Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu? Kodeks pracy
Przepisy gwarantują pracownikowi prawo do corocznego, płatnego i nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Dopuszczają jednak zarazem możliwość jego odwołania przez pracodawcę. Zgodnie z art. 167 Kodeksu pracy, może to nastąpić tylko wtedy, gdy:
- obecność pracownika w zakładzie pracy jest niezbędna,
- obecność pracownika jest wymagana przez okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.
Decyzję o odwołaniu urlopu przez pracodawcę należy traktować jako polecenie służbowe. Niewykonanie go stanowi więc ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, które może zakończyć się wypowiedzeniem umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym.
Kiedy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?
Według Kodeksu pracy, odwołanie pracownika z urlopu możliwe jest wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach. Pracodawca musi mieć więc poważne powody, aby przerwać wypoczynek zatrudnionego i zarządzić jego powrót do obowiązków służbowych. Za przypadek, w którym obecność pracownika w zakładzie jest niezbędna i wymagana przez okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu, można uznać na przykład:
- poważną w skutkach awarię,
- pożar w zakładzie pracy,
- niezapowiedzianą kontrolę,
- chorobę osoby zastępującej.
Przepisy prawa pracy nie definiują co prawda, czym są okoliczności nieprzewidziane, ani nie zawierają ich przykładów. Należy jednak uznać, że chodzi o różnego rodzaju kwestie organizacyjne, które nie były znane pracodawcy przed rozpoczęciem urlopu przez pracownika i nie mogą zaczekać do chwili jego zakończenia.
Jak odwołać pracownika z urlopu?
Regulacje nie wskazują również, jak powinna wyglądać procedura odwołania z urlopu wypoczynkowego. Pracodawca może zdecydować się na drogę telefoniczną, mailową lub użycie innych środków łączności. Ważne jest, aby powiadomił pracownika o swojej decyzji z odpowiednim wyprzedzeniem – tak aby miał on czas na powrót z wypoczynku i wykonanie polecenia w terminie.
W tym miejscu warto zwrócić również uwagę na różnicę pomiędzy odwołaniem pracownika z wypoczynku a przerwaniem urlopu. Ta druga sytuacja regulowana jest przez art. 166 Kodeksu pracy i występuje w przypadku:
- czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby (urlop wypoczynkowy przerywany jest na rzecz zwolnienia lekarskiego),
- odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- odbywania ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego w okresie do 3 miesięcy,
- urlopu macierzyńskiego.
Przerwanie urlopu przez pracodawcę (ale nie odwołanie pracownika) nie może nastąpić z innych przyczyn niż te wymienione wyżej. Od tego zamkniętego katalogu ustawodawca nie przewidział bowiem żadnych odstępstw. Co istotne, przerwanego urlopu nie można kontynuować automatycznie – pracownik musi uzgodnić jego nowy termin z pracodawcą.
Odwołanie pracownika z urlopu – prawa pracownika
Prawo do odwołania z urlopu wypoczynkowego wiąże się też z konkretnymi obowiązkami pracodawcy. Przede wszystkim musi on umożliwić zatrudnionemu wykorzystanie pozostałej części urlopu w innym terminie. Co więcej, pracownik może domagać się zwrotu kosztów poniesionych w związku z przerwaniem wypoczynku.
Warto jednak zauważyć, że wydatki te muszą pozostawać w bezpośrednim związku z wezwaniem do pracy na urlopie i powinny być udokumentowane rachunkami lub innymi potwierdzeniami. Choć przepisy nie wskazują jednoznacznie, o jakich kosztach mowa, chodzi przede wszystkim o:
- wydatki na bilety i paliwo – niezbędne do powrotu z urlopu,
- opłaty za niewykorzystaną część urlopu – np. pozostałe noclegi czy wykupione wycieczki,
- koszty wypoczynku bliskich pracownika – jeśli na skutek cofnięcia urlopu nie mogli oni kontynuować wakacji.
Jeżeli pracodawca nie pokryje tych kosztów po powrocie zatrudnionego, będzie on mógł odwoływać się do sądu pracy. Odwołanie z urlopu nie uprawnia go jednak do ubiegania się o zwrot kosztów pośrednio związanych z wypoczynkiem. Chodzi na przykład o zakup sprzętu czy odzieży, które miały być wykorzystywane podczas urlopu.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o odwołaniu pracownika z urlopu bezpłatnego. W tym czasie zatrudniony jest zwolniony z obowiązku wykonywania obowiązków służbowych i nie otrzymuje wynagrodzenia. Mimo to pozostaje w stosunku pracy. Przepisy, które regulują udzielanie urlopów bezpłatnych, dopuszczają także ich odwoływanie. Jeśli przerwa pracownika miałaby trwać dłużej niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć jej przerwanie w przypadku wystąpienia istotnych przyczyn.
Czy pracodawca może ściągnąć z urlopu? Podsumowanie
Choć każda osoba zatrudniona ma prawo do dni wolnych od pracy, pracodawcy mogą w każdej chwili zarządzić ich powrót do obowiązków służbowych. Aby doszło do takiej sytuacji, muszą jednak zaistnieć wyjątkowe okoliczności. Warto zatem pamiętać, kiedy może nastąpić odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego i mieć świadomość swoich praw w przypadku takiego scenariusza.
