i przynosi pracę do domu, by wyrobić się z zadaniami, tylko pogarsza swoją sytuację, doprowadzając do przemęczenia i frustracji.
Niewłaściwa organizacja pracy
Chaos, brak planu działania, nieodpowiednia higiena pracy – wszystko to może doprowadzić do wykonywania pracy poza godzinami i sytuacji stresogennych. Nie tylko sam pracownik odpowiada za organizację pracy. Przełożony, który wprowadza szum komunikacyjny, jest niesłowny czy nieodpowiednio zarządza zespołem, również wpływa na pracę poszczególnych pracowników. Zła organizacja pracy w konsekwencji może doprowadzić do wypadków w miejscu pracy.
Jak sobie radzić ze stresem w pracy?
Wzięcie kilku głębokich oddechów
W radzeniu ze stresem bardzo ważne jest złapanie dystansu oraz szerszej perspektywy na życie zawodowe. Czasem wydarzenia w pracy są przez pracowników wyolbrzymiane i zamiast podejść chłodno do tematu, od razu sami i zbyt szybko niepotrzebnie się nakręcają. Wzięcie kilku głębokich oddechów, odejście od komputera pomaga zmniejszyć uczucie niepokoju. Sytuacja przeanalizowana na spokojnie może w rzeczywistości okazać się nie taka straszna.
Skupienie się na czymś innym
W sytuacji stresogennej czasem potrzebny jest reset i zajęcie głowy czymś innym. Przyda się wówczas przerwa np. na ciepły posiłek, szklankę wody czy rozmowę z innym pracownikiem o czymś niezwiązanym z pracą. A czasem pomocne będzie skupienie się na czymś innym i po prostu przejście do innego zadania.
Myślenie o czymś przyjemnym
W trudniejszych chwilach warto nastrajać własne myśli pozytywnymi bodźcami, bo nie wszystko kręci się wokół pracy. Jeśli pracownik potrafi rozdzielić życie prywatne od zawodowego, ma większe szanse na to, żeby poradzić sobie z problemem stresorów w miejscu pracy. Możne na chwilę oderwać się od zajęć i pomyśleć o planach weekendowych, o tym, co będzie się działo po godzinach – pójście do kina, spotkanie z przyjaciółmi, zaplanowany trening.
Wyjście na zewnątrz
Nie tylko działa to w pracy, ale także w życiu prywatnym. Wyjście na świeże powietrze pomaga w złapaniu dystansu. Krótki spacer dotlenia organizm i sprawia, że można lepiej zebrać myśli. Poza pracą warto częściej spędzać czas poza domem – np. jeździć na rowerze, wychodzić na dłuższe spacery, aktywnie spędzać czas z bliskimi. To znakomita odskocznia od problemów i sytuacji stresujących.
Jak o siebie dbać, żeby być bardziej odpornym na stres?
Zdrowe odżywianie
Nieprawidłowe nawyki żywieniowe wpływają na funkcjonowanie organizmu. Ponadto długotrwały stres może prowadzić do licznych niedoborów witamin, wielu zaburzeń oraz dysfunkcji. Warto postawić na dobrze zbilansowaną dietę zawierająca warzywa oraz owoce. Dieta ma ogromny wpływ na neuromediatory oraz funkcje poznawcze. Bardzo często, gdy pojawia się stres w pracy i problemy z nim związane, myślimy o tym na tyle dużo, że zapominamy nie tylko o oczyszczeniu swoich myśli, relacjach z bliskimi, ale także o regularnym spożywaniu posiłków i zdrowym odżywianiu.
Picie wody
Mózg składa w 80% z wody i nasz organizm potrzebuje jej do prawidłowego funkcjonowania. Gdy czujemy przytłoczenie, w łatwy sposób możemy zapomnieć, jak ważne jest pragnienie. Osoba odwodniona jest bardziej podatna na reakcję stresogenną. Odwodnienie może skutkować zmęczeniem, problemami z koncentracją oraz nastrojem. Wiele wody zużywają mięśnie, wątroba i płuca człowieka, dlatego tak bardzo nasz organizm jej potrzebuje.
Aktywność fizyczna
Ruch znakomicie wpływa na organizm. Regularne ćwiczenia poprawiają sprawność organizmu, podnoszą odporność, przynoszą odprężenie – tak ważne, gdy w życiu zawodowym pracownik narażony jest na długotrwały stres. Nie bez przyczyny benefity sportowe są tak popularne w działaniach HR-owych wielu firm. Pracownicy, wychodząc z firmy, powinni rozładować emocje, uspokoić własne myśli, a aktywność fizyczna jest w tym bardzo pomocna.
