Krytyczne myślenie – co to?
Myślenie krytyczne wbrew pozorom nie dotyczy doszukiwania się wad i wyrażania negatywnych ocen. Według definicji National Council for Excellence in Critical Thinking jest to zdyscyplinowany proces intelektualny, który polega na:
- aktywnej i umiejętnej konceptualizacji,
- wykorzystywaniu, analizowaniu i syntetyzowaniu oraz ocenie pozyskanych informacji;
- obserwacji i zdobywaniu doświadczeń;
- refleksji, rozumowaniu i komunikacji.
Zatem myślenie krytyczne to myślenie racjonalne, opierające się na zdolności samodzielnego rozumowania i analizowania problemów pod wieloma kątami. Celem zaś jest znalezienie logicznych powiązań między ideami albo faktami oraz wysnucie właściwego wniosku.
Postawa krytyczna to ciągłe podważanie zasłyszanych informacji oraz własnych przekonań poprzez zadawanie sobie pytań.
Umiejętności związane z krytycznym myśleniem
Oto kluczowe umiejętności związane z myśleniem krytycznym:
- zbierania i analizowania informacji i danych;
- wyciąganie wniosków z przetworzonych informacji;
- zdolność oceny zebranych informacji pod kątem wiarygodności, obiektywizmu oraz czy są one wystarczające do podjęcia decyzji;
- podejmowania decyzji na podstawie dostępnej wiedzy;
- przekazywanie swoich wniosków innym oraz argumentowanie w jasny sposób;
- ciągłe monitorowanie i dopasowywanie własnego toku myślenia do zdobytej wiedzy i sytuacji;
- branie pod uwagę innych możliwości i punktów widzenia;
- zdolność radzenia sobie z nieprzewidzianymi problemami i rozstrzygania konfliktów;
- znajomość logicznych metod rozumowania i posługiwanie się nimi;
- otwartość na inne rozwiązania, pomysły i idee;
- zdolność do podważania własnych przekonań;
- gotowość do przyznania się do błędu.
Dlaczego umiejętność krytycznego myślenia jest tak istotna w dzisiejszych czasach?
Żyjemy w świecie opanowanym przez technologie, gdzie roboty wyręczają nas w życiu codziennym i w pracy. Media pełne są reklam, a wiadomości informacji. W takiej rzeczywistości trudno jest odfiltrować fałsz od prawdy i podjąć właściwą decyzję. Stąd tak ważne jest myślenie krytyczne. Sytuacje pogarsza system edukacji skupiony na testach i nauce na pamięć. Brak możliwości poddania pod wątpliwość znanych teorii ogranicza rozwój samodzielnego myślenia i zniechęca do szukania swojej drogi.
Pracodawcy zdają sobie sprawę z takiej sytuacji, dlatego pracownicy z umiejętnością myślenia krytycznego są tak cenieni. Przede wszystkim podejmują oni lepsze decyzje, ponieważ są one oparte na obiektywnych kryteriach, a nie na emocjach. Szybciej i chętniej się uczą, wykazują większą kreatywność oraz budują trwalsze relacje z innymi.
Jak rozwijać i poprawiać umiejętność krytycznego myślenia?
Krytyczny sposób myślenia niesie tak wiele korzyści, że warto go rozwijać i doskonalić.
Zacząć można od zadawania pytań samemu sobie. Nie przyjmujmy wszystkiego, co nam zakomunikowano bezkrytycznie, zacznijmy się zastanawiać: czy źródła informacji są prawdziwe, czy jest to obiektywna opinia, jakie zdanie mamy na ten temat i dlaczego.
Pytajniki skłaniają do dociekań, pobudzają intelekt, a niekiedy też demaskują ignorancję.
Warto też ćwiczyć myślenie w sposób niezależny i współzależny. Nie zawsze zdrowy rozsądek, to jedyne słuszne rozwiązanie, dlatego trzeba otworzyć się na różne perspektywy: wysłuchać opinii innych, nawet oponentów. Rozmowa, dyskusja i wymiana pomysłów rodzi często innowacyjne idee i odkrycia. Co więcej, w ten sposób doskonalimy umiejętność współpracy w grupie.
Kolejnym krokiem ku rozwojowi myślenia realistycznego jest przyjrzenie się swoim przekonaniom i słabościom. Zacznijmy zakładać, że nie zawsze mamy rację, bądźmy szczerzy względem samego siebie, zanim podejmiemy decyzję, przeanalizujmy wszystkie możliwości i zadajmy sobie pytania, czy można problem rozwiązać inaczej.
Otwartość na wiedzę i regularna nauka to klucz nie tylko do rozwoju myślenia krytycznego, ale poszerzania horyzontów i zdobywania nowych umiejętności. Co więcej, wcześniej zdobytą wiedzę trzeba stosować w nowych sytuacjach.
Aby być otwartym na nowe i krytycznym wobec siebie trzeba pielęgnować w sobie ciekawości świata i ludzi, dociekliwość i chęć poznania prawdy.
