Elastyczne formy zatrudnienia – rodzaje
Zgodnie z nowymi przepisami pracę zdalną (całkowitą lub hybrydową) można wykonywać po uzgodnieniu tego z przełożonym przed zawarciem umowy lub w trakcie zatrudnienia. W tym drugim przypadku inicjatywa przysługuje zarówno pracodawcy (np. na zasadach dotyczących wszystkich zatrudnionych), jak i pracownikowi (na wniosek).
Nowe prawo przewiduje też określone sytuacje, w których pracodawca może wyjątkowo polecić zatrudnionemu pracę zdalną. Chodzi o:
- czas stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii i w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu,
- czas, gdy z powodu siły wyższej pracodawca nie może zapewnić bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu.
Aby pracownik mógł zgodnie z przepisami skorzystać z takiego polecenia, musi bezpośrednio przed jego wydaniem zadeklarować, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Całkowicie nowe rozwiązanie stanowi okazjonalna praca zdalna, o którą może wnioskować pracownik. W tym przypadku ogranicza go jednak limit 24 dni w roku.
Inaczej wyglądają preferencyjne zasady ubiegania się o pracę zdalną, które przysługują między innymi rodzicom małych dzieci. Oddzielne regulacje przewidziano dla osób wychowujących maluchy do lat 4, a oddzielne dla opiekunów pociech do lat 8. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziesz w dalszej części artykułu.
Praca zdalna dla rodziców dzieci do lat 4
Największe możliwości w zakresie pracy zdalnej mają pracownicy wychowujący dziecko w wieku do 4 lat. Mogą oni ubiegać się o taki tryb bez żadnych ograniczeń, a pracodawca co do zasady powinien im go udzielić. W takich sytuacjach wniosek osoby zatrudnionej jest względnie wiążący, bo przełożony może go odrzucić tylko w dwóch sytuacjach:
- kiedy pracownik nie może świadczyć pracy zdalnej ze względu na jej rodzaj,
- kiedy pracownik nie może świadczyć pracy zdalnej ze względu na organizację pracy w firmie.
Co równie istotne, pracodawca nie ma prawa samodzielnie przywrócić opiekuna dziecka do lat 4 do pracy w trybie stacjonarnym. Wyjątek stanowią oczywiście sytuacje wskazane powyżej – kiedy dalsze wykonywanie pracy zdalnej staje się niemożliwe z uwagi na jej charakter bądź organizację pracy w firmie. Pracownik mógłby więc zostać przywrócony do pracy stacjonarnej, jeśli na przykład jego obowiązki uległyby zmianie.
Warto też pamiętać, że home office dla rodziców dzieci do lat 4 nie ma nic wspólnego z okazjonalną pracą zdalną. Ten drugi tryb przysługuje bowiem każdemu pracownikowi niezależnie od tego, czy posiada dzieci, czy nie.
Praca zdalna dla rodziców dzieci do lat 8 – kiedy może zostać przyznana?
Zupełnie inaczej wyglądają uprawnienia pracownika wychowującego dziecko do lat 8. W takiej sytuacji przepisy przewidują elastyczną organizację pracy, która może przyjmować różne formy:
- Praca zdalna – pracownik wychowujący dziecko do lat 8 może złożyć wniosek o pracę zdalną w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.
- Przerywany system czasu pracy – jest to tryb, który w ustalonym harmonogramie pracy przewiduje więcej niż jedną przerwę w ciągu doby. Może ona trwać nawet do 5 godzin i nie jest wliczana do czasu pracy. Pracownik zachowuje jednocześnie wynagrodzenie adekwatne do wynagrodzenia za czas przestoju.
- System skróconego tygodnia pracy – system, w którym zatrudniony może wykonywać pracę przez mniej niż 5 dni w tygodniu przy jednoczesnym zwiększeniu normy dobowego czasu pracy do 12 godzin.
- System pracy weekendowej – system, w którym pracownik wykonuje swoje obowiązki zawodowe jedynie w piątki, soboty, niedziele i święta. Może też korzystać z wydłużenia dnia pracy do 12 godzin.
- Ruchomy czas pracy – w tej sytuacji pracownik sam wybiera godzinę rozpoczęcia pracy (w przedziale ustalonym z pracodawcą).
- Indywidualny rozkład czasu pracy – w tym trybie zatrudniony wykonuje pracę w sposób ustalony indywidualnie z pracodawcą (w ramach swojego systemu czasu pracy).
- Obniżenie wymiaru czasu pracy – to po prostu rozwiązanie polegające na zmniejszeniu etatu. Pracownik może zawnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy, ale powinien pamiętać, że w związku z tym będzie otrzymywał proporcjonalnie niższe wynagrodzenie.