Wysypianie się
W opracowaniu „Stan zdrowia Polaków” firmy Adamed 3 na 10 badanych wskazało, że co najmniej kilka razy w miesiącu cierpi na bezsenność (30%). Największe problemy ze snem mają młodzi ludzie. Wzrasta również procent osób, które szukają ukojenia w środkach farmakologicznych, aby wrócić do odpowiedniego rytmu snu. Już w 2012 roku raport Melisany Klosterfrau „Stres a sen” przedstawiał problem z bezsennością Polaków – 61% ankietowanych odczuwało stres, prawie połowa miała problemy ze snem, a po przebudzeniu nie czuła się wyspana. Odpowiedni rytm snu to klucz w dobrym rozpoczęciu następnego dnia.
Unikanie używek
O ile dobrym sposobem w radzeniu sobie ze stresem jest np. dobrze zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, spacery, sen czy złapanie dystansu, o tyle niestety częstym rozwiązaniem wśród pracowników jest korzystanie z używek – m.in. palenia papierosów oraz picia alkoholu. Picie alkoholu doprowadza do zaniku umiejętności osądu, czyli podejmowania nieprzemyślanych decyzji i bardzo często powoduje odwracalne skutki i problemy zdrowotne. Palenie tytoniu również niesie za sobą poważne skutki zdrowotne – m.in. ma ogromny wpływ na choroby układu oddechowego.
Relaks
Gorące kąpiele, medytacja, ruch, masaże, spacery, oglądanie filmów, czytanie książek – to tylko kilka z wielu czynności relaksacyjnych, które mogą pomóc w walce ze stresem. Dla osób pracujących fizycznie relaks najczęściej wiąże się odpoczynkiem i spokojnym spędzaniem czasu. Pracownicy biurowi z kolei powinni ruszyć się sprzed biurka i wybrać aktywność fizyczność, np. jogę lub intensywniejszy trening na siłowni. Najważniejsze jest, by znaleźć to, co nas relaksuje i jest dobre dla naszego organizmu.
Ograniczanie czasu spędzanego przed ekranem
Przeglądanie mediów społecznościowych i oglądanie programów telewizyjnych pożera nasz czas i raczej nie działa odstresowująco. Długotrwale, codzienne używanie smartfonu lub komputera może powodować problemy psychiczne, wady postawy, zaburzenia snu, a także… stres. Od bezużytecznego scrollowania niepotrzebnych wiadomości i śmiesznych filmów lepsze będzie np. przeczytanie wartościowej książki, która może odprężyć mózg i pozytywnie zadziałać na wyobraźnię.
Spędzanie czasu z bliskimi
Alienacja nie jest dobrym wyborem. Jest wiele osób, które dobrze czują się w samotności, ale są granice, których nie powinno się przekraczać. Spędzanie czasu z kimś bliskim, rozmowa, przytulenie mają pozytywny wpływ na nasze emocje. Spotkania z bliskimi zacieśniają więzi nimi, budują długotrwałe relacje. Gdy pojawiają się pierwsze stresory w pracy, warto porozmawiać o problemie z bliską osobą.
Badania profilaktyczne
Gdy martwimy się o nasze zdrowie, warto zrobić badania i udać się do lekarza. Dobrym rozwiązaniem jest poddanie się profilaktycznym badaniom, które mogą w konsekwencji wykluczyć chorobę, wykryć zaburzenia lub sprawdzić niedobory w organizmie. Regularne badania to kontrola własnego stanu zdrowia.
Praca nad emocjami
Emocje są istotnym elementem doświadczania stresu – to od nich w głównej mierze zależy, jak ocenimy skalę problemu przez pojawiające się stresory. Kondycja psychiczna człowieka nie będzie odpowiednia, jeśli osoba odczuwa w sobie negatywne emocje przez długi czas, a problem często się powtarza. Aby odpowiednio pracować nad własnymi emocjami, warto postawić na metody relaksacyjne (ćwiczenia oddechowe, medytacja, szukanie pozytywnych skojarzeń z danymi rzeczami), dbać o swoje zdrowie fizyczne, dawać sobie czas na podjęcie decyzji i interpretację danej sytuacji, czyli nie działać pochopnie. Czasem pomocne jest także skupienie się na czymś innym, aby odciążyć myśli od stresogennego zdarzenia.
Osoby podatne na stresory w pracy powinny zwrócić uwagę na występujące objawy, żeby w porę zareagować. Bardzo często – przez nadmiar obowiązków nie tylko zawodowych, ale także prywatnych – pracownik nie potrafi złapać większego dystansu i zastanowić się nad tym, co jest dla niego nieodpowiednie i wpływa niekorzystnie na jego zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Bycie świadomym zagrożeń oraz umiejętność odpowiedniego interpretowania pierwszych symptomów to pierwszy krok do ograniczenia stresorów w pracy.
