Pracownik z niepełnosprawnością a wyjście do lekarza

Czy osoby z orzeczoną niepełnosprawnością mogą korzystać z dodatkowych dni wolnych na wizyty u lekarza?

Zgodnie z przepisami, pracownik z niepełnosprawnością ma prawo do zwolnienia z pracy w celu wykonania badań. Kwestię tę reguluje ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Pracownik z niepełnosprawnością może liczyć na zwolnienie z pracy w przypadku konieczności:

• wykonania badań specjalistycznych,

• wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających,

• uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

W takich sytuacjach obowiązuje tylko jeden warunek – zwolnienie przysługuje pracownikowi wyłącznie wtedy, gdy powyższe czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Nieobecność wynikająca z wizyty u lekarza w czasie pracy może trwać cały dzień lub tylko kilka godzin. Nie istnieją przy tym żadne ograniczenia dotyczące maksymalnej liczby dni takiego zwolnienia. W przepisach znaleźć można jedynie wzmiankę o wymiarze 21 dni roboczych, które przysługują pracownikowi z niepełnosprawnością na uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym raz do roku.

Jeżeli więc pracownik z niepełnosprawnością musi wziąć udział w badaniach lub zabiegach w godzinach pracy, pracodawca ma obowiązek udzielić mu zwolnienia. Nie może wymagać od niego, aby skorzystał z urlopu wypoczynkowego, ale ma prawo żądać udokumentowania takiej wizyty. Najczęściej służy temu skierowanie lekarskie.

Podsumowując, w związku z koniecznością odbywania częstszych wizyt lekarskich, pracownicy z orzeczeniem o niepełnosprawności mają prawo do zwolnień z pracy w celu wykonania badań specjalistycznych i zabiegów lub uzyskania i naprawy sprzętu ortopedycznego, przy czym:

• warunkiem zwolnienia jest brak możliwości wykonania tych czynności poza godzinami pracy,
• czas zwolnienia zależy od czasu trwania badania, zabiegu itp. (oraz ewentualnego czasu na dojazdy),
• pracodawca może zażądać udokumentowania wizyty lekarskiej,
• wynagrodzenie za czas takich zwolnień wylicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Jakie zasady obowiązują przy wizytach lekarskich osób z niepełnosprawnością?

Udzielając pracownikowi z niepełnosprawnością dnia wolnego na wizytę u specjalisty, pracodawca nie może wymagać od niego odpracowania tego czasu. Wątpliwości budzą jednak wyjścia innego typu – na przykład do lekarza POZ czy na kontrolę dentystyczną. Czy w takich sytuacjach osobie z niepełnosprawnością również przysługuje zwolnienie?

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie uwzględnia takich wyjść wśród przesłanek do udzielenia pracownikowi zwolnienia. Co więcej, w większości przypadków wizyty u dentysty czy lekarza POZ mogą odbywać się poza tradycyjnymi godzinami pracy. Należy więc uznać, że w tej kwestii osobom z niepełnosprawnościami nie przysługują żadne specjalne przywileje.

Sprawa komplikuje się jednak przy próbach odpracowania przepustki w pracy przez osobę z niepełnosprawnością. Każdy pracownik, który decyduje się na wyjście z pracy w celu załatwienia spraw osobistych, powinien odpracować taki czas, aby uzyskać pełne wynagrodzenie. Niestety osoby z niepełnosprawnością najczęściej nie mają takiej możliwości.

Wszystko za sprawą sztywnych norm czasu pracy:

• Osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności mogą pracować maksymalnie 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.
• Osoby z orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą pracować maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.

Co więcej, pracownicy z niepełnosprawnością mają zakaz pracy w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.

Oznacza to, że ewentualna chęć odpracowania wizyty u lekarza w innym dniu spowoduje przekroczenie sztywnych norm czasu pracy. Z tego względu osobom z niepełnosprawnościami zaleca się odpracowywanie wyjść prywatnych jeszcze tego samego dnia.

Jeśli nie jest to możliwe, pracodawca powinien pozwolić pracownikowi na wyjście prywatne bez odpracowania. Zgodnie z Kodeksem pracy, może jednak odpowiednio zmniejszyć jego wynagrodzenie z tego tytułu.

Jakie prawa mają osoby z niepełnosprawnością w kontekście leczenia i wizyt u specjalistów?