Krytyczne myślenie – przykłady w życiu osobistym i życiu zawodowym
Oto przykłady myślenia krytycznego w codziennym życiu:
- Zakupy. Umiejętność analizowania oraz porównywania pozwala na realną ocenę każdego produktu pod względem funkcjonalności, jakości oraz ceny. W efekcie podejmujemy świadomą decyzję o zakupie konkretnego produktu lub też rezygnacji z niego.
- Relacje międzyludzkie: Zdolność do oceny motywów działania, empatia i rozumienie różnych punktów widzenia oraz refleksja nad własnym zachowaniem pomaga budować i utrzymywać kontakty ze współpracownikami, oraz znajomymi poza miejscem pracy.
- Informacje. W mediach udostępniane są rozmaite informacje, myślenie realistyczne pomaga w odróżnieniu faktów od nieprawdziwych opinii w trakcie oglądania telewizji lub przeglądania internetu.
- Zdrowie: Zdolność oceny informacji dotyczących zdrowia oraz faktów medycznych, pozwala na podjęcie właściwej decyzji dotyczącej zabiegów albo zastosowania konkretnego leku.
- Budżet domowy i oszczędności. Umiejętność analizy danych i informacji oraz oszacowania ryzyka umożliwia podjęcie odpowiednich decyzji inwestycyjnych, oraz planowania budżetu domowego.
- Samorozwój. Osoba o takim sposobie myślenia zna swoje mocne i słabe strony, dlatego bardziej skłonna rozwijać woje kompetencje i uzupełniać braki.
Przykłady myślenia krytycznego w sferze zawodowej:
- Analiza rynku i konkurencji. Zrozumienie potrzeb grupy docelowej, rozpoznanie luk, analiza trendów.
- Rozwiązywanie problemów. Identyfikacja przyczyn problemu i wypracowywanie skutecznych rozwiązań.
- Przygotowywanie strategii. Ocena różnych kierunków rozwoju firmy i możliwych scenariuszy, analiza danych i wybór odpowiedniej drogi.
- Wybór ofert dostawców. Porównywanie ofert pod względem cen, warunków współpracy i potencjalnych korzyści.
- Rekrutacja. Krytyczna analiza kwalifikacji kandydatów i ich przydatności dla firmy, umiejętność prowadzenia spotkania rekrutacyjnego i zadawania trafnych pytań.
Myślenie krytyczne – jak wpisać je w CV?
Myślenie krytyczne jest cenną i pożądaną umiejętnością, stąd warto umieścić ją w swoim CV. Można ją wpisać w sekcji kompetencje miękkie albo też dodać wraz z przykładem do działu doświadczenie. Ostatnie rozwiązanie pokaże rekruterowi, że wiemy, czym jest myślenie krytyczne oraz że potrafimy z niego właściwie skorzystać.
Krytyczne myślenie podczas rozmowy kwalifikacyjnej – przykłady pytań rekrutacyjnych
Wyciąganie wniosków, podejmowanie świadomych decyzji oraz umiejętność przyznawania się do błędów to efekty myślenia krytycznego, które szczególnie cenią sobie pracodawcy. Dlatego na spotkaniu rekrutacyjnym można spodziewać się pytań sprawdzających, czy kandydaci wykazują inicjatywę, potrafią skutecznie rozwiązywać problemy i potrafią właściwie ocenić sytuację. Większość zadań opiera się na przykładowych sytuacjach, na które trzeba odpowiedzieć, bazując na doświadczeniach z poprzednich miejsc pracy.
Poniżej kilka przykładów pytań, jakie mogą zadać rekruterzy:
- Opisz najtrudniejszy problem, z jakim spotkałeś się w pracy. W jaki sposób sobie z nim poradziłeś?
- Opisz sytuację, w której przewidziałeś wystąpienie ryzyka lub problemu oraz opowiedz, jakie podjąłeś działania, aby mu zapobiec. W jakim stopniu były one skuteczne?
- Podaj przykład trudnej decyzji, którą byłeś zmuszony podjąć. Jak sobie poradziłeś?
- Opisz sytuację, w której musiałeś w krótkim czasie podjąć ważną decyzję na podstawie dużych ilości danych. Co zrobiłeś?
- Podaj przykład sytuacji, w której musiałaś przekonać kogoś do zmiany zdania. Może to być sytuacja z życia prywatnego.
- Podziel się pomysłem lub udoskonaleniem, które wprowadziłeś na swoim poprzednim stanowisku.
Podsumowanie
Myślenie krytyczne to umiejętność analizy i przetwarzania informacji oraz odróżniania faktów od fikcji w celu podjęcia świadomych decyzji i uniknięcia manipulacji. Gdy myślimy w ten sposób, to ciągle podajemy w wątpliwość to, co inni uznaliby za pewnik. Na przykład szukamy nieustannie nowych rozwiązań i usprawnień, nawet tam, gdzie wszystko funkcjonuje sprawnie.
Umiejętność myślenia krytycznego to klucz do samorozwoju i poprawy jakości życia prywatnego i zawodowego. Pozwala lepiej zrozumieć otaczający nas świat i motywuje do działania i nauki. Na szczęście jest to kompetencja, którą można wytrenować. Cały sekret tkwi w zadawaniu sobie pytań i szukaniu na nie odpowiedzi.
