Czym jest lekki stopień niepełnosprawności?
Lekki stopień niepełnosprawności to pojęcie uregulowane w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 44, 858, 1089, 1165, 1494, 1961 z późn. zm.). Zgodnie z art. 4 ust. 3 wspomnianej ustawy oznacza stan naruszenia sprawności organizmu, który istotnie obniża zdolność do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub powodujący ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Od lekkiego stopnia niepełnosprawności należy odróżnić umiarkowany i znaczny stopień niepełnosprawności. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, która jest niezdolna do pracy albo zdolna jedynie w warunkach pracy chronionej, wymagającą stałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. W przypadku umiarkowanego stopnia niepełnosprawności pomoc jest wymagana jedynie czasowo albo częściowo (por. art. 4 ust 1 i 2 ww. ustawy).
Orzeczenie o lekkiej niepełnosprawności nie musi się wiązać z wyłączeniem z aktywnego życia. Takie osoby doznają pewnych ograniczeń, jednak dzięki dostosowanym do ich potrzeb warunkom pracy mogą z powodzeniem rozwijać swoje zawodowe kariery. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy, muszą mieć jednak świadomość szczególnych regulacji zatrudnienia, które wiążą się z takim stanem.
Przywileje dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności
Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności może liczyć na szereg przywilejów, które ułatwiają jej podjęcie aktywności zawodowej. Prawa pracowników dotyczą zarówno organizacji pracy, jak i dostosowania narzędzi.
Orzeczenie lekarskie o lekkim stopniu niepełnosprawności sprawia, że zatrudniony może pracować maksymalnie przez 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Nie wpływa to na wymiar wynagrodzenia. Taki pracownik nie może pracować w godzinach nadliczbowych, chyba że zajmuje się pilnowaniem mienia albo dysponuje zgodą lekarza i podejmuje się dodatkowej pracy dobrowolnie. Podobne zasady dotyczą pracy w porze nocnej – osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności może ją wykonywać tylko na podstawie indywidualnej oceny stanu zdrowia przeprowadzonej przez lekarza.
Regulacje prawne wprowadzają również dla takich pracowników szczególne benefity pracownicze w zakresie przerw w pracy. Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności ma prawo do dodatkowej przerwy wliczanej do czasu pracy, jeśli dobowy wymiar pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Jej długość to 15 minut.
Pracownik z lekkim stopniem niepełnosprawności musi mieć dodatkowo dostosowaną ergonomię stanowiska do swoich potrzeb. Adaptacja miejsca pracy może obejmować m.in. zmniejszenie barier architektonicznych, przeniesienie stanowiska na niższe piętro czy przystosowanie sprzętu.
Zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim
Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności podlegają takim samym procedurom zatrudnienia jak każdy inny kandydat ubiegający się o posadę. Zasady rekrutacji nie mogą dyskryminować osób z niepełnosprawnością. W związku z zatrudnieniem pracownik musi wykonać wszystkie badania profilaktyczne, a pracodawca jest zobowiązany upewnić się, że praca, którą będzie wykonywać zatrudniony, jest dostosowania do jego możliwości zdrowotnych. Koszty badań wstępnych i okresowych ponosi pracodawca.
Jeśli zakład pracy zatrudnia osoby z niepełnosprawnościami i jest uprawniony do uzyskania dofinansowania, musi zgłosić się do PFRON, czyli Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a następnie regularnie składać wymagane informacje miesięczne i aktualizacyjne. Rejestracji dokonuje się wraz z pierwszym wnioskiem o dofinansowanie wynagrodzenia.
Korzyści z zatrudnienia osób z lekką niepełnosprawnością
Korzyści z zatrudnienia osób z lekkim stopniem niepełnosprawności czekają także na pracodawców. Zakłady pracy, które decydują się na prowadzenie programów aktywizacji i szanują prawa osób z niepełnosprawnością, wspierają niepełnosprawnych w rozwoju zawodowej kariery i wyrównują ich szanse, równocześnie poprawiając wizerunek organizacji na rynku. Czekają na nie także ulgi dla przedsiębiorstw.
Ważny przywilej dla podmiotów zatrudniających osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności dotyczy możliwości uzyskania dofinansowania wynagrodzenia z PFRON. Ulgi dla firm przysługują w przypadku pracodawców:
- prowadzących zakłady pracy chronionej;
- zatrudniających nie więcej niż 25 pracowników;
- zatrudniających co najmniej 25 pracowników, gdy przedsiębiorstwo osiąga wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami na poziomie minimum 6%.
Dofinansowanie przysługuje na osoby z niepełnosprawnością zatrudnione na podstawie umowy o pracę, ujęte w ewidencji PFRON i jednocześnie niemające ustalonego prawa do emerytury. Jest wypłacane co miesiąc.
Ulgi w składkach dotyczą z kolei składek na ubezpieczenie społeczne. Po ich opłaceniu zakład pracy może ubiegać się o ich zwrot w PFRON. Składki na ubezpieczenie zdrowotne są opłacane przez pracodawcę.
Obowiązki pracodawcy wobec pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności
Pracodawca, który decyduje się na zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim, musi przestrzegać zasad wymienionych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej, zapewniając odpowiednie warunki pracy. Przedsiębiorstwo jest zobowiązane respektować szczególne regulacje dotyczące czasu pracy i przerw. Musi też przystosować stanowisko pracy do potrzeb zatrudnionego.
W razie zatrudniania osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności warto jeszcze przed podjęciem pracy dowiedzieć się, jakie są jej indywidualne potrzeby i oczekiwania. Jeśli to zasadne z punktu widzenia stanu zdrowia i wykonywanej pracy, można ustalić indywidualny plan pracy i udzielić wsparcia mentorskiego. Już na początku współpracy strony stosunku pracy – jeśli uznają to za zasadne – mogą pomyśleć o dostosowaniu grafiku czy zatrudnieniu zdalnym albo hybrydowym. Pracodawca nie może zapomnieć o integracji w zespole nowego pracownika oraz omówienia możliwości rozwoju, w tym procedur szkoleniowych.
Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności może aktywnie działać na rynku pracy, poszerzając swoje kwalifikacje i czerpiąc satysfakcję z życia zawodowego. Orzeczenie o niepełnosprawności to szereg korzyści zarówno dla pracownika, jak i zakładu pracy. Rolą pracodawców jest zapewnienie równego traktowania wszystkich kandydatów w czasie rekrutacji, a po podjęciu zatrudnienia – respektowanie praw osób z niepełnosprawnością.
