Ageizm w miejscach pracy – czym jest i jak z nim walczyć?

Czym jest ageizm?

Ageizm wg Wielkiego słownika języka polskiego PAN to dyskryminacja ze względu na wiek. A co to jest dyskryminacja? Termin ten oznacza traktowanie jakichś osób lub grup osób mniej przychylnie niż innych, lub ograniczanie ich praw ze względu na posiadaną cechę np. wiek. Nazwa ageizm pochodzi od angielskiego słowa age, czyli wiek.

Co ciekawe zjawisko ageizmu nie dotyczy wyłącznie seniorów i pracowników 50+, ale odnosić się też do ludzi po 35.-40. roku życia. Ponadto można je zauważyć niemalże w każdej branży oraz sferze życia.

Ageizm jest skutkiem tradycyjnego schematu myślenia o osobach dojrzałych. Stereotypy związane z wiekiem to np.: postrzeganie starszych osób jako nieelastycznych, skrytych i podejrzliwych; przekonanie, że nie chcą lub nie potrafią uczyć się nowych rzeczy; przeraża ich nowoczesna technologia i boją się zmian.

Przykłady ageizmu w środowisku zawodowym

Dyskryminacja ze względu na wiek na rynku pracy ma wiele oblicz. Oto przykłady dyskryminacji w środowisku zawodowym:

• podany wiek w rekrutacji, który jest niczym nieuzasadniony;
• odmowa zatrudnienia seniora z powodu uprzedzenia wobec starszych pracowników np. kwestionowania ich zdolności do uczenia się i nabywania nowych umiejętności;
• pomijanie w przydzielaniu awansów i podwyżek;
• ograniczanie dostępu do szkoleń zawodowych;
• zmuszanie do przejścia na wcześniejszą emeryturę;
• wiek jako istotne kryterium w podejmowaniu decyzji o zwolnieniach grupowych w firmie;
• otrzymywanie niższych ocen w ankietach dotyczących np. wydajności pracy;
• niewłączanie do innowacyjnych projektów czy inicjatyw;
• protekcjonalne traktowanie;

Ageizm często łączy się z seksizmem. Wciąż popularne jest przekonanie, że kobiety powinny zajmować się domem i wnukami, zamiast pracować zawodowo. Panie są też znacznie częściej wystawione na krytykę ze względu na wygląd – nie bacząc na ich zdolności i doświadczenie.

Warto pamiętać, że dyskryminacja ze względu na wiek, płeć, wyznanie czy orientację seksualną jest przez polskie prawo zakazana. Kodeks pracy jasno określa, że jakakolwiek niesprawiedliwe traktowanie w pracy jest niedopuszczalne. Każdego obowiązują takie same zasady nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunki zatrudnienia i awansowania oraz dostęp do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Skutki dyskryminacji ze względu na wiek

Ageizm niesie za sobą negatywne konsekwencje nie tylko na gruncie zawodowym, ale też przenosi się na życie społeczne i samopoczucie jednostki.

Osoby, które czują, że są dyskryminowane ze względu na wiek w pracy, mogą dochodzić swoich praw na kilku płaszczyznach:

• zgłaszając problem do działu kadr lub do przełożonego i żądając od pracodawcy wszczęcia postępowania pojednawczego przed komisją;
• wnosząc skargę do Państwowej Inspekcji Pracy – wtedy inspektor przeprowadza kontrolę przy zachowaniu anonimowości osoby interweniującej, aby sprawdzić zasadność skargi; jeśli doszło do dyskryminacji ze względu na wiek, pracodawca musi liczyć się z karą grzywny;
• występując do sądu pracy o odszkodowanie, wtedy to pracodawca musi udowodnić, że nie doszło do ageizmu.

Dla wielu pracowników doświadczających ageizmu skutkiem tego zjawiska jest przewlekły stres. Jego przyczyną jest nie tylko obawa przed utratą pracy i trudnościami ze znalezieniem nowego zatrudnienia, ale też lęk przed codziennym przychodzeniem do pracy. Niesie to poważne konsekwencje zdrowotne, psychologiczne i społeczne.

