Czy można być na emeryturze i prowadzić działalność gospodarczą?
Polacy mogą przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Z kolei najniższa emerytura w 2024 roku (od 1 marca 2024 do końca lutego 2025) wynosi jedynie 1780,96 zł brutto, a wysokość przeciętnego świadczenia jest na poziomie 3516 zł. Większości emerytom trudno jest się utrzymać za taką kwotę. Na szczęście prawo nie zabrania dorabiania, w tym prowadzenia działalności gospodarczej na emeryturze.
Samozatrudnieni na emeryturze muszą jedynie pamiętać o tym, aby powiadomić ZUS o zamiarze podjęcia pracy i prognozowanych dochodach. Obowiązek ten dotyczy osób, które jeszcze nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego bez względu na to, czy pracują na etacie, zleceniu, czy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą. Jeśli tego nie zrobią, będą zobowiązani do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.
Emerytura a działalność gospodarcza – czy obowiązują limity dochodów?
Do emerytur seniorzy mogą oczywiście dorabiać, ale muszą pamiętać o limitach dochodów. Zgodnie z art. 103 i 104 ustawy o emeryturach:
- Prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli emeryt osiągnie przychody w kwocie ponad 130% przeciętnego miesięcznego krajowego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
- Natomiast, jeśli przychód będzie mieścił się w granicach 70%-130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, ale nie większą niż wartość maksymalnego zmniejszenia, które wynosi 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Co ważne, powyższe limity nie obowiązują emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn. Wyjątkiem od tej zasady są emeryci, którym ZUS podwyższył wyliczoną emeryturę do kwoty świadczenia minimalnego (od marca 2024 r. wynosi ono 1780,96 zł brutto). Jeżeli ich przychód z tytułu pracy przekroczy wysokość kwoty podwyższenia do minimalnej emerytury, to świadczenie za dany okres będzie wypłacane bez dopłaty do minimum.
Wysokość przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2024 r. wyniosła 8038,41 zł i jest ona prawie o 109 zł niższa niż w pierwszym kwartale tego roku.
Natomiast, zgodnie z komunikatem prezesa ZUS z 12 sierpnia 2024 r. w sprawie kwot przychodu odpowiadających 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za III kwartał 2024 r. stosowanych przy zmniejszaniu albo zawieszaniu emerytur i rent, od dnia 1 września do 30 listopada 2024 r. kwota przychodu odpowiadająca:
- 70% przeciętnego miesięcznego krajowego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r. wynosi 5626,90 zł;
- 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r. wynosi 10450 zł.
Kwota maksymalnego zmniejszenia jest ustalana przy kolejnych waloryzacjach i od 1 marca 2024 r. dla emerytur wynosi 890,63 zł.
Z kolei wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszana jest co kwartał, więc kolejna zmiana limitu nastąpi w grudniu. Co oznacza, że do tego czasu bez obniżenia świadczenia emerytalnego można zarobić 5626,90 zł.
Emerytura a działalność gospodarcza – jakie składki należy opłacać?
Osoby przechodzące na emeryturę, które chcą prowadzić działalność muszą obowiązkowo odprowadzać do ZUS składkę zdrowotną. Pozostałe składki na ubezpieczenia społeczne emerytalna i rentowa są dobrowolne. Przy czym, jeśli emeryt zdecyduje się na opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne, musi też płacić składkę na ubezpieczenie wypadkowe.
Za to przedsiębiorca emeryt nie może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego oraz płacić na Fundusz Pracy.
Warto pamiętać o tym, że dobrowolne opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne może być korzystne dla emeryta, ponieważ pozwala na dalsze gromadzenie środków emerytalnych.
Składka zdrowotna jest zależna od wybranego sposobu rozliczenia z fiskusem.
W przypadku przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych składka obliczana jest od dochodu za poprzedni miesiąc i wynosi 9%, dla stosujących skalę podatkową jest to także 9%, a dla podatku liniowego – 4,9%.
