Choroba zawodowa – definicja
Formalna definicja choroby zawodowej znajduje się w art. 2351 kodeksu pracy. Zgodnie z jego brzmieniem za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy nazywanych „narażeniem zawodowym”.
Warto podkreślić, że chorobę zawodową można rozpoznać zarówno w trakcie świadczenia pracy, jak i po rozwiązaniu umowy. W drugiej sytuacji schorzenie musi ujawnić się w okresie, który został ustanowiony w wykazie chorób zawodowych.
Wykaz chorób zawodowych
Wykaz chorób zawodowych stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku. Listę uzupełnia wspomniany już okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej mimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.
Choroby zawodowe w wykazie są usystematyzowane według rodzajów. Niektóre z nich są uzupełniane o szczegółowe nazwy schorzeń. Jako przykład można wskazać m.in.:
- Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy (w tym np. przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki, przewlekłe zapalenie okołostawowe barku, zmęczeniowe złamanie kości);
- Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy (w tym np. zespół cieśni w obrębie nadgarstka, zespół rowka nerwu łokciowego, uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej);
- Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym trwającym co najmniej 15 lat (w tym np. wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych) – choroby popularne np. wśród nauczycieli;
- Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi (w tym np. rak płuca, rak oskrzela, nowotwór skóry, nowotwór wątroby, rat krtani).
Warto podkreślić, że o ile dla przykładu w przypadku chorób zawodowych związanych z układem ruchu okres wystąpienia objawów po zakończeniu pracy uprawniający do rozpoznania choroby zawodowej wynosi rok, to jeśli chodzi o nowotwory, w wykazie chorób zawodowych czas ten został określony jako ustalany „indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu”.
Kto może zgłosić podejrzenie choroby zawodowej?
Zgłoszenie choroby zawodowej może być dokonane przez pracownika. Jeśli podejrzewasz, że czynniki występujące w zakładzie pracy mogły doprowadzić do pogorszenia Twojego stanu zdrowia, udaj się do lekarza i zweryfikuj, czy schorzenie występuje i czy może być klasyfikowane jako choroba zawodowa.
Takie prawo ma jednak również pracodawca, lekarz, a nawet lekarz dentysta. Jeśli zatrudniający uzyskuje wiedzę, że w zakładzie pracy są podejrzenia występowania choroby zawodowej, nie może czekać ani podejmować prób zatuszowania sprawy. Jego obowiązkiem jest niezwłoczne zgłoszenie tego faktu nie tylko państwowemu inspektorowi sanitarnemu, ale również okręgowemu inspektorowi pracy.
Komu i w jaki sposób zgłaszane jest podejrzenie choroby zawodowej?
Sposób zgłoszenia choroby zawodowej zależy od tego, kto w danym przypadku dokonuje zgłoszenia.
Co do zasady, w każdym przypadku, gdy zauważa się występowanie choroby zawodowej, trzeba zawiadomić właściwego inspektora sanitarnego oraz inspektora pracy. Zgłoszenia dokonuje się niezwłocznie na formularzu. W razie podejrzenia, że choroba zawodowa doprowadziła do zgonu, zgłoszenia należy dokonać telefonicznie.
Jeśli podejrzenie występowania choroby zawodowej w zakładzie pracy ma pracodawca, musi dodatkowo zawiadomić o tym okręgowego oraz państwowego inspektora pracy. Taki sam obowiązek spoczywa na lekarzu, który podejrzewa chorobę zawodową. Ten musi też skierować pracownika na badania, które pozwolą wydać orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o jej braku.
Chorobę zawodową może też zgłosić obecny albo były pracownik zakładu pracy. Ma takie prawo za pośrednictwem swojego lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną.
Kto stwierdza chorobę zawodową?
Po zgłoszeniu podejrzenia choroby zawodowej pracownik jest kierowany do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy. Tam – na podstawie oceny przebiegu pracy zawodowej, dokumentacji medycznej oraz wykonanych badań następuje rozpoznanie albo wykluczenie choroby zawodowej. Informacja o wyniku jest umieszczana na specjalnym druku orzeczenia. Zainteresowany nie musi zgadzać się z orzeczeniem i ma prawo do powtórnego badania w jednostce orzeczniczej II stopnia. W tym przypadku rozstrzygnięcie jest ostateczne.
Orzeczenie otrzymuje pracownik oraz Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny. Podmiot dokonuje oceny narażenia zawodowego w zakładzie pracy. Wiąże również warunki pracy z przyczynami schorzenia. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny stwierdza chorobę zawodową za pośrednictwem decyzji, jeśli rozpoznane schorzenie znajduje się w wykazie chorób zawodowych oraz w zakładzie pracy nastąpiło narażenie na czynniki ją wywołujące.
Decyzję otrzymują pacjent oraz zakład pracy. Obie strony mają prawo do wniesienia odwołania do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego.
Obowiązki pracodawcy po stwierdzeniu choroby zawodowej u pracownika
Zastanawiasz się, co daje orzeczenie choroby zawodowej? Warto wiedzieć, jakie masz prawa w związku z taką sytuacją.
Orzeczenie choroby zawodowej u pracownika sprawia, że po stronie pracodawcy powstaje szereg obowiązków. W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej pracodawca musi przede wszystkim przenieść pracownika do innej pracy, która nie naraża go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Przeniesienie odbywa się na podstawie orzeczenia lekarskiego w terminie i na czas w nim określony.
Gdyby okazało się, że przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres maksymalnie 6 miesięcy.
Obowiązek przeniesienia pracownika na inne stanowisko
Jeśli pracownik stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracodawca musi przenieść go do odpowiedniej pracy.
Przeniesienie pracownika na inne stanowisko ma doprowadzić do poprawy jego zdrowia poprzez wyeliminowanie działania czynnika, który wywołał schorzenie. Warto podkreślić, że przeniesienie pracownika do innej pracy nie zmienia treści stosunku pracy.
Świadczenia odszkodowawcze
Choroba zawodowa to też podstawa do wypłaty określonych świadczeń pieniężnych. Podstawa to jednorazowe odszkodowanie w sytuacji, gdy pracownik poniósł szkodę w wyniku schorzenia. Dodatkowe świadczenia przysługują tym osobom, które utraciły zdolność do pracy na skutek choroby zawodowej. W tym przypadku pokryciu podlegają koszty leczenia oraz zakupu sprzętu ortopedycznego.
Pracownik, u którego stwierdzono chorobę zawodową, może się również ubiegać o odszkodowanie z ZUS. W praktyce przyjmuje ono postać zasiłków krótko- i długoterminowych.
Dokumentowanie chorób zawodowych
W procesie orzekania chorób zawodowych kluczowa jest dokumentacja choroby zawodowej. Jej celem jest zapobieganie powstawaniu schorzeń u pracowników w przyszłości.
Gdy pracodawca stwierdzi występowanie choroby zawodowej, musi prowadzić dedykowany rejestr i spisywać w nim zarówno stwierdzone choroby zawodowe, jak i ich podejrzenia. Powinni być nim objęci wszyscy pracownicy zatrudnieni dotychczas w przedsiębiorstwie.
Choroby zawodowe to istotny problem w toku działalności zakładów pracy. Warto wiedzieć, co zrobić, jeśli zachodzi podejrzenie występowania takiego schorzenia i niezwłocznie reagować. Pamiętaj, że jeśli dojdzie do stwierdzenia choroby zawodowej, to przysługują Ci określone uprawnienia.