Osoby dyskryminowane ze względu na wiek często czują się wykluczone z życia firmowego, niepotrzebne i małowartościowe. To może powodować pogarszanie się stanu zdrowia – nawet prowadzić do depresji, obniżenie jakości życia, niechęci do jakiejkolwiek aktywności, zwiększenie ryzyka izolacji społecznej i uczucia samotności.

Korzyści z różnorodności wiekowej w zespołach

Pracownicy z różnych pokoleń mają odmienne doświadczenia i często inny sposób myślenia. Inkluzywność wiekowa w dziale w połączeniu z umiejętnym zarządzaniem może przynieść ogromne korzyści firmie.

• Wymiana wiedzy i doświadczeń to pierwsza zaleta różnorodnego wiekowo zespołu.

Transfer wiedzy pozwala na szybkie uzupełnienie braków: technologicznych w przypadku starszych pracowników i praktycznych u młodych.

• Zwiększona kreatywność i innowacyjność dzięki odmiennym metodom pracy i sposobach rozwiązywania problemów.

W sytuacjach, kiedy każdy może podzielić się swoimi spostrzeżeniami i uwagami, znacznie szybciej znajduje się rozwiązanie i konkretny plan działania. Starsi z racji doświadczenia są w stanie przewidzieć trudności, a młodzi spojrzeć na całość świeżym okiem i dostarczyć niestandardowych propozycji.

• Lepszy wizerunek pracodawcy.

Pracodawcy, którzy już przy rekrutacji kierują się doświadczeniem i wiedzą kandydatów, a nie ich wiekiem są postrzegani jako wartościowi, dla których liczą się ludzi, więc warto dla nich pracować. Opinia o firmie jest cenna w czasach, kiedy liczy się lojalność i stałość załogi.

• Dyscyplina.

Starsze pokolenia wyróżniają się szacunkiem do przełożonych i zdyscyplinowaniem. Zatem tacy pracownicy są punktualni, zorganizowani i lojalni. W związku z tym młodsi członkowie zespołu będą mieli skąd czerpać wzorce i od kogo uczyć się właściwych postaw.

Jak przeciwdziałać ageizmowi?

Firmy mają wiele opcji walki z dyskryminacją ze względu na wiek. Jedną z podstawowych inicjatyw jest stworzenie przyjaznych warunków pracy np. poprzez wdrożenie starszych pracowników w nowe technologie oraz egzekwowanie przestrzegania kodeksu pracy przez wszystkich zatrudnionych.

Dobrym rozwiązaniem jest stworzenie reguł i norm panujących w firmie, czyli tzw. kultury organizacyjnej. Powinna ona określać jasne zasady premiowania, awansowania i możliwości udziału w kursach i szkoleniach, a także politykę zatrudniania. Dzięki temu nikt nie zostanie niesprawiedliwie potraktowany.

Warto też przemyśleć wdrażanie polityk równościowych, np. poprzez organizację szkoleń międzypokoleniowych, programów wsparcia dla starszych oraz mentoringu. W tym ostatnim przypadku starsi pracownicy będą mieli okazję podzielić się doświadczeniem i wiedzą z młodszymi. Co może przyczynić się do integracji zespołu i większej efektywności.

Podsumowanie

Ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek pojawia się w każdej dziedzinie życia. Jest to krzywdzące zjawisko, które niesie negatywne skutki nie tylko dla danej osoby, ale i dla pracodawcy.

Firmy, które nie chcą zatrudniać starszych bądź marginalizują ich zdanie i pomysły, tracą możliwość korzystania z ich doświadczenia, umiejętności i wiedzy. Poza tym zapomina się, że takie osoby nie tylko oferują bogate doświadczenie, ale też są lojalne i mają ustabilizowaną sytuację życiową. Oznacza to, że są mniej skłonne do zmiany pracodawcy, wolą rozmawiać i negocjować niż od razu składać wypowiedzenie.

Walkę z ageizmem powinno zacząć się od zmiany kultury organizacyjnej i edukacji społeczeństwa. Jak uda się przełamać stereotypy dotyczące wieku i produktywności, każda ze stron tylko zyska.