Emerytura a działalność gospodarcza – zwolnienie ze składki zdrowotnej
Emeryt, który prowadzi własną działalność gospodarczą, może być zwolniony z płacenia składki zdrowotnej pod następującymi warunkami:
- jego miesięczna emerytura brutto nie przekracza minimalnego wynagrodzenia;
- przychody z działalności nie przekraczają miesięcznie wysokości 50% najniższej emerytury lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej (obecnie przy zakładaniu działalności nie ma możliwości wyboru tej opcji, ale można ją kontynuować).
Jeśli spełnia powyższe kryteria, to podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ale nie opłaca składki, choć musi wysyłać co miesiąc deklarację rozliczeniową ZUS DRA.
Natomiast kiedy, przychód jest zmienny, i może w poszczególnych miesiącach przekroczyć limit, emeryt ma obowiązek odprowadzić składkę.
Ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego
Przedsiębiorca, który osiągnął ustawowy wiek emerytalny, prawo do emerytury uzyskuje dopiero po złożeniu wniosku do ZUS. Można go złożyć na 30 dni przed osiągnięciem wieku emerytalnego bądź później. Przy czym nie musi zamykać działalności gospodarczej – taki obowiązek dotyczy jedynie osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Jeśli przedsiębiorca emeryt decyduje się na kontynuowanie pracy, zmieniają się tylko zasady opłacania ubezpieczeń społecznych. W sytuacji, kiedy prowadzenie działalności gospodarczej było jedynym tytułem do ubezpieczenia, składki emerytalno-rentowe stają się dobrowolne, a trzeba jedynie płacić zdrowotną.
Po przyznaniu świadczenia, przedsiębiorca powinien do ZUS złożyć formularze ZUS ZWUA wyrejestrowujący oraz ZUS ZZA – zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego z odpowiednimi kodami.
Co więcej, przedsiębiorca emeryt może dalej zarabiać dowolne kwoty, ponieważ nie obowiązują go limity.
Rozpoczęcie działalności gospodarczej w trakcie emerytury
Rozpoczęcie prowadzenia działalności w trakcie pobierania emerytury, nie różni się od normalnej procedury. Na początku należy wymyślić nazwę firmy, wybrać siedzibę działalności, dopasować kody PKD oraz ustalić formę opodatkowania: na zasadach ogólnych, liniowo albo ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Następnie trzeba zarejestrować działalność w CEIDG i zgłosić się do ZUS.
Emeryci prowadzący własną działalność gospodarczą powinni przedstawiać do ZUS oświadczenie o wysokości przychodu do końca lutego za poprzedni rok. Za przychód uważa się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Czy są jakieś inne ulgi dla emerytów prowadzących działalność gospodarczą?
Jeśli emeryt nie ma doświadczenia w prowadzeniu firmy bądź nie chce jej zakładać, może prowadzić tzw. działalność nierejestrowaną. Pod warunkiem że przez ostatnie 60 miesięcy nie prowadził przedsiębiorstwa, a dochód nie będzie przekraczał 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym miesiącu. W 2024 roku jest to kwota 2121 zł.
Jeżeli w ciągu miesiąca przedsiębiorca przekracza ustawowy próg przychodu, jest zobowiązany do rejestracji firmy w CEIDG. Emeryci prowadzący działalność muszą też pamiętać o wypełnieniu rocznych deklaracji podatkowych.
Podsumowanie
Wiele osób po osiągnięciu wieku emerytalnego chce dalej zarabiać. Niekiedy jest to związane z niskim świadczeniem, a czasem przedsiębiorca po prostu nie ma ochoty na zakończenie aktywności zawodowej. Na szczęście takie osoby mogą dorabiać bez limitu dochodów. Zobowiązane są jedynie do odprowadzenia podatków oraz składki zdrowotnej.
Niestety takiej możliwości nie mają osoby, które przeszły na wcześniejszą emeryturę. Ich obowiązują limity dochodowe, po których przekroczeniu, wypłacana emerytura może zostać obniżona albo zawieszona. Progi zmieniają się kwartalnie, dlatego trzeba sprawdzać aktualne limity.
