Czym są rytuały? Czy rytuał różni się od nawyku?
O ile nawyki często ulegają zautomatyzowaniu (taka jest ich natura), o tyle rytuały mają związek z uważnością i stanowią bardzo intencjonalnie podjętą aktywność. Rytuały to powtarzające się czynności, przebiegające zwykle według ustalonego porządku, o dużym znaczeniu symbolicznym dla wykonujących ją ludzi. Rytuały są nie tylko wykonywane refleksyjnie, ale wymagają zazwyczaj formy i oprawy, a więc także jakiegoś przygotowania i wysiłku. Często kojarzone są z celebrowaniem czy świętowaniem, np. spotkania firmowe w czasie okołoświątecznym, chociaż mogą mieć także charakter bardziej codzienny, jak np. parzenie herbaty czy kawy.
Jakie są korzyści z rytuałów?
Antropolog Dimitris Xygalatas nazywa rytuały „pozornie bezsensownymi czynnościami, które nadają życiu sens.”. Rozszerzając tę myśl, można powiedzieć, że rytuały nie mają przypisanej jakiejś specjalnie użytecznej funkcji (jak przykład Coveyowskie „ostrzenie piły”), a jednak przez swoją oprawę, powtarzalność, symboliczne znaczenie oraz zangażowanie emocji i uczuć uczestników mają moc porządkowania otoczenia i i nadawania sensu rzeczywistości. Z antropologicznego punktu widzenia rytuały mają charakter budowania wspólny i więzi. Z psychologicznego punktu widzenia działania rytualne obniżają napięcie i redukują stres, zwiększają poczucie bezpieczeństwa oraz poprawiają nastrój, a w konsekwencji dobrostan. W sposób niecodzienny pisze o rytuałach Byung-Hul Chan, niemiecki filozof koreańskiego pochodzenia, który nazywa rytuały „technikami na zadomowianie się, które zmieniają bycie-świecie na bycie-w domu.”Według tej koncepcji rytuał stanowi więc sposób na oswajanie nie do końca pojmowalnej i przewidywalnej rzeczywistości. Świetnym przykładem jest czas pandemii, w którym potrzeba redukowania niepewności i lęku sprawiała, że ludzie dość intuicyjnie powrócili do pewnych rytualnych aktywności, np. wypiekania chleba, wspólnego morsowania itp.
Czy i jakie rytuały można stosować w pracy?
Kursat Ozenc i Margaret Hagan w książce „Kreatywne rytuały przydatne w pracy” przywołują dziesiątki przykładów z różnych firm i pokazują, że rytuały także miejscach pracy pomagają poprawić jakość doświadczeń, zwiększyć kreatywność zespołów, podnieść poczucie kontroli, a nawet poprawić wyniki przez efekt niwelowania niepokoju. W rytuałach chodzi przede wszystkim o to, żeby coś wspólnie zrobić i coś razem przeżyć, przy okazji zaś komunikować się z innego poziomu niż zazwyczaj. Jeśli chodzi o wprowadzenie rytuałów do miejsca pracy to pole do popisu jest ogromne, a pomysły będą na ogół związane z potrzebą i ogólną kulturą organizacji. Jeżeli zespół szuka pomysłu na poprawienie komunikacji może spróbować wprowadzić bardziej wspólnotowy rytuał rozmawiania o rzeczach ważnych lub trudnych, zaczynając od siadania w kręgu (co jest możliwe oczywiście w przypadku spotkań osobistych). Jeżeli pracownicy szukają sposobu na oswajanie błędów i budowanie tym samym organizacji uczącej się pomocny może być rytuał z „Tablicą porażek”, na której można zapisywać i ujawnić własne potknięcia. Innym rytuałem wzmacniającym kulturę doceniania może być miejsce, w którym gromadzone będą słowa uznania dla kogoś z zespołu (np. popularne Kudosy).
Warto pamiętać, że rytuały w pracy nie zastąpią kluczowych kompetencji, takich jak planowanie, myślenie strategiczne, analiza danych, empatyczne słuchanie, ale stając się częścią kultury organizacji mogą wpłynąć na samopoczucie pracowników i pracowniczek i zwiększyć ich poczucie przynależności.
Lektury:
Magazyn „Znak” „Rytuały. Jak zwolnić i żyć uważniej” (XII. 2023)
„Kreatywne rytuały przydatne w pracy” Kursat Ozenc i Margaret Hagan
Rytuały. Pozornie bezsensowne czynności, które nadają życiu sens”, Dimitris Xygalatas
