Okres ochronny przed emeryturą – komu przysługuje?
Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostały maksymalnie 4 lata. Warunkiem objęcia zatrudnionego ochroną jest także staż pracy umożliwiający mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Warto też pamiętać, że przepis ten znajduje zastosowanie jedynie w przypadku osób zatrudnionych na umowie o pracę (a więc nie dotyczy np. zleceniobiorców).
Zastanawiając się nad tym, od kiedy ochrona przedemerytalna zaczyna obejmować pracowników, zazwyczaj wskazuje się wiek 56 lat dla kobiet i 61 lat dla mężczyzn. W zdecydowanej większości przypadków prawo do emerytury zaczyna im bowiem przysługiwać w wieku – kolejno – 60 i 65 lat. Warto jednak zauważyć, że niektóre grupy zawodowe (np. górnicy) korzystają z przywileju, jakim jest wcześniejsza emerytura. Im również przysługuje okres ochronny w pracy, a zaczyna się on na 4 lata przed osiągnięciem przez nich określonego dla danego zawodu wieku emerytalnego.
Ile wynosi okres ochronny przed emeryturą?
Odpowiedź na pytanie, ile trwa okres ochronny przed emeryturą, jest bardzo prosta. Co do zasady wynosi on 4 lata. Zaczyna się najczęściej w chwili ukończenia przez pracownika 56 lub 61 lat, a kończy wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego. Przez ten czas osoba zatrudniona nie może zostać zwolniona przez pracodawcę. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wręczyć jej wypowiedzenie nawet 1 dzień przed wejściem przez nią w wiek chroniony czy też od razu po nabyciu przez nią prawa do emerytury. W tym drugim przypadku pracodawca musi jednak podać konkretny powód swojej decyzji.
Czy można zwolnić pracownika w okresie ochronnym?
Jak już wiesz, ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym sprawia, że pracodawca nie może wręczyć im wypowiedzenia. Prawo przewiduje jednak kilka wyjątków od tej reguły. Opisuję je w kolejnym akapicie. Jeśli za zwolnieniem osoby w wieku chronionym nie przemawiają żadne specjalne przesłanki, jej umowa nie może zostać rozwiązana. Co grozi pracodawcy za zwolnienie pracownika w okresie ochronnym? Taka sprawa trafia do sądu pracy, który zobowiązuje przedsiębiorcę do wypłaty odszkodowania na rzecz osoby bezprawnie zwolnionej.
Jeśli pracodawca chce rozwiązać stosunek pracy z pracownikiem, powinien to zrobić, zanim osiągnie on wiek ochronny przed emeryturą. Liczy się przy tym data wręczenia mu właściwego dokumentu – sam okres wypowiedzenia może kończyć się już po 56. lub 61. urodzinach zatrudnionego.
Zwolnienie pracownika w okresie ochronnym – kiedy jest możliwe?
Jak już wspomniałem, przepisy przewidują kilka wyjątków, które pozwalają na rozwiązanie umowy z pracownikiem w wieku przedemerytalnym. Chodzi o takie sytuacje jak:
- Zwolnienie dyscyplinarne – jeśli pracodawca ma powód, aby z winy pracownika zwolnić go bez okresu wypowiedzenia, może to zrobić nawet w okresie ochronnym przedemerytalnym.
- Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy – można rozwiązać umowę z pracownikiem, który jest całkowicie niezdolny do pracy i uzyskuje prawo do renty z tego tytułu.
- Porozumienie stron – umowa może być oczywiście rozwiązana w sytuacji, gdy pracownik sam się na to zgadza.
- Likwidacja lub upadłość pracodawcy – to sytuacje, w których pracownicy tracą niestety swoje przywileje przedemerytalne.
- Zwolnienia grupowe – pracownik może otrzymać wypowiedzenie warunków pracy i płacy mimo ochrony przed emeryturą, jeśli jego pracodawca podlega przepisom o zwolnieniach grupowych.
Wiek przedemerytalny a likwidacja zakładu pracy
Ochrona pracowników po 50. roku życia (i uprawnionych do wcześniejszej emerytury) przestaje obowiązywać w przypadku likwidacji zakładu pracy. Pracodawca nie jest bowiem w stanie dłużej zatrudniać kogokolwiek. Zwróć jednak uwagę na to, że zupełnie inną sytuacją jest likwidacja stanowiska pracy. Zgodnie z przepisami, taki scenariusz nie jest uznawany za okoliczność uzasadniającą rozwiązanie umowy z pracownikiem w wieku przedemerytalnym.
Ochrona przedemerytalna a długie L4
Mimo ochrony przedemerytalnej pracownika, do zwolnienia może dojść zarówno z jego winy, jak i z przyczyn od niego niezależnych. W tym drugim przypadku chodzi przede wszystkim o długotrwałe zwolnienie lekarskie. Pracodawca może wypowiedzieć umowę bez wypowiedzenia, jeśli:
- Pracownik zatrudniony jest w firmie krócej niż 6 miesięcy, a jego niezdolność do pracy z powodu choroby trwa dłużej niż 3 miesiące.
- Pracownik zatrudniony jest w firmie co najmniej 6 miesięcy lub jego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową. Dotyczy to osób, których niedyspozycja trwa dłużej niż łączny okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku z tego tytułu oraz 3 pierwszych miesięcy świadczenia rehabilitacyjnego.
Ochrona przedemerytalna – czy obejmuje pracowników zatrudnionych na czas określony?
Wiele osób może zastanawiać się nad tym, jak wygląda okres ochronny w pracy w przypadku pracowników zatrudnionych na czas określony. Mimo licznych wątpliwości i różnych interpretacji sytuacja jest dość prosta. Aby ją zrozumieć, należy rozpatrzyć dwa scenariusze:
- Umowa na czas określony trwa przynajmniej do osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego – w takim przypadku pracodawca nie może rozwiązać umowy z osobą, która korzysta z ochrony przedemerytalnej.
- Umowa na czas określony dobiega końca przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego – w takim przypadku pracodawca nie może zwolnić osoby zatrudnionej tylko do końca obowiązywania umowy. Nie ma jednak obowiązku przedłużać jej do momentu, kiedy pracownik osiągnie wiek emerytalny. W praktyce dochodzi więc do ustania zatrudnienia, ale nie w wyniku wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę.
Okres przedemerytalny – przywileje. Przed czym są chronieni pracownicy w wieku przedemerytalnym?
Myśląc o przywilejach pracowniczych, warto zadać sobie pytanie, co obejmuje ochrona przedemerytalna. Dotyczy ona bowiem nie tylko zabezpieczenia przed zwolnieniem. Zgodnie z przepisami, prawa pracownika w okresie ochronnym obejmują także gwarancję niezmiennych warunków pracy. Chodzi jednak wyłącznie o kwestie związane z wynagrodzeniem (a więc na przykład wymiar etatu, dodatek funkcyjny czy normę czasu pracy).
Ochrona przed zwolnieniem przed emeryturą – podsumowanie
Każdy pracodawca powinien pamiętać, że zatrudnianie osoby w wieku przedemerytalnym wiąże się z udzieleniem jej specjalnych przywilejów. W zdecydowanej większości przypadków należy umożliwić jej wykonywanie dotychczasowej pracy na niezmienionych warunkach aż do osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego. Takie zasady zabezpieczają roszczenia pracownika i zdecydowanie poprawiają jego sytuację na rynku pracy.
