Ableizm – co to jest i jak mu przeciwdziałać?

Ableizm – co to?

Ableizm to dyskryminacja osób z niepełnosprawnością. Mimo że obecnie wartości takie jak równość czy tolerancja wydają się ważne w społeczeństwie, to niestety cały czas trzeba mierzyć się ze stereotypami i przejawami nierównego traktowania. Ableizm sprawia, że osobowy z problemami zdrowotnymi, niebędące w pełni samowystarczalne czy poruszające się na wózku inwalidzkim, spotykają się z niechęcią ze strony innych. 

Dyskryminacja osób z niepełnosprawnością przejawia się przede wszystkim w sferze zawodowej, edukacyjnej, ekonomicznej, zdrowotnej, społecznej czy prawnej. Ableizm łamie prawa człowieka i zasadę, zgodnie z którą wszyscy mają takie same prawa, a niepełnosprawność nie powinna być powodem ograniczeń w żadnej sferze życia. 

Przyczyny dyskryminacji osób z niepełnosprawnością

Podstawową przyczyną dyskryminacji osób z niepełnosprawnością są uprzedzenia i stereotypy. Ludzie boją się inności i nie są skorzy do jej poznawania. Pracodawcy są przekonani, że osoby z niepełnosprawnością nie wykonają pracy tak dobrze, jak pracownicy w pełni zdrowi. Niezrozumienie i odrzucenie sprawiają, że obie strony tracą. 

Po stronie osób z niepełnosprawnościami może dojść do trudności adaptacyjnych, niskiego poczucia własnej wartości, a nawet stanów lękowych i depresji. Brak możliwości realizacji w sferze zawodowej sprawia, że ludzie czują się niespełnieni i czegoś im w życiu brakuje. Po stronie społeczeństwa i zakładów pracy ableizm prowadzi do utraty wartości, którą mogłyby wnieść osoby z tej grupy. Ludzie z niepełnosprawnościami wyróżniają się często wyższą wrażliwością, lepszą zręcznością czy proaktywnością. 

Czasami przyczyny dyskryminacji osób z niepełnosprawnością wiążą się również z bardziej przyziemnymi aspektami. Najczęściej spotykane ograniczenia tego typu to niedostosowanie budynku i części wspólnych do potrzeb takich pracowników czy wątpliwości prawne związane z zatrudnianiem osób z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. 

Ableizm – przykłady wykluczenia w miejscu pracy

Niepełnosprawność to trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu. Dzieli się co do zasady na niepełnosprawność ruchową i niepełnosprawność intelektualną. W najpoważniejszych przypadkach może powodować niezdolność do pracy, jednak wiele osób z niepełnosprawnością z powodzeniem realizuje swoje plany w sferze zawodowej. 

W takiej sytuacji najbardziej popularnym wykluczeniem jest odmowa zatrudnienia ze względu na chęć podjęcia współpracy z osobą w pełni zdrową. Bardzo często takie decyzje nie mają żadnych obiektywnych podstaw, ponieważ niepełnosprawność nie przeszkadza w wykonywaniu codziennych zadań. Dobrym przykładem jest sytuacja, w której osoba poruszająca się na wózku jest odrzucana w postępowaniu rekrutacyjnym na stanowisko pracownika IT, który wszystkie czynności wykonuje przy komputerze. 

Ableizm dotyka również osoby już zatrudnione. W polskich zakładach pracy można się spotkać z ograniczeniami w zakresie możliwości rozwoju osób z niepełnosprawnością. Tacy pracownicy są pomijani przy awansach, a także mogą spotykać się z dyskryminacją płacową. Niestety, często dochodzi do podważania ich kompetencji, co podważa poczucie własnej wartości i psuje atmosferę w pracy. 

Jak przeciwdziałać ableizmowi w pracy?

Skutki dyskryminacji osób z niepełnosprawnością są poważne. Z tego powodu nierówne traktowanie pracowników nie powinno być tolerowane. 

Przeciwdziałanie ableizmowi w pracy wymaga jednak zmiany myślenia zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników. Środowisko pracy musi być otwarte na osoby z niepełnosprawnościami i dawać im szansę na realizację obowiązków służbowych, co do których mają kwalifikacje, zdolności i sprawność fizyczną lub intelektualną. 

Warto walczyć ze stereotypami. Najpopularniejsze to uznawanie osób z niepełnosprawnością za nieszczęśliwych czy niekompletnych albo potrzebujących pomocy. Nie można zapominać, że niepełnosprawność nie zawsze jest widoczna, a inność to nic złego. 

Duże możliwości zwalczania dyskryminacji w pracy dała też praca zdalna, która upowszechniła się po pandemii. Możliwość wykonywania zadań z domu to spore ułatwienie szczególnie dla osób o ograniczonej mobilności, np. poruszających się na wózku inwalidzkim. 

Jak sobie radzić z ableizmem?

Przed społeczeństwem długa droga, aby wyeliminować zinternalizowany ableizm w pełni. Warto podejmować działania w tym kierunku, jednak zmiany są potrzebne również po stronie osób z niepełnosprawnościami. 

Chodzi przede wszystkim o akceptację swojego stanu i motywację do osiągania celów – w tym zawodowych – mimo trudności. Osoby z niepełnosprawnością nie powinny się poddawać i zniechęcać niepowodzeniami. Poczucie własnej wartości sprawi, że prędzej czy później uda się przebić. Nie mniej istotna jest umiejętność stawiania granic. Pomocne w czasie poszukiwania pracy są też kursy doszkalające i szkolenia. 

Dyskryminacja osób z niepełnosprawnością to poważny problem nie tylko na rynku pracy. Warto pamiętać, że inny nie oznacza gorszy, a o wartości pracownika świadczą przede wszystkim jego kompetencje i postawa. Strach przed zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami czy stygmatyzacja tej grupy społecznej są krzywdzące i powinny być zwalczane.