Dyspozycyjność – co to znaczy w praktyce?
Żadne przepisy nie definiują wprost dyspozycyjności. Kodeks pracy jedynie określa czas pracy. Wg art. 128 jest to przedział czasu, w którym zatrudniona osoba pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Z kolei Słownik języka polskiego PWN w odniesieniu do pracownika określa, że jest to gotowość do pełnienia swoich obowiązków służbowych w dowolnym czasie i miejscu, w zależności od potrzeb przedsiębiorstwa.
W praktyce pracodawca wymaga od zatrudnionej osoby np. uczestniczenia w spotkaniach służbowych poza godzinami pracy; wyjazdów służbowych oraz nieplanowanego pojawiania się w biurze w nagłych sytuacjach.
Czas pracy – zadaniowy, zmianowy, a może elastyczny?
Zwykle to stanowisko i charakter pracy wymaga od pracownika dyspozycyjności. W wielu zakładach produkcyjnych praca wykonywana jest na zmiany, tak aby zapewnić ciągłość produkcji. W tym przypadku pracownik musi liczyć się np. z pracą w nocy, niedziele, a nawet święta. Dotyczy to nie tylko pracowników zatrudnionych na hali produkcyjnej, ale i serwisantów albo informatyków, którzy pełnią dyżury telefoniczne i reagują, jak tylko pojawi się problem.
Także tryb zadaniowy zgodnie z kodeksem pracy (art. 140) musi wynikać z rodzaju pracy, jej organizacji lub miejsca wykonywania obowiązków służbowych. Wtedy strony ustalają czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm. Dotyczy to np. lektorów i wykładowców, którzy w trakcie sesji egzaminacyjnej zwykle poświęcają obowiązkom więcej czasu niż zazwyczaj.
Również elastyczny (ruchomy) czas pracy został uregulowany w kodeksie pracy. Art 140 stanowi, że zatrudniona osoba ma możliwość rozpoczęcia i zakończenia pracy w wybranych przez siebie godzinach z uwzględnieniem określonego przedziału czasowego. Co ważne, to pracodawca określa owe ramy godzinowe.
Warto wiedzieć, że od 26 kwietnia 2023 r. pracownik sprawujący opiekę nad dzieckiem do ukończenia 8 roku życia może złożyć wniosek o elastyczny czas pracy, nawet jeśli w danym zakładzie nie jest on praktykowany.
Co oznacza pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy?
Pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy oznacza jego gotowość do wykonywania poleceń przełożonego, zgodnych z jego stanowiskiem pracy i kompetencjami. Rozpoczyna się ona w chwili stawienia się w zakładzie lub innym wyznaczonym miejscu, gdzie ma być świadczona praca i w określonym czasie, a kończy po upływie tego czasu, lub później, jeśli pracownik został zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych.
Podróże służbowe i praca w terenie
Częstym wymogiem stawianym przed przyszłymi pracownikami jest gotowość do podróży służbowych albo pracy w terenie. Zanim zaaplikujemy na dane stanowisko, należy wiedzieć, że są to dwa różne pojęcia, choć oba odnoszą się do wykonywania obowiązków poza siedzibą firmy.
Podróż służbowa jest zdefiniowana w kodeksie pracy. Zgodnie z art. 77 jest to zadanie służbowe wykonywane na polecenie pracodawcy poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy. Podróż służbowa powinna mieć charakter incydentalny, co oznacza, że odbywa się raz na jakiś czas. W związku z nią pracownikowi należą się diety i zwrot kosztów związanych z przejazdami.
Praca w terenie jest zwykle związana z wykonywanym zawodem. Wykonują ją np. agenci ubezpieczeniowi, pośrednicy w obrocie nieruchomościami, przedstawiciele handlowi, dostawcy albo fotografowie. A więc osoby, których praca wymaga ciągłego przemieszczania się poza siedzibę firmy, ale na określonym z góry obszarze. W związku z pracą w terenie zwykle przysługuje pracownikom służbowe auto albo zwrot kosztów przejazdów.
Korzyści związane z dyspozycyjnością
Pracodawcy cenią sobie pracowników oddanych firmie i gotowych do pracy niemalże o każdej porze. Ponieważ takie osoby niejednokrotnie „ratują” firmę przed przestojami albo karami za niewywiązanie się z umowy, mogą liczyć np. na wyższe premie uznaniowe oraz szybsze awanse. Trzeba pamiętać, że nie zawsze korzyści odczujemy od razu – zwykle jest to proces długofalowy.
Dyspozycyjność, choć z jednej strony daje korzyści finansowe i uznanie w oczach pracodawcy, to wiąże się z wieloma wyrzeczeniami w życiu prywatnym. Ciągłe bycie pod telefonem w dłuższej perspektywie jest męczące, nie tylko dla pracownika, ale i dla jego rodziny.
Kto nie powinien wpisywać dyspozycyjności w CV?
Wprawdzie dyspozycyjność jest atutem osoby starającej się o pracę na danym stanowisku, to jednak nie każdy powinien się zdecydować na takie deklaracje już w CV. Należy pamiętać, że jeśli zapewniamy przyszłego pracodawcę o gotowości do podjęcia pracy poza godzinami standardowego czasu np. do wyjazdów służbowych, to będziemy musieli się z tego wywiązać.
Dlatego przyszli pracownicy, którzy wychowują małe dzieci, opiekują się chorymi albo niepełnosprawnymi członkami rodziny lub też mają inne obowiązki uniemożliwiające im stawienie się w pracy na wezwanie pracodawcy, nie powinny wpisywać dyspozycyjności w CV.