Warto też pamiętać, że poza elastycznym czasem pracy dla rodziców dzieci do lat 8, pracownicy ci objęci są również specjalną ochroną. Bez ich zgody nie wolno zatrudniać ich w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani też delegować poza stałe miejsce pracy. Zauważ jednak, że z uprawnienia do odmowy pracy w tych trybach nie mogą w jednocześnie korzystać oboje rodzice.
Ile dni pracy zdalnej dla rodziców małych dzieci?
Wymiar pracy zdalnej, która przysługuje w przypadku opieki nad dzieckiem do lat 4, nie jest w żaden sposób ograniczony przepisami. Oznacza to, że rodzice mogą ubiegać się o home office zarówno w trybie hybrydowym, jak i całkowitym bez jakichkolwiek limitów. Nieco inaczej wygląda to w sytuacji opiekunów dzieci do lat 8, ponieważ ich wnioski nie są wiążące dla pracodawcy. Ma on prawo odmówić im pracy zdalnej, więc jej ewentualny wymiar będzie leżał właśnie w gestii przełożonego.
Jak napisać wniosek o pracę zdalną?
Wniosek o pracę zdalną będzie się nieco różnił w zależności od tego, czy wychowujesz dziecko w wieku do lat 4, czy do lat 8. W obu przypadkach musisz podać imię i nazwisko swojej pociechy oraz datę jej urodzenia, a także planowany dzień rozpoczęcia home office (lub innej formy elastycznej organizacji pracy). Przykładowe wnioski mogą wyglądać tak:
Wniosek o pracę zdalną – dziecko do lat 4:
|
(miejscowość, data) (dane pracownika) (dane pracodawcy) Wniosek o wykonywanie pracy zdalnej W związku z wychowywaniem dziecka (imię i nazwisko dziecka) urodzonego (data urodzenia dziecka) wnoszę o możliwość wykonywania pracy zdalnej w trybie całkowitym na czas nieokreślony. Pracę zdalną będę wykonywać od dnia (data rozpoczęcia pracy zdalnej) w (adres wykonywania pracy zdalnej). (data i podpis pracownika) |
Wniosek o pracę zdalną – dziecko do lat 8:
|
(miejscowość, data) (dane pracownika) (dane pracodawcy) Wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji pracy W związku z wychowywaniem dziecka (imię i nazwisko dziecka) urodzonego (data urodzenia dziecka) wnoszę o zastosowanie w stosunku do mnie elastycznej organizacji pracy w postaci (preferowana forma zatrudnienia – w tym przypadku całkowita praca zdalna). Pracę zdalną będę wykonywać w terminie (planowane daty rozpoczęcia i zakończenia elastycznej organizacji pracy) w (adres wykonywania pracy zdalnej). Przyczyną złożenia wniosku o elastyczną organizację pracy jest (powód złożenia wniosku). (data i podpis pracownika) |
Po otrzymaniu takiego wniosku pracodawca powinien poinformować pracownika o swojej decyzji w terminie 7 dni.
Czy pracodawca może odrzucić wniosek o elastyczną organizację pracy?
Co do zasady pracodawca musi zaakceptować wniosek o pracę zdalną dla rodziców dziecka do lat 4. Ma prawo odmówić wyłącznie w dwóch wskazanych wcześniej sytuacjach – kiedy home office jest niemożliwy z uwagi na charakter pracy lub sposób jej organizacji w firmie. We wszystkich innych przypadkach wniosek ojca lub matki dziecka do lat 4 jest dla niego wiążący.
Takich przywilejów nie mają jednak rodzice dzieci do lat 8. Przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu ich wniosku o pracę zdalną pracodawca bierze pod uwagę zarówno potrzeby zatrudnionych, jak i własne możliwości. Jeśli znajdzie powód, dla którego nie może przystać na home office pracowników, ma prawo im go odmówić. Warto jednak pamiętać, że złożenie wniosku o elastyczną organizację pracy nie może uzasadniać rozwiązania umowy przez pracodawcę. Jeżeli podjąłby taką decyzję, musiałby udowodnić, że wniosek o home office nie miał na nią wpływu.
Praca zdalna dla rodziców dzieci do lat 4 i 8 – podsumowanie
Choć Kodeks pracy przewiduje dziś różne okoliczności pracy zdalnej dla każdego pracownika, rodzice dzieci do lat 4 mają największe przywileje w tym zakresie. Mogą wnioskować o home office w trybie całkowitym lub hybrydowym, a pracodawca z reguły nie ma prawa im go odmówić. Dużym potencjałem cechuje się również elastyczna organizacja pracy, która przysługuje rodzicom dzieci do lat 8. Mogą oni wybrać odpowiadający im tryb zatrudnienia, przy czym taki wniosek nie jest wiążący dla pracodawcy.
Zapamiętaj opisane wyżej regulacje, ponieważ znajomość nowych przepisów w zakresie pracy zdalnej przyda się każdemu, kto w najbliższym czasie planuje łączyć obowiązki zawodowe z wychowywaniem pociechy!
