Możliwości i procedury zatrudnienia różnią się w zależności od Twojego kraju pochodzenia. Jeżeli jesteś obywatelem państwa spoza Unii Europejskiej, obowiązują Cię inne zasady zatrudnienia niż w przypadku osób posiadających obywatelstwo któregoś z krajów UE. W tym przewodniku skupimy się na możliwościach, którymi dysponują osoby spoza UE, ze szczególnym uwzględnieniem obywateli Ukrainy.
Jakie dokumenty musi uzyskać obcokrajowiec, aby podjąć pracę w Polsce?
Aby obywatel państwa spoza Unii Europejskiej mógł legalnie pracować w Polsce, musi:
- Uzyskać dokumenty: zezwolenie na pracę, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy obcokrajowcowi, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.
- Otrzymać dokument pobytowy, z którym wiąże się uprawnienie do wykonywania pracy (odpowiednia wiza lub zezwolenie na pobyt).
- Wykonywać pracę na warunkach zawartych w zezwoleniu lub oświadczeniu, wyłącznie na rzecz pracodawcy wskazanego w dokumencie.
- Podpisać z pracodawcą odpowiednią umowę dotyczącą pracy.
Pamiętaj, że bez względu na sytuację, warto szukać legalnego zatrudnienia. Jeżeli ktoś oferuje Ci pracę bez umowy, argumentując to tym, że jest to dopuszczalna praktyka, nie decyduj się na taką ofertę. Obecnie polskie urzędy dają wyższy niż wcześniej priorytet sprawom cudzoziemców, więc spróbuj w pierwszej kolejności poszukać legalnego zatrudnienia. W Polsce mogą pracować obcokrajowcy, którzy przebywają na terenie kraju legalnie oraz posiadają zezwolenie na pracę, chyba że nie jest ono wymagane w Twojej sytuacji – o tym za chwilę.
Czy potrzebujesz zezwolenia na pracę?
Takiego dokumentu nie muszą posiadać m.in:
- osoby, które posiadają zezwolenie na pobyt stały w Polsce;
- obywatele Unii Europejskiej / Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
- obywatele państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
- osoby posiadające pozwolenie na pobyt czasowy w Polsce;
- nauczyciele języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy;
- osoby wykonujące indywidualnie lub w zespołach usługi artystyczne trwające do 30 dni w roku kalendarzowym;
- osoby posiadające Kartę Polaka.
Takich wyjątków jest więcej, a szczegółową listę znajdziesz w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy obcokrajowcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. W większości wypadków będziesz jednak potrzebować odpowiedniego dokumentu.
Jak uzyskać zezwolenie na pracę?
O zezwolenie na pracę oraz pobyt musisz wystąpić do urzędu wojewódzkiego. Zezwolenia są procesowane w tzw. procedurze jednego wniosku, czyli wydawany jest jeden dokument uprawniający jednocześnie i do pobytu, i do wykonywania w Polsce pracy, bez konieczności posiadania dodatkowo zezwolenia na pracę. O procedurze dowiesz się więcej na tej stronie: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00210.
Wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę musisz złożyć osobiście. Zezwolenie jednolite przyda Ci się, jeżeli zamierzasz przebywać w Polsce dłużej niż 3 miesiące, a głównym celem Twojego pobytu jest wykonywanie pracy, na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej. Pamiętaj! Jednolite zezwolenie uprawnia do pracy na warunkach wskazanych w tym zezwoleniu. Jeśli zmieniają się Twoje warunki pracy lub zmienisz pracodawcę na innego, musisz wystąpić o nowe zezwolenie.
Jestem obywatelem Ukrainy. Czy potrzebuję zezwolenia na pracę?
Obywatele Ukrainy mieli do tej pory uproszczony dostęp do polskiego rynku pracy. Mogli pracować w Polsce na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy obcokrajowcowi, które jest składane przez pracodawcę w powiatowym urzędzie pracy. Do tej pory, jeśli pracodawca chciał zatrudnić osobę spoza UE na czas powyżej 6 miesięcy, wymagane było posiadanie zezwolenia na pracę (o które występuje pracodawca) albo zezwolenia jednolitego na pobyt czasowy i pracę (o którym była mowa w poprzedniej sekcji). Dlatego Twoja sytuacja zależy od tego, czy dopiero rozglądasz się za pierwszą pracą w Polsce czy masz już historię zatrudnienia.
Jeżeli już jesteś w kontakcie z pracodawcą, który chce Cię zatrudnić, najprawdopodobniej będzie on w stanie zrealizować niezbędne formalności po swojej stronie. Jednak co robić w przypadku, kiedy jeszcze nie mamy na oku żadnej oferty pracy, a chcemy podjąć zatrudnienie jak najszybciej?
Jak znaleźć pracę ze wsparciem polskiego urzędu pracy?
Możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy powiatowego lub wojewódzkiego urzędu pracy. Istnieje też specjalna infolinia, tzw. Zielona Linia – tel. 19524 przeznaczona dla cudzoziemców poszukujących pracy. Dodatkowo informacje przydatne w poszukiwaniach znajdziesz na specjalnej stronie przygotowanej dla obywateli Ukrainy https://lang-psz.praca.gov.pl/uk/.
