Stopień niepełnosprawności a przywileje w pracy

Co to jest stopień niepełnosprawności?

Stopień niepełnosprawności to termin prawny, którego używa się do klasyfikacji rodzajów niepełnosprawności. Nadawany jest w formie orzeczenia wystawianego przez upoważniony do tego organ – miejski, powiatowy lub urzędowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności albo lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wyróżnia się 3 kategorie niepełnosprawności:

• znaczny stopień niepełnosprawności – wcześniej I grupa inwalidzka,
• umiarkowany stopień niepełnosprawności – wcześniej II grupa inwalidzka,
• lekki stopień niepełnosprawności – wcześniej III grupa inwalidzka.

Poszczególne kategorie niepełnosprawności przyznaje się osobom powyżej 16. roku życia o naruszonej sprawności organizmu. Jej przyczyną może być:

• zaburzenie wzroku, słuchu lub mowy,
• upośledzenie narządu ruchu,
• epilepsja (nawracające napady padaczkowe),
• choroba układu oddechowego i krążenia,
• choroba neurologiczna,
• choroba układu pokarmowego,
• choroba układu moczowo-płciowego,
• zaburzenia rozwojowe powstałe przed 16. rokiem życia,
• upośledzenie umysłowe i choroba psychiczna.

Co oznaczają poszczególne stopnie niepełnosprawności?

Każdy z 3 stopni niepełnosprawności mówi o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy:

Lekki stopień niepełnosprawności

Lekki stopień niepełnosprawności przyznawany jest osobom o naruszonej sprawności organizmu, która w sposób istotny obniża ich zdolności do wykonywania pracy. Pracownicy są w tym przypadku porównywani do osób o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną albo mających ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, które da się kompensować wyposażeniem w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności

Umiarkowany stopień niepełnosprawności nadaje się osobom o naruszonej sprawności organizmu, które są niezdolne do pracy albo zdolne do niej wyłącznie w warunkach pracy chronionej. Zalicza się do nich również osoby wymagające czasowej lub częściowej pomocy innych w celu wypełniania ról społecznych.

Znaczny stopień niepełnosprawności

Znaczny stopień niepełnosprawności przysługuje osobom z naruszoną sprawnością organizmu, które są niezdolne do pracy lub zdolne do niej jedynie w warunkach pracy chronionej. Są one jednocześnie niezdolne do samodzielnej egzystencji i wymagają stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób.

Jakie korzyści zawodowe przysługują osobom z orzeczoną niepełnosprawnością?

Większość przywilejów pracowniczych jest wspólna dla wszystkich osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności. Niektóre uprawnienia mogą się jednak różnić w zależności od jej stopnia. Zapoznaj się więc z najważniejszymi korzyściami zawodowymi, które przysługują pracownikom z niepełnosprawnością:

Krótszy czas pracy

Pracownicy z orzeczeniem o niepełnosprawności objęci są sztywnymi normami czasu pracy, które wynoszą:

• 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo – w przypadku osób z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności,
• 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo – w przypadku osób z orzeczeniem o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności.

Warto zauważyć, że osoby z niepełnosprawnościami zachowują prawo do pełnego wynagrodzenia mimo skróconego czasu pracy.

Dodatkowa przerwa

Pracownicy z orzeczeniem o niepełnosprawności – niezależnie od jej stopnia – mają prawo do dodatkowej przerwy od pracy w ciągu dnia. Mogą wykorzystać ją na odpoczynek lub gimnastykę usprawniającą. Co istotne, ona również nie ma wpływu na wysokość ich wynagrodzenia.

Brak pracy w nocy

Osoby z niepełnosprawnością nie mogą pracować w porze nocnej, czyli między 21.00 a 7.00. Zakaz ten nie dotyczy jednak pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia i posiadających zgodę lekarza na pracę w nocy lub w godzinach nadliczbowych.