Korzystając z usług medycznych, pracownicy z niepełnosprawnością powinni być świadomi przysługujących im praw. Do najważniejszych należą:

• Równy dostęp do opieki zdrowotnej – każdy pacjent, niezależnie od stopnia sprawności, ma prawo do równego traktowania i braku dyskryminacji w dostępie do usług medycznych.
• Dostęp do informacji – pacjenci z niepełnosprawnościami są uprawnieni do uzyskania wszelkich informacji na temat swojego stanu zdrowia, diagnoz, leczenia i rokowań w sposób dostosowany do ich potrzeb komunikacyjnych.
• Zgoda lub odmowa leczenia – każdy pacjent, także ten z niepełnosprawnością, ma prawo wyrazić zgodę na proponowane leczenie lub je odrzucić.
• Dostęp do placówek medycznych – wszelkie placówki powinny być dostosowane do potrzeb pacjentów z niepełnosprawnościami (np. poprzez instalację wind, montaż ramp dla wózków inwalidzkich czy odpowiednie wyposażenie toalet).
• Korzystanie ze świadczeń poza kolejnością – osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z opieki zdrowotnej (także z usług farmaceutycznych) poza kolejnością. Dotyczy to jednak wyłącznie placówek, które mają podpisaną umowę z NFZ.

Jakie zmiany w 2025 roku czekają osoby z niepełnosprawnością?

Nowy rok wiąże się z waloryzacją niektórych świadczeń i wprowadzeniem paru zmian w przepisach dotyczących osób z niepełnosprawnościami. Do najważniejszych należy bez wątpienia podwyższenie kwot miesięcznego dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnościami:

• z 2400 zł na 2760 zł – w przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• z 1350 zł na 1550 zł – w przypadku osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
• z 500 zł na 575 zł – w przypadku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Podwyższeniu podlegają też dopłaty wynikające z orzeczeń o chorobie psychicznej, upośledzeniu umysłowym, całościowych zaburzeniach rozwojowych i epilepsji, a także dotyczące osób niewidomych. W zależności od stopnia niepełnosprawności, wzrastają do 1380, 1035 i 690 zł.

Kolejna zmiana to dopuszczenie większej grupy osób do wnioskowania o świadczenie wspierające. Zostało ono wprowadzone 1 stycznia 2024 roku w celu częściowego pokrycia kosztów wynikających ze szczególnych potrzeb życiowych osób z niepełnosprawnościami. W pierwszej kolejności o świadczenie mogły ubiegać się osoby z poziomem potrzeby wsparcia w przedziale 87 – 100 punktów. W tym roku dopuszczeni zostają natomiast wnioskujący z przedziału 78 – 86 punktów.

Od początku tego roku wzrosła ponadto kwota świadczenia pielęgnacyjnego – wynosi ono aktualnie 3287 zł. Z racji marcowej waloryzacji świadczeń zwiększa się natomiast wartość dodatku pielęgnacyjnego (348,22 zł) oraz renty socjalnej (1878,91 zł brutto).

Co więcej, procedowane są także zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Projekt ten ma numer UD137, a dokładna data jego wejścia w życie nie jest jeszcze znana. Zmiany mają dotyczyć przede wszystkim:

• skrócenia procedury rozpatrywania wniosków o orzeczenie niepełnosprawności,
• skrócenia okresu przechowywania akt przez zespoły orzecznicze,
• ułatwienia zatrudniania lekarzy, fizjoterapeutów i psychologów do zespołów orzeczniczych,
• wprowadzenia elektronicznej weryfikacji ważności orzeczeń o niepełnosprawności,
• automatycznego przedłużania ważności kart parkingowych na czas obowiązywania orzeczenia,
• rozszerzenia listy miejsc, w które można się udać z psem asystującym, o miejsca zamieszkania zbiorowego (np. pensjonaty).

Pracownik z niepełnosprawnością a wizyta u lekarza w czasie pracy – podsumowanie

Zatrudnianie osób z niepełnosprawnością wymaga od pracodawcy respektowania przepisów wynikających z ustawy o rehabilitacji. Jeden z nich mówi o dodatkowych zwolnieniach na badania specjalistyczne i zabiegi, które nie mogą się odbyć poza godzinami pracy. Warto jednak pamiętać, że nawet wychodząc z pracy w celu załatwienia spraw osobistych, pracownicy z niepełnosprawnością nie mają zazwyczaj możliwości odpracowania tych przepustek. Obowiązują ich bowiem sztywne normy czasu pracy.

Każdy pracodawca powinien więc zastanowić się, jak traktować tę kwestię w swojej firmie, aby ułatwić pracownikom z niepełnosprawnościami udział w wizytach lekarskich i badaniach. Zatrudnieni dobrze zaś zrobią, orientując się zawczasu, jakie przepisy w zakresie zwolnień obowiązują w ich zakładach pracy.