Możesz więc skontaktować się z urzędem telefonicznie lub udać się tam osobiście. Jeżeli zdecydujesz się na wizytę, doradca przeprowadzi z Tobą rozmowę i postara się ustalić Twoją sytuację (kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, możliwość podjęcia pracy, oczekiwania co do pracy itd.) w celu udzielenia dalszej pomocy. Możesz też korzystać samodzielnie z Centralnej Bazy Ofert Pracy (http://oferty.praca.gov.pl) bez wizyty w urzędzie pracy za pomocą komputera, telefonu lub innych mobilnych urządzeń z dostępem do internetu. Przeszukiwanie ofert pracy możliwe jest również za pomocą specjalnej aplikacji mobilnej ePraca (Android oraz iOS).
W czym może pomóc doradca zawodowy?
Pracownik urzędu pracy może udzielić Ci informacji o zasadach zatrudnienia, w tym wskazać dostępne informacje w internecie w języku ukraińskim. Po zapoznaniu się z Twoją sytuacja prawną (posiadany tytuł pobytowy, ewentualne posiadane zezwolenia na pracę, itp.) może też doradzić Ci najlepszy sposób legalizacji pracy i wskazać, w jakich urzędach należy załatwić sprawę i kto powinien złożyć wniosek (czy cudzoziemiec czy pracodawca).
Każdy obywatel Ukrainy może otrzymać wsparcie w wyborze odpowiedniego zawodu, zmianie kwalifikacji, podjęciu pracy, zbadaniu swoich kompetencji, zainteresowań i uzdolnień zawodowych, zaplanowaniu rozwoju kariery zawodowej. Doradcy zawodowi poinformują Cię też o zasadach prowadzenia działalności gospodarczej lub udzielą pomocy w pisaniu dokumentów aplikacyjnych, jeżeli zdecydujesz się na prowadzenie własnej działalności. Do tego dostarczą informacji o innych instytucjach pomocowych.
Specustawa – ułatwienia w szukaniu pracy dla Obywateli Ukrainy
Drugiego marca na liście prac legislacyjnych Rady Ministrów zostały opublikowane założenia projektu ustawy dotyczącej pomocy obywatelom Ukrainy. Zbiór nowych przepisów ureguluje formy udzielania pomocy uchodźcom wojennym oraz zasady mające pomóc w legalizacji pobytu obcokrajowców w Polsce. Nowe przepisy zapewnią obywatelom Ukrainy prawo do pracy, opieki społecznej i edukacji dla dzieci, a do tego prawa do świadczenia 500+ i ubezpieczenia zdrowotnego.
Specustawa obejmie nie tylko obywateli Ukrainy, ale także osoby posiadające obywatelstwo inne niż ukraińskie, o ile trafiły na terytorium Polski z powodu działań wojennych w Ukrainie. Dotyczy ona osób przybywających do Polski od 24 lutego 2022 r. Nie będą oni musieli składać wniosków i starać się o status uchodźcy. Będą mieć zapewniony legalny pobyt i dostęp do instytucji tak, jakby mieli już statusu uchodźcy. Jedynym potwierdzeniem statusu uchodźcy będzie stempel w paszporcie z datą przybycia na terytorium RP lub innym dokumencie podróży, jaki dana osoba przy sobie miała.
Nowe przepisy zapewnią obywatelom Ukrainy prawo do pracy, opieki społecznej i edukacji dla dzieci, a do tego prawa do świadczenia 500+ i ubezpieczenia zdrowotnego.
W projekcie specustawy znajdą się też rozwiązania, które umożliwią obywatelom Ukrainy swobodny dostęp do rynku pracy w Polsce, pod warunkiem że ich pobyt został uznany za legalny. Jak skorzystać z nowego prawa?
Firma zatrudniająca obywatela Ukrainy jest zobowiązana, w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez tę osobę, powiadomić za pośrednictwem strony praca.gov.pl właściwy urząd pracy. Maksymalny okres powierzenia pracy wynosi 24 miesiące.
Dodatkowo, dla osób z utrudnionym dostępem do rynku pracy, przewidziano programy aktywizacji zawodowej. Powołana zostanie specjalna pula środków na roboty publiczne oraz prace interwencyjne. Oprócz tego, obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego będą mogli zarejestrować się jako osoby bezrobotne.
Gdzie szukać ofert pracy dla cudzoziemców?
Wielu pracodawców zatrudnia już osoby spoza Polski. Dużo zależy jednak od Twoich kompetencji. Ze względu na duże podobieństwo języka polskiego i ukraińskiego, ustna komunikacja z polskim zespołem nie będzie dużym problemem dla większości obywateli Ukrainy. Wyzwanie może pojawić się, jeżeli praca wymaga pisania w języku polskim. Aby jak najlepiej przygotować się do rekrutacji, stwórz CV po polsku lub po angielsku – obie formy są popularne na naszym rynku pracy, wszystko zależy od branży.
Wiele firm decyduje się na dodanie do ogłoszenia informacji, że zachęcają do aplikowania obcokrajowców. Przykładowo, w wyszukiwarce ofert pracy serwisu OLX znajdziesz ogłoszenia z dopiskiem „Запрошуємо людей з України”. Jednak brak takiej informacji wcale nie oznacza, że oferta pracy jest zarezerwowana dla Polaków. Dlatego aplikuj na wszystkie oferty pracy, które są dopasowane do Twojego profilu zawodowego. Dodatkowo na OLX w kategorii Praca można już teraz przeczytać każdą ofertę w języku ukraińskim. Wystarczy kliknąć przycisk „Автоматичний переклад українською”, wówczas każde ogłoszenie o pracę będzie w całości przetłumaczone.
Powodzenia!
