Status studenta – co oznacza?
Status studenta to stan prawny osoby, która jest studentem, czyli kształcącej się na studiach I (licencjackich lub inżynierskich) albo II stopnia (magisterskich) bądź jednolitych studiach magisterskich, ponieważ zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, na takich właśnie poziomach prowadzone są studia. Oznacza to, że tzw. studia III stopnia, czyli studia doktoranckie, a także studia podyplomowe nie są studiami sensu stricto i tym samym ich uczestnicy nie są studentami w rozumieniu ustawy i nie przysługuje im status studenta. Studia III stopnia (doktoranckie) oraz podyplomowe są formami kształcenia przeznaczonymi dla osób, które ukończyły studia wyższe.
Ze statusem studenta ściśle związana jest immatrykulacja, czyli akt przyjęcia do grona studentów danego uniwersytetu, akademii czy szkoły wyższej. Zgodnie z art. 83 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, prawa przysługujące studentom nabywa się z chwilą złożenia ślubowania, dlatego właśnie studentom po jego złożeniu (i podpisania aktu ślubowania) przysługują wszystkie uprawnienia wynikające z posiadania statusu studenta.
Do czego uprawnia posiadanie statusu studenta?
Dlaczego absolwenci studiów wyższych tak ubolewają nad utratą statusu studenta? Ponieważ daje on liczne udogodnienia! Mając status studenta, masz prawo do korzystania z legitymacji studenckiej, a to daje liczne zniżki i benefity. Przede wszystkim ulga 51% w pociągach osobowych, pospiesznych, ekspresowych oraz ulga 50% przy przejazdach środkami komunikacji miejskiej. Ma to szczególne znaczenie dla studentów, którzy muszą codziennie dojeżdżać na uczelnię z oddalonych od niej miejscowości. Te zniżki są ulgami ustawowymi. Dochodzą do nich wszystkie rabaty, które studentom oferują prywatne firmy, najczęściej bary, kawiarnie, restauracje, a także miejsca popularnych rozrywek: kina, kręgielnie czy siłownie.
Status studenta pozwala zaoszczędzić sporo pieniędzy, które student może przeznaczyć na swoje utrzymanie lub dalszy rozwój kompetencji, np. kurs językowy. Status studenta to czasami ratunek dla osób w kiepskiej sytuacji finansowej, ponieważ daje on możliwość otrzymywania stypendiów socjalnych. Może też być furtką do nagrody za bardzo dobre wyniki w nauce w postaci stypendium naukowego. Dzięki statusowi studenta nie musisz również opłacać składek na ubezpieczenie społeczne.
Jednak nie samymi pieniędzmi żyje człowiek. Często organizowane są kursy czy szkolenia, w których uczestniczyć mogą jedynie studenci. Nierzadko są one też darmowe. Wiedza i umiejętności nabyte na tych spotkaniach mogą przydać się zarówno podczas dalszych studiów, jak i w przyszłej pracy zawodowej. Przykładami takich warsztatów są m.in. szkolenia liderskie czy kursy z obsługi konkretnych programów, np. Excel, Photoshop.
Kolejną przestrzenią, w której status studenta ma znaczenie, są wyjazdy. Studiowanie daje możliwość uczestniczenia w programie Erasmus czy innych wymianach studenckich, których świetnym przykładem są Mosty Ekonomiczne. Jest to projekt, w którym uczestniczy pięć największych uczelni ekonomicznych w Polsce. Studenci zakwalifikowani do programu przenoszą się na kilka dni na inny uniwersytet, poznają miasto i tamtejsze studenckie życie, a dzięki temu nawiązują nowe znajomości.
Zatrudnienie studenta a ZUS
W różnych sytuacjach student może opłacać lub nie opłacać składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wpływ na to mają przede wszystkim posiadanie statusu studenta, wiek studenta oraz forma zatrudnienia. Jeśli zostają spełnione wymagania, według których student jest zwolniony z opłacania ZUS-u, to nie musi on przeznaczać środków na składki na:
- ubezpieczenie emerytalne,
- ubezpieczenie rentowe,
- ubezpieczenie chorobowe,
- ubezpieczenie wypadkowe,
- Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych,
- ubezpieczenie zdrowotne.
Warto zaznaczyć, że przy zarobkach w sakli roku mniejszych niż 85 528 zł, studenci nie odprowadzają także podatku dochodowego. Do osób mogących posługiwać się statusem studenta trafiają w tym przypadku całe zarobione pieniądze – kwota brutto jest równa kwocie netto.
Składki za studenta: umowa-zlecenie
Zgłoszenie pracownika do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odprowadzanie za niego obligatoryjnych składek nie jest obowiązkowe dla pracodawcy, jeśli zostaną spełnione trzy warunki:
-
- Osoba deklarująca się jako student faktycznie ma prawo do posługiwania się statusem studenta.
- Student nie ukończył 26. roku życia.
- Osoba ta została zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa-zlecenie), agencyjnej bądź o świadczeniu usług.
Wymagania te muszą zachodzić równocześnie, by studentowi przysługiwało prawo zwolnienia z opłacania ZUS-u. Oznacza to, że jeśli student ma ponad 26 lat lub utracił status studenta, np. broniąc pracę dyplomową, to zleceniodawca ma obowiązek zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Co ciekawe student, który zakończył swoje kształcenie na studiach wyższych, może jeszcze przez 4 miesiące korzystać ze świadczeń zdrowotnych wynikających z faktu bycia zgłoszonym do ubezpieczenia zdrowotnego przez uczelnię i to niezależnie od przyczyny. Może to być zarówno skreślenie z listy studentów, jak i obrona pracy dyplomowej.
Składki za studenta: umowa o pracę
Korzystniejsze dla pracodawcy i studenta jest zatrudnienie go na podstawie umowy-zlecenia. Są jednak powody, dla których niektórzy studenci wolą podpisać z pracodawcą umowę o pracę. Niektórym może chodzić o stabilność zatrudnienia (m.in. ochrona przed wypowiedzeniem umowy), innym o odkładanie się w systemie środków na emeryturę, kolejnym o bycie wiarygodnym dla banków, ponieważ planują zaciągnąć kredyt, a jeszcze innym o płatny okres chorobowy i urlop wypoczynkowy. Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowemu zgłoszeniu pracownika do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Student musi wtedy odprowadzać składki – nie ma tu znaczenia jego wiek. Nawet 19-letni pracownik zatrudniony na umowie o pracę, ma obowiązek opłacania ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego.
Potwierdzenie statusu studenta: czy pracodawca może wymagać zaświadczenia z uczelni?
Podstawą nieodprowadzania składek do ZUS-u jest posiadanie statusu studenta. Teoretycznie poświadczeniem tego statusu jest dysponowanie legitymacją studencką. Jednak posługiwanie się tym dokumentem, nawet takim, który na pierwszy rzut oka jest ważny, czyli ma nadal aktualną datę na naklejce z hologramem, nie zawsze jest równoznaczne z posiadaniem statusu studenta. Ktoś mógł w międzyczasie zostać skreślony z listy studentów albo się obronić i ten fakt mógł zostać zgłoszony przez uczelnię do ZUS-u. Oczywiście nadal wśród absolwentów, zwłaszcza tych wyglądających młodo, obecne są praktyki sztucznego przedłużania legitymacji, co tym bardziej nie ma w sobie ani odrobiny formalnego statusu studenta. Właśnie z powodu tych niejasności pracodawca wręcz powinien wymagać od swojego pracownika zaświadczenia z uczelni, które potwierdzi bycie studentką czy studentem danego uniwersytetu i kierunku. Na tym dokumencie znajdzie się również informacje o trybie i stopniu studiów, numerze semestru oraz prawdopodobnej dacie ukończenia studiów. Zaświadczenie każdy student może zamówić i odebrać w Biurze Obsługi Studenta. Podpisać je powinien dyrektor studiów danego kierunku.
Kiedy traci się status studenta?
Status studenta nabywa się z chwilą złożenia ślubowania. Jego utrata jest już nieco bardziej skomplikowana, ponieważ może zaistnieć w kilku przypadkach.
Skreślenie z listy studentów
Pierwszą okolicznością, w której traci się status studenta, jest skreślenie z listy studentów danej uczelni. Jest to decyzja administracyjna. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce podaje powody skreślenia z listy studentów. Należą do nich: niepodjęcie studiów, rezygnacja z nich, niezłożenie w wymaganych terminie pracy dyplomowej lub nieprzystąpienie do egzaminu dyplomowego, kara dyscyplinarna – wydalenie z uczelni, brak udziału w obowiązkowych zajęciach (ćwiczeniach, laboratoriach, konwersatoriach, seminariach etc.), brak postępów w nauce, niezaliczenie semestru lub roku w określonym czasie, niewniesienie obowiązkowych opłat typowych dla danego trybu studiów (Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, art. 108).
Obrona pracy dyplomowej
Złożenie pracy dyplomowej (licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej), przystąpienie do egzaminu dyplomowego i zdanie go, czyli inaczej mówiąc: obrona pracy dyplomowej, to kolejna okoliczność, w której traci się status studenta. Obrona to moment zakończenia studiów I lub II stopnia albo jednolitych studiów magisterskich. Status studenta przestaje obowiązywać w dniu następującym po obronie i od tego dnia absolwent powinien zostać zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Przypadki kierunków lekarskiego, weterynarii, fizjoterapii i farmacji
Wyjątek stanowią studenci Uniwersytetów Medycznych na kierunkach: lekarskim, lekarsko-dentystycznym, weterynarii, fizjoterapii i farmacji. Dla trzech pierwszych datą ukończenia studiów jest dzień zdania ostatniego egzaminu, jaki przewiduje program studiów. Jeśli chodzi o fizjoterapię i farmację, to dniem ukończenia studiów jest data zaliczenia ostatniej praktyki ujętej w programie studiów.
Status studenta w przypadku osoby, która zakończyła studia I stopnia, a nie rozpoczęła jeszcze studiów II stopnia
Absolwent studiów I stopnia, pomimo chęci kontynuowania kształcenia na studiach II stopnia, a nawet już na nie w drodze rekrutacji przyjęty, traktowany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako osoba, która ukończyła studia, czyli nie posiada statusu studenta. Nie ma znaczenia tutaj fakt, że teoretycznie legitymacje studenckie tych osób zachowały ważność. Stanowisko ZUS-u jest jasne i wynika z niego, że od dnia następującego po obronie licencjatu lub inżynierki do daty rozpoczęcia studiów II stopnia, a więc złożenia ślubowania, należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Każda studentka i każdy student powinni zdawać sobie sprawę z tego, jakie uprawnienia przysługują im w związku z posiadaniem statusu studenta. Warto też, by sami znali różnice wynikające z zatrudnienia ich na umowę-zlecenia i umowę o pracę, gdy są studentami. Każdy powinien być świadomy, z czym wiąże się dana forma zatrudnienia, by móc samodzielnie o tym zadecydować, a nie zdawać się wyłącznie na pracodawcę.