Nadprogramowe płatne dni wolne

Orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności uprawnia pracownika do dodatkowych zwolnień. Korzystając z nich, zachowuje on prawo do wynagrodzenia, którego wysokość oblicza się tak samo jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy.

Dodatkowe dni wolne można przeznaczyć na:

• uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym – maksymalnie 21 dni nie częściej niż raz w roku,
• wykonanie badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających,
• uzyskanie zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Dłuższy urlop wypoczynkowy

Osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Warto jednak pamiętać, że nie przysługują one pracownikom, którzy są już z innego tytułu uprawnieni do urlopu dłuższego niż 26 dni. Co więcej, przywilej ten nabywa się dopiero po przepracowaniu jednego roku od momentu przyznania zatrudnionemu jednej z kategorii niepełnosprawności.

Dostosowane miejsce pracy

Niezależnie od stopnia orzeczenia, pracowników z niepełnosprawnością można zatrudniać zarówno w zakładach pracy chronionej, jak i w firmach z otwartego rynku. Przedsiębiorstwa z tej drugiej grupy mają jednak obowiązek przystosowania miejsca pracy do potrzeb pracownika. Proces ten może polegać między innymi na:

• likwidacji barier technicznych i architektonicznych,
• zakupie odpowiedniego wyposażenia,
• właściwej organizacji pracy,
• zapewnieniu wsparcia psychologicznego,
• zatrudnieniu asystenów do pomocy.

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym (kiedyś 1. stopień niepełnosprawności)?

Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (wcześniej 1. grupa inwalidzka) mogą liczyć przede wszystkim na specjalne warunki zatrudnienia opisane wyżej. Zaliczają się do nich:

• skrócona norma czasu pracy (7 godzin dziennie i 35 tygodniowo),
• zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej (z pewnymi wyjątkami),
• dodatkowa przerwa od pracy (15 minut w ciągu dnia),
• dodatkowy urlop wypoczynkowy (10 dni roboczych w ciągu roku),
• prawo do turnusów rehabilitacyjnych i dodatkowych zwolnień z pracy (21 dni na rehabilitację).

Zatrudnienie osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności wiąże się także z korzyściami dla pracodawcy. Może się on bowiem starać o dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika, a także o zwrot kosztów przystosowania i wyposażenia jego stanowiska pracy.

Na tym jednak nie koniec, bo osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności mają również prawo do:

• renty socjalnej – która jest zmniejszana lub zawieszana w przypadku zatrudnienia,
• zasiłku pielęgnacyjnego lub dodatku pielęgnacyjnego,
• dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – np. na zakup przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i technicznych.

Jakie inne ulgi i przywileje przysługują osobom z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności?

Pisząc o przywilejach przysługujących osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności, warto wspomnieć także o różnego rodzaju ulgach podatkowych i komunikacyjnych. Chodzi przede wszystkim o:

• ulgę rehabilitacyjną – czyli możliwość odliczenia od podatku kosztów leczenia i sprzętu ortopedycznego,
• ulgi na przejazdy PKP i PKS,
• zniżki w komunikacji miejskiej – w zależności od lokalnych uchwał,
• kartę parkingową – która pozwala na parkowanie w miejscach przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami,
• zwolnienie z opłat za abonament radiowo-telewizyjny.

Stopień niepełnosprawności a przywileje w pracy – podsumowanie

Stopień niepełnosprawności to kategoria, od której zależą liczne przywileje pracownika. Termin ten zastąpił stosowane przed 1998 rokiem grupy inwalidzkie. Obecnie organy uprawnione do orzekania o niepełnosprawności mogą przypisać wnioskodawcy jedną z 3 kategorii – lekki, umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności.

Choć każde orzeczenie o niepełnosprawności uprawnia pracownika do specjalnych przywilejów, to różnią się one w zależności od jej stopnia. Obejmują zarówno specjalne warunki zatrudnienia, jak i ulgi podatkowe czy komunikacyjne. Najwięcej korzyści zawodowych przysługuje osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności.